Paylı Mülkiyette Paydaşın Kullanma Ve Yararlanma Hakkı
PAYLI MÜLKİYETTE PAYDAŞIN KULLANMA VE YARARLANMA HAKKI
Dr. İlker ÖZTAŞ
- Pay, Paylı Mülkiyet, Paylı Mülkiyet Bİrliğ, Kullanma ve Yararlanma Kavramları
- Paydaşların Eşyadan Yararlanma Haklarının Yasal Düzeni
- Paylı Mülkiyette Yasal Yararlanma ve Yönetim Düzeni ve Yasal Düzenin Değiştirilmesi
- Paydaşların Yararlanma Haklarının İhlali Durumunda Başvurabilecekleri Hukuki İmkanlar
ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii
İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix
K ISA LTM A LA R.................................................................................................x ix
GİRİŞ.........................................................................................................................1
Birinci Bölüm
PAY, PAYLI MÜLKİYET, PAYLI MÜLKİYET
BİRLİĞİ, KULLANMA VE YARARLANMA
KAVRAMLARI
§ 1. Pay, Paylı Mülkiyet ve Paylı Mülkiyet Birliği ..........................................3
I. Genel Olarak ............................................................................................3
II. Paylı Mülkiyetin Elbirliği Mülkiyetinden Farkı .............................6
III. Pay ve Paylı Mülkiyet Kavramı..........................................................12
IV. Paylı Mülkiyet Birliği .......................................................................... 36
§ 2. Eşyayı Kullanma ve Eşyadan Yararlanma .............................................45
I. Geniş Anlamıyla Yararlanma .............................................................45
II. Dar Anlamıyla Eşyadan Yararlanma ............................................... 48
A. Genel Olarak .................................................................................. 48
B. Dar Anlamıyla Yararlanmanın Kapsamı ................................. 48
1. Doğal Ürünler ........................................................................ 48
İÇİNDEKİLERx
2. Diğer Verimler ........................................................................ 50
3. Hukuki Ürünler.......................................................................51
III. Eşyayı Kullanma ...................................................................................52
A. Genel Olarak ...................................................................................52
B. Kullanmanın Türleri.................................................................... 54
1. Maddi Kullanma- Manevi Kullanma ................................ 54
2. Doğrudan Kullanma- Dolaylı Kullanma...........................55
3. Tüketerek Kullanma- Normal Kullanma ..........................57
İkinci Bölüm
PAYDAŞLARIN EŞYADAN YARARLANMA
HAKLARININ YASAL DÜZENİ
§ 3. Paydaşların Eşyadan Yararlanma Haklarının Niteliği ve
Sınırları...........................................................................................................61
I. Paydaşların Eşyadan Yararlanma Haklarının Niteliği.................61
II. Diğer Yararlanma Haklarından Farklılıkları................................. 66
III. Paydaşların Eşyadan Yararlanma Haklarının Sınırları............... 69
A. Genel Olarak .................................................................................. 69
B. Dar Anlamıyla Yararlanma Hakkının Sınırı Olarak
Pay Oranı .........................................................................................70
1. Doğal Ürünlerin Pay Oranlarına Göre
Bölüşülmesi ..............................................................................70
2. Hukuki Ürünlerin Pay Oranlarına Göre
Bölüşülmesi ..............................................................................78
C. Kullanma Hakkının Sınırı.......................................................... 84
1. Eşyayı Birlikte Kullanmanın Engellenmemesi ............... 84
2. Eşyayı Birlikte Kullanmanın Engellendiği
Durumlar ..................................................................................89
3. Pay Oranının Kullanma Hakkı Açısından Rolü............. 96xi
D. Eşyanın Özgülendiği Amaca Uygun Yararlanma
Yükümlülüğü.................................................................................. 97
1. Eşyanın Özgülendiği Amacın Paydaşlar Açısından
Önemi ....................................................................................... 97
2. Eşyanın Özgülendiği Amacın Paylı Mülkiyet
Birliği Açısından Önemi......................................................101
a. Eşyanın Özgülendiği Amacın Yararlanma ve
Yönetimin Sınırlarını Belirlemesi ..............................101
b. Eşyanın Özgülendiği Amacın Yararlanma ve
Yönetim Aracılığıyla Değiştirilememesi................. 104
ba. Eşyanın Özgülendiği Amacın Değiştirildiğinin
Belirlenmesi............................................................. 104
bb. Yararlanma Yoluyla Değiştirilememesi............. 108
E. Eşyadan Yararlanırken Özenli Davranma
Yükümlülüğü ............................................................................... 109
F. İrtifak Haklarına İlişkin Sınırların Paylı Mülkiyete
