Hukuka Giriş

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 21
Birinci Bölüm
İNSAN, TOPLUM, TOPLUM DÜZENİ VE KURALLARI
§1. İNSAN VE TOPLUM 23
§2. TOPLUM DÜZENİ 23
§3. TOPLUM DÜZENİ KURALLARI 24
I. DİN KURALLARI 24
II. AHLÂK KURALLARI 25
III. GÖRGÜ KURALLARI 27
IV. MODA KURALLARI 27
V. ÖRF VE ADET KURALLARI 28
VI. HUKUK KURALLARI 29
BÖLÜM SORULARI 30
İkinci Bölüm
HUKUKUN AMACI, KAYNAĞI, GELİŞİMİ VE TEORİLER
§4. HUKUKUN AMACI 33
I. TOPLUM DÜZENİNİ SAĞLAMA 33
II. KİŞİ VARLIĞI VE MALVARLIĞI EMNİYETİNİN SAĞLANMASI 33
III. HUKUKİ GÜVENLİĞİ SAĞLAMA 34
IV. ADALET 34
§5. HUKUKUN KAYNAĞI 35
I. ASLÎ KAYNAKLAR 35
A. Genel Kaynaklar 35
1. Yasama Kaynakları 36
a. Anayasa 36
b. Kanun 38
c. Milletlerarası Antlaşmalar 39
2. Yürütme Kaynaklı Kaynaklar 40
a. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 40
b. Kanun Hükmünde Kararname 40
c. Tüzük 41
d. Yönetmelik 42
B. Özel Kaynaklar 42
1. Ahlâk Kurallar 42
2. Dürüstlük kuralları 43
3. Sözleşme Kuralları 43
II. TALİ KAYNAKLAR 44
A. Örf ve Adet Kuralları, 44
B. Hâkimin Koyduğu Kurallar 44
C. Yardımcı Kaynaklar 45
1. Yargı içtihatları 45
2. İlmi Görüşler 45
D. Hukukun Bilgi Kaynağı 45
1. Resmi Kaynaklar 46
2. Özel Kaynaklar 46
E. Hukukun Doğuş Kaynağı 47
1. İradeci Görüş 47
a. İlahi İrade 47
b. Genel İrade 48
c. Kişi veya Kişiler İradesi 49
2. İrade Dışı Görüş 49
a. Tabii Hukuk Görüşü 49
b. Tarihi Hukuk Görüşü 50
c. Sosyolojik Hukuk Görüşü 51
§6. KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ 52
I. KANUNLAŞTIRMA SAİKLERİ 52
A. Muhafazakâr Saik 52
B. Devrimci Saik 53
II. KANUNLAŞTIRMA METOTLARI 53
A. Kazuistik Metot 53
B. Soyut Kural Metodu 53
III. TÜRK KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ 54
A. Osmanlı Dönemi Türk Kanunlaştırmaları 54
B. Cumhuriyet Dönemi Türk Kanunlaştırmaları 56
§7. HUKUK SİSTEMLERİ 57
I. KARA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİ 58
II. ANGLO AMERİKAN –COMMON LAW– HUKUK SİSTEMİ 58
III. İSLAM HUKUK SİSTEMİ 59
VI. SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ 60
İKİNCİ BÖLÜM SORULARI 61
Üçüncü Bölüm
HUKUK KURALLARININ TANIMI, NİTELİĞİ,
İŞLEVİ VE BÖLÜMLERİ
§8. HUKUK KURALLARININ TANIMI VE ÖZELLİĞİ 67
I. TANIMI 67
II. HUKUKUN ÖZELLİĞİ 67
A. GENELLİĞİ 67
B. Soyutluğu 68
C. Objektifliği 68
D. Sürekliliği 68
E. Yazılı Oluşu 68
F. Cebri Oluşu 69
§9. HUKUK KURALLARININ NİTELİĞİ 70
I. EMREDİCİ HUKUK KURALLARI 70
II. TAMAMLAYICI HUKUK KURALLARI 71
III. YORUMLAYICI HUKUK KURALLARI 72
IV. TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI 73
§10. HUKUKUN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI 74
I. POZİTİF HUKUK 74
