Deniz Ticareti Hukuku I-II

Prof. Dr. İnci Deniz KANER

§1 Giriş
I – Deniz Ticareti Hukuku Kavramı . 1
II – Deniz Ticareti Hukukunun Özellikleri 2
III – Deniz Ticareti Hukukunun Kaynakları . 3
A. Örf ve adet kuralları . 3
B. Millî kanunlar . 3
C. Uluslararası andlaşmalar. 4
IV – Türk Deniz Ticaret Hukukunun Kaynakları . 9
A. Kanunlar . 9
B. Nizamnameler ve yönetmelikler 13
§2 Deniz Ticaret Hukukunun Temel Kavramları
I – Gemi . 16
A. Gemi kavramı 16
B. Geminin hukuki mahiyeti 19
C. Geminin nevileri 19
II- Geminin Kimliği 22
A. Geminin tâbiyeti ve bayrağı 22
B. Geminin adı . 28
C. Geminin tonajı . 29
D. Geminin bağlama limanı . 29
III – Gemi Sicili . 30
A. Kavram 30
B. Geminin tescili 30
C. Geminin sicilden terkini 33
D. Sicilin aleniyeti 34
E. Sicil kayıtları 35
F. Gemi sicilinin hükümleri . 35
G. Sicilin tadili (tashihi) ve itirazın tescili (TTK 976) . 38
H. Gemi siciline şerh verilmesi 39
IV – Yapı Halindeki Gemilere Özgü Sicil . 40
V – Uluslararası Gemi Sicili . 41
VI – Türk Uluslararası Gemi Sicili 42
A. Sicilin ihdası 42
B. Sicile tescil edilecek gemiler . 42
C. Tescil . 43
xiv
D. Sicilin muhtevası . 43
E. Tescilin sonuçları . 43
F. Sicilden terkin 44
§3 Gemi Mülkiyetinin İktisabı ve Ziyaı
I – Genel Olarak . 45
II – Gemi Mülkiyetinin İktisabı 45
A. Aslen iktisabı . 45
B. Devren iktisabı. 47
III – İştirak Payı Üzerindeki Mülkiyet .49
A. Kavram 49
B. Mülkiyetin iktisabı.49
IV – Gemi Mülkiyetinin Ziyaı . 50
V – Yapı Halinde Bulunan Gemi ve Yapı Payı Üzerindeki Mülkiyet 52
§4 Gemiler Üzerindeki Rehin Hakları
I – Genel Olarak . 53
II – Gemi İpoteği. 53
A. Kavram 53
B. İpoteğin tesisi. 54
C. İpoteğin muhtevası 55
D. İpoteğin karşılayacağı alacaklar 56
E. İpoteğin derecesi 56
F. İpoteğin değiştirilmesi 56
G. İpoteğin devri 57
H. İpoteğin kapsamı . 57
I. İpoteğin paraya çevrilmesi 60
J. İpoteğin sona ermesi . 62
K. Gemi ipoteğinin çeşitleri . 64
III – Gemiler Üzerindeki Kanunî Rehin Hakkı (Gemi Alacaklısı Hakkı) 66
A. Kavram 66
B. Kanunî rehin hakkının bahşettiği hak ve yetkiler 67
C. Gemi alacakları69
D. Gemi alacaklarında borçlular. 70
E. Gemi alacaklısı hakkının (Kanunî Rehin Hakkının) kapsamı 71
F. Gemi alacaklısı hakkının temin ettiği alacaklar . 71
G. Gemi alacağının verdiği kanunî rehin haklarının sırası 71
H. Gemi alacaklısı hakkının sona ermesi 72
I. Kendi gemisi üzerinde gemi alacaklısı hakkı . 74
IV – Teslimi Meşrut Rehin (MK m. 939) 76
xv
§5 Gemiler Üzerinde İntifa Hakkı
§6 Donatan ve Donatma İştiraki
I – Donatan 78
A. Kavram 78
B. Donatanın mesuliyeti . 80
C. Donatanın sınırlı mesuliyeti . 88
II – Donatma İştiraki .101
A. Kavram 101
B. Şartları .102
C. Donatma iştirakinin tescili .103
D. Donatma iştirakinde iç münasebet ve iştirak payı .103
E. İştirak payının temliki 104
F. İştirak payının bırakılması . 104
G. Donatma iştirakinde dış münasebet.105
H. Donatma iştirakinde gemi müdürü 106
I. Donatma iştirakinin sona ermesi.107
§7 Kaptan
I – Genel Olarak . 109
II – Kaptanın Kamu Görev ve yetkileri.110
A. Kaptanın emir yetkisi 110
B. Kaptanın şahsî hallere ait görev ve yetkisi 110
C. Kaptanın kurtarma yükümlülüğü .110
III – Kaptanın Hususî Hukuk Görevleri .110
A. Yolculuk başlamadan önce111
B. Yolculuk sırasında 112
C. Yolculuk tamamlandıktan sonra 112
IV – Kaptanın Sorumluluğu .113
V – Kaptanın Kanundan Doğan Temsil Yetkisi .113
A. Kaptanın donatanı temsil yetkisi .113
B. Kaptanın taşıyanı temsil yetkisi.116
C. Kaptanın yükle ilgilileri temsil yetkisi 116
EKLER
Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşme .121
Convention on Limitation of Liability for Maritime Claims, 1976 138
Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşmeyi Tadil Eden 1996 Protokolü.156
Protocol of 1996 to amend the Convention on Limitation of Liability for
Maritime Claims 19 November 1976 .167
xvi
1992 Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukukî Sorumluluğu İle İlgili Uluslararası Sözleşme 177
EK Sigorta Belgesi veya Petrol Kirliliği Zararı İçin Hukukî Sorumluluk İle
İlgili Diğer Malî Teminatlar.196
International Maritime Organization Protocol of 1992 to amend the
International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage of 29 November 1969 198
ANNEX Certificate of Insurance or Other Financial Security in Respect Of
Civil Liability For Oil Pollution Damage 215
1992 Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulması
ile İlgili Uluslararası Sözleşme 217