Uygulanamazlığı ..........................................................................111
G. Eşyayı Yönetme ve Koruma Yükümlülüğü .......................... 113
H. Eşyayı Koruma Yükümlülüğünün Özel Bir Türü
Olarak Eşyadan Yararlanma Zorunluluğu.............................118
I. İhbar Etme ve Bilgilendirme Yükümlülüğü ..........................119
§ 4. Paylı Mülkiyet Konusu Eşyadan Üçüncü Kişilerin
Yararlandırılması....................................................................................... 121
I. Genel Olarak ....................................................................................... 121
II. Paydaşların Kendi Hakları Çerçevesinde Eşyadan Üçüncü
Kişileri Yararlandırmaları................................................................ 122
A. Pay Üzerinde İrtifak Kurulması Yoluyla Eşyadan
Üçüncü Kişileri Yararlandırma................................................ 122
B. Kişisel Haklar Aracılığıyla Eşyadan Üçüncü Kişileri
Yararlandırma .............................................................................. 129
III. Paydaşların Birlikte Eşyadan Üçüncü Kişileri
Yararlandırmaları............................................................................... 140
A. Genel Olarak ................................................................................ 140xii
B. Paylı Mülkiyet Birliğinin İradesinin Oluşması İçin
Gerekli Olan Oy Çoğunluğunun Belirlenmesi.....................141
C. Paylı Mülkiyet Birliği İradesinin Oluşma Şekli .................. 145
D. Eşyadan Yararlanma Hakkı Veren Hukuki İşlemin
Yapılması ....................................................................................... 146
1. Genel Olarak ......................................................................... 146
2. Paydaşların Sözleşme İlişkisine Birlikte Taraf
Olmaları ................................................................................. 147
3. Paydaşlardan Birinin Sözleşmeyi Kendi Adına
Yapması................................................................................... 152
E. Yararlanma Hakkı Tanıyan Sözleşmelerden
Kaynaklanan Hak ve Yükümlülükler Açısından
Paydaşların Konumu.................................................................. 156
1. Paydaşların Birlikte Taraf Oldukları Sözleşmeler
Açısından Konumları.......................................................... 156
a. Paydaşların Birlikte Taraf Oldukları
Sözleşmelerin Genel Yapısı ......................................... 156
b. Sözleşmeden Kaynaklanan Haklar Açısından
Paydaşların Konumları ................................................ 157
ba. Sözleşmeden Kaynaklanan Bölünebilir Haklar
Açısından Paydaşların Konumları ..................... 157
bb. Sözleşmeden Kaynaklanan Bölünemez Haklar
Açısından Paydaşların Konumları ..................... 164
c. Sözleşmeden Kaynaklanan Yükümlülükler
Açısından Paydaşların Konumları ............................ 165
2. Paydaşlardan Sadece Birinin Taraf Olduğu
Sözleşmeler Açısından Diğer Paydaşların Konumları 167
F. Yararlanma Hakkı Tanıyan Hukuki İşlemin Sona
Erdirilmesi.................................................................................... 168
1. Karar Alma Zorunluluğu ................................................... 168
2. Sona Erdirme Beyanında Bulunulması........................... 169
§ 5. Paylı Mülkiyetin Taşınmaz Mülkiyetinin Kısıtlamaları
Açısından Değerlendirilmesi ................................................................. 172xiii
I. Genel Olarak ....................................................................................... 172
II. Paydaşların Sorumluluklarının Belirlenmesi...............................174
A. Paydaşların Sorumluluklarının Genel Hükümlere
Göre Belirlenmesi ........................................................................174
B. Kısıtlamaların Paydaşlara Karşı İleri Sürülmesi...................175
1. Doğrudan Kısıtlamaların Paydaşlara Karşı İleri
Sürülmesi ................................................................................175
2. Dolaylı Kısıtlamaların Paydaşlara Karşı İleri
Sürülmesi ............................................................................... 179
Üçüncü Bölüm
PAYLI MÜLKİYETTE YASAL
YARARLANMA VE YÖNETİM DÜZENİ VE
YASAL DÜZENİN DEĞİŞTİRİLMESİ
§ 6. Paylı Mülkiyette Yararlanma ve Yönetim Düzeni............................. 183
I. Paylı Mülkiyette Yönetim Kavramı............................................... 183
II. Paylı Mülkiyette Yönetim Kategorileri......................................... 187
A. Genel Olarak ................................................................................ 187
B. Zorunlu ve Acil Yönetim İşleri ................................................ 189
1. Genel Olarak ......................................................................... 189
2. Zorunlu ve Acil Yönetim İşlerini Yapma Yetkisi .......... 190
a. Kanun Hükmüne Genel Bir Bakış ............................ 190
b. Zorunlu ve Acil Yönetim İşlerine İlişkin
Yetkilerin Niteliği.......................................................... 197