II. MEVZUU HUKUK 74
III. TABİİ HUKUK 74
IV. MADDİ HUKUK 75
V. ŞEKLİ HUKUK 75
VI. TARİHİ HUKUK 76
§11. HUKUKUN BÖLÜMLERE AYRILMASI VE BÖLÜMLERİ 76
I. HUKUKUN BÖLÜMLERE AYRILMASI ZORUNLUMU 76
I. KAMU HUKUKU – ÖZEL HUKUK AYRIMI 77
A. Genel Olarak 77
B. Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Ayrımında Kullanılan Ölçütler 77
1. Menfaat Ölçütü 77
2. Egemenlik Ölçütü 78
3. İlişkinin Tarafları Ölçütü 79
4. Emredicilik Ölçütü 79
5. Resen Uygulama Ölçütü 80
C. Ölçütlerin Değerlendirilmesi 80
§12. KAMU HUKUKU 81
I. ANAYASA HUKUKU 82
II. İDARE HUKUKU 82
III. CEZA HUKUKU 84
IV. CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU 85
V. VERGİ HUKUKU 86
VI. GENEL KAMU HUKUKU 87
VII. MİLLETLERARASI KAMU HUKUKU 88
VIII. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 88
§13. ÖZEL HUKUK 89
I. MEDENÎ HUKUK 89
A. Kişiler Hukuku 90
B. Aile Hukuku 91
C. Miras Hukuku 92
D. Eşya Hukuku 93
E. Borçlar Hukuku 95
II. TİCARET HUKUKU 96
A. Ticari İşletme Hukuku 96
B. Şirketler Hukuku 97
C. Kıymetli Evrak Hukuku 97
D. Taşıma İşleri Hukuku 98
E. Deniz Ticareti Hukuku 98
F. Sigorta Hukuku 99
III. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK 100
IV. İŞ HUKUKU 101
V. FİKRİ HUKUK 102
§14. KARMA NİTELİKLİ HUKUK DALLARI 103
I. MEDENİ USUL HUKUKU 103
II. İCRA VE İFLAS HUKUKU 104
III. HAVA HUKUKU 105
IV. BANKA HUKUKU 106
V. SERMAYE PİYASASI HUKUKU 106
§15. HUKUKÎ MÜEYYİDE 106
I. MÜEYYİDE KAVRAMI 107
II. MÜEYYİDE ÇEŞİTLERİ 107
III. ANAYASA HUKUKUNDA MÜEYYİDE 107
IV. İDARE HUKUKUNDA MÜEYYİDE 109
V. CEZA HUKUKUNDA MÜEYYİDE 111
VI. ÖZEL HUKUKTA MÜEYYİDE 112
A. Cebri İcra 113
1. İlamlı İcra 113
2. İlamsız İcra 114
3. Cüz’i İcra 114
4. Külli İcra 114
5. Rehnin Paraya Çevrilmesi 114
B. Tazminat 115
1. Maddi Tazminat 115
2. Manevi Tazminat 115
C. Yokluk 116
D. Hükümsüzlük 117
1. Kesin Hükümsüzlük 117
2. İptal 121
3. Eksiklik 122
4. Yazılmamış Sayılma 122
5. Fesih 123
6. Dönme 124
7. Rücu (geri alma) 124
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SORULARI 126
Dördüncü Bölüm
HAKLAR YÜKÜMLÜLÜKLER VE HUKUKUN UYGULANMASI
§16. HAK KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ 131
I. KAMU HAKLARI 131
A. Kamu Haklarının Niteliği ve Çeşitleri 131
1. Kişi Hakları (Negatif Statü Hakları) 132
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar (Pozitif Statü Hakları) 133
3. Siyasi Haklar (Aktif Statü Hakları) 134
II. ÖZEL HAKLAR 134
A. Konularına Göre Özel Haklar 134
1. Kişilik ve Kişiler Üzerindeki Haklar 134
a. Kişilik Hakkı 135
b. Velayet Hakkı 135
c. Vesayet Hakkı 137
2. Malvarlığı Hakları 138
a. Eşya Üzerindeki Haklar (Ayni Haklar) 138
aa. Mülkiyet Hakkı 139
bb. Sınırlı Ayni Haklar 141
aaa. İrtifak Hakları 141
bbb. Taşınmaz Yükü 144
ccc. Rehin Hakları 145
3. Fikri Haklar 147
B. Niteliklerine Göre Özel Haklar 148
1. Mutlak Haklar 148
2. Nispi Haklar 148
a. Alacak Hakkı 149
b. Kuvvetlendirilmiş Alacak Hakkı 149
C. Sahibine Bağlılığı Bakımından Haklar 150
1. Sahibine Bağlı Haklar 150
2. Devir ve İntikal Edebilen Haklar 151
D. Başka Bir Hakka Bağımlı Olup Olmamasına Göre Haklar 151
1. Bağımsız Haklar 151
2. Bağımlı Haklar 151
E. Kullanılmasının Hukukî Sonucuna Göre Haklar 152
1. Yalın Haklar 152
2. Yenilik Doğuran Haklar 152
a. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar 152
b. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar 153
c. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar 153
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SORULARI 154
Beşinci Bölüm
HUKUKUN UYGULANMASI VE YARGILAMA
§17. HUKUKUN UYGULANMASI 159
I. ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA 159
A. Kanunların Yürürlüğe Girmesi 159
B. Kanunların Yürürlükten Kalkması 162
1. Kendiliğinden Yürürlükten Kalkma 162
2. Kanunun Kanunla Yürürlükten Kaldırılması 162
C. Kanunların Geçmişe ve Geleceğe Etkisi 164
D. Yürürlükteki Kanunların Hüküm Çatışması 165
E. Norm Basamakları Arasında Bulunan Hüküm Farklılıkları 166
II. KANUNLARIN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 167
A. Kanunların Mülkiliği İlkesi 167
B. Kanunların Kişiselliği İlkesi 167
III. KANUNLARIN ANLAMIYLA UYGULANMASI 168
A. Yorum 168
1. Yorum Çeşitleri 168
a. Yasama Yorumu 168
b. Yargı Yorumu 169
c. İlmî Yorum 171
2. Yorum Metotları 171
a. Lafzi –Sözel– Yorum 172
b. Sistematik Yorum 172
c. Tarihî Yorum 173
d. Gai Yorum 173
§18. KANUN BOŞLUĞU – HUKUK BOŞLUĞU 174
I. KANUN BOŞLUĞU VE DOLDURULMASI 174
A. Kural İçi Boşluk ve Kural Dışı Boşluk 176
1. Kural İçi Boşluk 176
2. Kural Dışı Boşluk 177
B. Bilinçli Boşluk ve Bilinçsiz Boşluk 177
1. Bilinçli Boşluk 177
2. Bilinçsiz Boşluk 178
C. Gerçek Boşluk ve Gerçek Olmayan Boşluk 178
1. Gerçek Boşluk 178
2. Gerçek Olmayan Boşluk 178
D. Açık Boşluk ve Örtülü Boşluk 178
1. Açık Boşluk 178
2. Örtülü Boşluk 179
E. Kanun Boşluğunun Doldurulması 179
1. Örf ve Adet Hukuku 180
II. HUKUK BOŞLUĞU VE DOLDURULMASI 182
A. Hukuk Boşluğu 182
B. Hukuk Boşluğunun Doldurulması 183
§19. YARGILAMA DÜZENİ 185
§20. YARGI ÖRGÜTÜ 186
I. ADALET BAKANLIĞI 186
A. Görev ve Yetkileri 186
B. Teşkilat Yapısı 188
II. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU 189
A. Kurulun Oluşumu 189
1. Tabii Üyeler 189
2. Cumhurbaşkanı Tarafından Seçilen Üyeler 189
a. Adli Yargı Hâkim ve Savcıları Arasından Seçilecek Üyeler 189