c. Zorunlu Yönetim İşleri ................................................ 201
d. Acil Yönetim İşleri ........................................................206
3. Paydaşların Zorunlu Yönetim İşlerini Tek Başına
Yapma Yetkilerinin Sınırları..............................................209
a. Zorunlu Yönetim İşinin Önemli Yönetim İşi
Kategorisine Girmesi ...................................................209
aa. Karar Alınması Zorunluluğu...............................209xiv
ab. Hâkimden Karar Alınmasını İsteme ................. 210
i. Genel olarak...................................................... 210
ii. Davanın Şartları................................................211
iii. Davanın Tarafları............................................ 213
iv. Yetkili ve Görevli Mahkeme ......................... 215
v. Davanın Hukuki Niteliği................................216
C. Olağan- Önemli- Olağanüstü Yönetim Ayırımı ...................217
1. Genel Olarak ..........................................................................217
2. Yapı, Onarım, Bakım İşleri ................................................220
3. Tarımsal Faaliyetler.............................................................222
4. Hukuki Ürün Elde Etmeye Yönelik Faaliyetler............224
5. Diğer Yönetim Faaliyetleri ................................................225
III. Yararlanma Düzeni Oluşturmanın Yönetimin Alanına
Girmesi.................................................................................................228
A. Yararlanma İle Yönetim Arasındaki İlişki.............................228
B. Yararlanma ve Yönetimin Birbirlerini Sınırlandırması .....230
§ 7. Yasal Yararlanma ve Yönetim Düzeninin Değiştirilmesi................ 231
I. Genel Olarak ....................................................................................... 231
II. Anlaşma ve Kararların Sınırları......................................................233
A. Hukuki İşlemlere İlişkin Genel Sınırlar................................233
B. Zorunlu ve Acil Yönetim İşlerini Yapma Yetkisi .................233
C. Yararlanma ve Yönetim Düzenine İlişkin Hukuki
İşlemleri Yapma Ehliyeti............................................................234
D. Yararlanma ve Yönetim Düzenine İlişkin Hukuki
İşlemlerin Şekle Tabi Olmaması..............................................234
E. Paydaşların Feragat Edemeyecekleri ve Rızaları
Dışında Kaldırılamayacak Hakları ........................................ 237
1. Genel Olarak ......................................................................... 237
2. Yararlanma Hakkı................................................................ 239
3. Yönetime Katılma Hakkı ...................................................240
4. Paydaşların Diğer Bireysel Hakları..................................243xv
III. Yararlanma ve Yönetim Düzeninin İradi Olarak
Değiştirilmesi .....................................................................................244
A. Anlaşmalar....................................................................................244
1. Yararlanma ve Yönetim Anlaşmalarının Niteliği.........244
2. Yararlanma ve Yönetim Anlaşmaları ile
Düzenlenmesi Zorunlu Konular ......................................246
a. Yasal Yararlanma ve Yönetim Düzeninin
Değiştirilmesi.................................................................246
b. Eşyanın Kullanma Şeklinin Düzenlenmesi............247
c. Dar Anlamıyla Yararlanma Açısından
Anlaşmaların Anlamı................................................... 252
d. Gider ve Yükümlülüklerin Paylaşılması
Açısından Anlaşmaların Anlamı............................... 253
3. Yararlanma ve Yönetim Anlaşmalarına İlişkin
Özel Sorunlar........................................................................ 255
a. Parselasyonu Tamamlanmamış ve İmar
Durumu Elde Edememiş Arsalar Açısından
Yararlanma ve Yönetim Anlaşmalarının Yorumu . 255
b. Üzerinde Kat Mülkiyeti Kanununa Tabi
Olmayan Binaların Bulunduğu Araziler
Açısından Yararlanma ve Yönetim
Anlaşmalarının Yorumu..............................................256
B. Kararlar..........................................................................................258
1. Genel Olarak .........................................................................258
2. Kanunda Yer Alan Oy Çoğunluklarının Anlamı ve
Değiştirilmesinin Sınırları................................................. 259
3. Kararların Şartları................................................................264
a. Sadece Paylı Mülkiyet Birliğine İlişkin
Konularda Karar Alınabilmesi...................................264
b. Kararın Geçerli Olabilmesi İçin Gerekli Oy
Çoğunluğunun Oluşması............................................265
4. Kararların Geçersizliği........................................................266
IV. Hâkim Kararıyla Kullanma Düzeninin Değiştirilmesi............269xvi
A. Genel Olarak ................................................................................269