b. İdari Yargı Hâkimleri Arasından Seçilecek Üye 190
3. TBMM. Tarafından Seçilen Üyeler 190
a. Seçim Usulü 190
b. Yargıtay Üyeleri Arasından Seçilecek Üyeler 191
c. Danıştay Üyeleri Arasından Seçilecek Üyeler 191
d. Yüksek Öğretim Kurumları Hukuk Dalları Öğretim Üyeleri ve Avukatlar Arasından Seçilecek Üyeler 191
aa. Hukuk Bilimi Öğretim Üyeleri 191
bb. Avukatlar Arasından Seçilecek Üyeler 191
B. Kurulun Görevleri 192
1. Mahkemelerle İlgili Görevleri 192
2. Hâkim ve Savcılarla İlgili Görevleri 192
3. İdari İşlemlerle İlgili Görevleri 192
4. Düzenleyici İşlem Yapma Görevi 193
5. Seçim Yapma Görevi 193
6. Diğer Görevler 193
C. Kurulun Teşkilat Yapısı 193
1. Başkanlık 193
2. Genel Kurul 194
3. Daireler 194
a. Birinci Daire 195
b. İkinci Daire 195
4. Hizmet Birimleri 196
a. Genel Sekreterlik 196
b. Teftiş Kurulu 197
III. YÜKSEK YARGI ORGANLARI 198
A. Anayasa Mahkemesi 198
1. Kuruluşu 198
a. Üyelik 198
aa. Üyelik Şartları 199
bb. TBMM’nin Üye Seçimi 199
cc. Cumhurbaşkanı’nın Üye Seçimi 200
dd. Seçilen Üyenin Göreve Başlaması 200
2. Teşkilatı 201
a. Başkan ve Başkanvekili 201
b. Genel Kurul 201
c. Bölümler 201
d. Genel Sekreterlik 201
e. Raportörler 202
B. Yargıtay 202
1. Kuruluşu 202
2. Teşkilatı 203
a. Daireler 203
aa. Hukuk Daireleri 204
bb. Ceza Daireleri 204
cc. Daireler Kurulları 204
aaa. Hukuk Genel Kurulu 204
bbb. Ceza Genel Kurulu 205
dd. Büyük Genel Kurul 205
ee. Başkanlar Kurulu 206
ff. Birinci Başkanlık Kurulu 207
gg. Yüksek Disiplin Kurulu 208
hh. Yönetim Kurulu 208
ii. Cumhuriyet Başsavcılığı 209
jj. Genel Sekreterlik 210
C. Danıştay 211
1. Kuruluşu 211
a. Danıştay Üyeliği 212
b. Danıştay Üyeliğinin Niteliği 213
c. Danıştay Üyeliği Seçimi 213
2. Teşkilatı 214
a. İdari Organlar 214
aa. Danıştay Başkanlığı 214
bb. Danıştay Başsavcısı 214
cc. Danıştay Genel Sekreterliği 216
b. Karar Organları 216
aa. Daire 216
bb. Danıştay Genel Kurulu 216
cc. İdari İşler Kurulu, 217
dd. İdari Dava Daireleri Kurulu, 218
ee. Vergi Dava Daireleri Kurulu 218
ff. İçtihatları Birleştirme Kurulu 219
gg. Başkanlar Kurulu 219
hh. Başkanlık Kurulu, 220
ıı. Yüksek Disiplin Kurulu, 220
ii. Disiplin Kurulu, 221
D. Uyuşmazlık Mahkemesi 221
E. Sayıştay 222
§21. YARGILAMA MESLEĞİ VE GÖREVLİLERİ 225
I. HÂKİM – HÂKİMLİK 225
A. Hâkimlik Şartı 225
B. Mesleğe Kabul ve Atama 228
C. Hâkimlik Sınıf ve Kıdemi 228
D. Hâkimlik Teminatı 229
II. SAVCI – SAVCILIK 229
III. AVUKAT – AVUKATLIK 230
A. Avukatlık Mesleği 230
B. Avukat 230
C. Baro 232
D. Türkiye Barolar Birliği 233
IV. NOTERLİK – NOTER 234
A. Noterlik 234
B. Noter 236
C. Noter Odası 236
D. Türkiye Noterler Birliği 237
§22. YARGI KOLLARI 239
I. ADLÎ YARGI 239
A. Hukuk Mahkemeleri 239
1. Sulh Hukuk Mahkemesi 240
2. Asliye Hukuk Mahkemesi 241
3. Tüketici Mahkemeleri 241
4. Asliye Ticaret Mahkemesi 242
5. İş Mahkemesi 243
6. Aile Mahkemesi 243
7. Fikri ve Sınai Haklar Mahkemeleri 244
8. Kadastro Mahkemeleri 244
B. Ceza Mahkemeleri 246
1. Sulh Ceza Hâkimliği 247
2. Asliye Ceza Mahkemesi 247
3. Ağır Ceza Mahkemesi 248
4. Cumhuriyet Başsavcılığı 248
C. Bölge Adliye Mahkemeleri 249
1. Bölge Adliye Mahkemesi Daireleri 250
a. Hukuk Daireleri 250
b. Ceza Daireleri 250
c. Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı 251
D. Yargıtay 251
1. Hukuk Daireleri 251
2. Ceza Daireleri 252
3. Hukuk Genel Kurulu 252
4. Ceza Genel Kurulu 253
5. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu 254
II. İDARİ YARGI KOLU 254
A. İdare Mahkemesi 256
B. Vergi Mahkemesi 256
C. Bölge İdare Mahkemesi 256
1. Daireler 257
a. İdari Dava Daireleri 257
b. Vergi Dava Daireleri 258
2. Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu 258
D. Danıştay 259
III. ANAYASA YARGISI 259
A. İptal Davası 259
B. İtiraz Yolu 261
C. Yürürlüğün Durdurulması 262
D. Bireysel Başvuru 263
1. Bireysel Başvuru Hakkının Kaynağı ve Kapsamı 263
2. Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olanlar 263
3. Bireysel Başvuru Kararı 264
E. Siyasi Partilerle İlgili Davalar ve Denetimler 264
1. Siyasi Parti Kapatma Davası 265
a. Anayasa Mahkemesinin Kararı 266
b. Temelli Kapatma Kararının sonucu 266
2. Siyasi Partilere ihtar Verilmesi 266
3. Milletvekili Dokunulmazlığı Kaldırılması ve Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararına Karşı İptal Davası 267
a. Yasama Dokunulmazlığı 267
b. Dokunulmazlığın Kaldırılması / Milletvekilliğinin Düşürülmesi Kararının İptali Davası 268
4. Siyasi Partilerin Mali Denetimi 269
F. Yüce Divan 269
1. İddia Makamı 269
2. Yargılanan Sanıklar 269
3. Yeniden inceleme 270
IV. UYUŞMAZLIK YARGISI – UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ 270
1. Kuruluşu 271
2. Görevi 271
3. Kararları 272
V. SEÇİM YARGISI 273
A. Sandık Kurulu 274
1. Sandık Kurulunun Oluşumu 274
2. Sandık Kurulunun Görevleri 274
B. İlçe Seçim Kurulu 275
1. İlçe Seçim Kurulunun Oluşumu 275
2. İlçe Seçim Kurulunu Görevleri 275
C. İl Seçim Kurulu 276
1. İl Seçim Kurulunun Oluşumu 276
2. İl Seçim Kurulunu Görevleri 276
D. Yüksek Seçim Kurulu 277
1. Yüksek Seçim Kurulunun Oluşumu 277
2. Yüksek seçim Kurulun görev ve yetkileri 277
VI. MALİ YARGI– SAYIŞTAY 279
A. Kuruluşu 279
B. Sayıştay’ın Görevleri 280
BEŞİNCİ BÖLÜM SORULARI 281
Kaynakça 286
Kavramlar Dizini 288