B. Davanın Şartları .......................................................................... 271
1. Eşyanın Aynı Anda Birlikte Kullanılmasının
Mümkün Olmaması ............................................................ 271
2. Paydaşların Eşyanın Kullanma Şeklinde
Anlaşamamış Olmaları....................................................... 272
C. Davanın Tarafları........................................................................ 277
D. Yetkili ve Görevli Mahkeme..................................................... 278
E. Davanın Hukuki Niteliği........................................................... 278
F. Hâkimin Kullanma Düzenini Belirleme Usulü................... 279
§ 8. Yararlanma ve Yönetim Düzeninin Değiştirilmesinin
Sonradan Paydaş Olanlara ve Pay Üzerinde Aynî Hak Elde
Edenlere Etkisi........................................................................................... 281
I. Genel Olarak ....................................................................................... 281
II. TMK. m. 695 Hükmünün Değerlendirilmesi.............................282
III. Yararlanma ve Yönetim Düzeninin Hukuki Niteliği ................287
IV. Yararlanma ve Yönetim Düzeninin Bağlayıcı Olmasının
Şartları .................................................................................................. 292
A. Yararlanma ve Yönetime İlişkin Olması................................ 292
B. Yararlanma ve Yönetim Düzeni İle Bağlı Olan Kişiler....... 295
C. Taşınmazlar Açısından Tapu Kütüğüne Şerh Edilmiş
Olması............................................................................................297
1. Tapu Kütüğüne Yapılan Şerhin Amacı ve Niteliği ....... 297
2. Yararlanma ve Yönetim Anlaşması Şerhinin
Şartları .................................................................................... 301xvii
Dördüncü Bölüm
PAYDAŞLARIN YARARLANMA
HAKLARININ İHLALİ DURUMUNDA
BAŞVURABİLECEKLERİ HUKUKİ
İMKÂNLAR
§ 9. Paydaşların Yararlanma Haklarının Üçüncü Kişiler
Tarafından İhlal Edilmesi....................................................................... 305
§ 10.Paydaşların Birbirlerinin Yararlanma Haklarını İhlal Etmesi ......309
I. Paydaşların Zilyetlikleri ...................................................................309
II. Zilyetliği Koruyan Davalar Açısından Konunun
Değerlendirilmesi .............................................................................. 312
III.Mülkiyet Hakkını Koruyan Davalar Açısından Konunun
Değerlendirilmesi ...............................................................................314
IV. Paydaşların Tazminat Talepleri Açısından Konunun
Değerlendirilmesi .............................................................................. 320
V. Paylı Mülkiyetin Devamına İlişkin Anlaşmanın Feshi
İmkânı................................................................................................... 323
VI. Paydaşlıktan Çıkarma.......................................................................324
A. Genel Olarak ................................................................................324
B. Paydaşlıktan Çıkarma Davasının Açılamayacağı Bazı
Özel Durumlar............................................................................. 328
C. Paydaşlıktan Çıkarma Davasının Koşulları ......................... 328
1. Maddi Koşullar..................................................................... 328
a. Yükümlülüklerin Ağır İhlali ...................................... 328
b. Yükümlülük İhlali Nedeniyle Kendisine
Karşı Yükümlülük İhlalinde Bulunan Paydaş
Açısından Paylı Mülkiyet İlişkisinin Çekilmez
Hale Gelmesi.................................................................. 331
c. Başkasının Davranışlarından Dolayı Çıkarma ...... 335
2. Şekli Koşullar........................................................................ 337
a. Karar Alınması Zorunluluğu...................................... 337xviii
b. Paydaşlıktan Çıkarma Davası Açma
Zorunluluğu ...................................................................340
c. Paydaşlıktan Çıkarma Davasında Taraflar............. 342
ca. Davacı Sıfatı.............................................................342
cb. Davalı Sıfatı..............................................................343
d. Görevli ve Yetkili Mahkeme .......................................344
e. Paydaşlıktan Çıkarmaya İlişkin Usul ve Esaslar.... 345
ea. Genel Olarak............................................................ 345
eb. Payı Karşılayacak Kısmın Eşyadan Aynen
Ayrılması .................................................................. 345
ec. Payın Devrine Karar Verilmesi........................... 347
D. Pay Üzerinde Hak Sahibi Olan Kişilerin Durumu.............. 350
SONUÇ................................................................................................................ 359
KAYNAKÇA ...................................................................................................... 365