BİRİNCİ KISIM
§ 1. NAVLUN SÖZLEŞMESİ
I. Kavram .293
II.Unsurları. 293
A. Deniz Yoluyla Taşıma 293
B. Eşya Taşıma 294
C. Gemi İle Taşıma 295
D. Eşyanın Taşıyanın Zilyetliği Altında Taşınması .295
E. Taşımanın Ücret Karşılığında Yapılması 296
III.Navlun Sözleşmesinin Tarafları ve İlgilileri 296
A. Navlun Sözleşmesinin Tarafları 296
1.Taşıyan 296
2.Taşıtan .296
B. Navlun Sözleşmesinin İlgilileri .297
1.Yükleten 297
2.Gönderilen . 298
IV.Navlun Sözleşmesinin Nevileri 299
A. Genel Olarak . 299
B. Çarter-Kırkambar Sözleşmeleri.300
1.Çarter Sözleşmeleri (Alm. Raumfrachtvertrag) 300
a.Tam Çarter Sözleşmeleri 301
b.Kısmî Çarter Sözleşmeleri301
2.Kırkambar Sözleşmesi 301
3.Zaman Üzerine Çarter Sözleşmesi (Alm. Zeitchartervertrag) .302
4.Yolculuk Çarteri .304
C. Miktar Sözleşmeleri (Alm. Mengenvertrag) .305
D. Asıl-Talî Navlun Sözleşmesi (Alt Taşıma-Asıl Taşıma Sözleşmesi)305
V. Navlun Sözleşmesinin Hukukî Mahiyeti . 308
VI.Navlun Sözleşmesinin Akdi. 308
A. Çarter Sözleşmeleri 308
B. Kırkambar Sözleşmeleri . 309
C. Çarter ve Kırkambar Sözleşmelerinde Taşıma Senedi
Düzenlenmesi 309
286
1.Çarter Sözleşmelerinde 310
2.Kırkambar Sözleşmelerinde.310
VII.Navlun Sözleşmesinin İfası311
A. Taşıyanın Borçları 311
1.Geminin Denize, Yola ve Yüke Elverişli Olmasını Temin Etme(Alm. See-, reise und Ladungstüchtigkeit des Schiffes, İng.
Seaworthiness) .311
2.Eşyayı Kararlaştırılan Gemi ile Taşıma Borcu: Başka Gemiye
Yükleme ve Aktarma Yasağı (TTK 1150) .313
a.Çarter Sözleşmelerinde .313
b.Kırkambar Sözleşmelerinde .314
B. Yükleme315
1.Kavram .315
2.Yükleme Yeri (TTK 1142: Demirleme Yeri) .316
3.Geminin Yüklemeye Hazır Olması 316
a.Kavram .316
b.Yüklemeye Hazır Olma Zamanı. 317
c.Yüklemeye Hazır Olmayı Geciktiren Engeller (TTK 1156) .317
4.Yüklemede Bekleme Süresi . 319
a.Yükleme Süresi (TTK 1153) 319
b.Sürastarya Süresi 321
c.Bekleme Süresinin (Yükleme Süresi ve Sürastarya Süresinin)
Hesabı 322
aa. Gün Bakımından. 322
bb. Yükleme Engelleri Bakımından .322
d.Yükleme Süresinin Erken Dolması 324
5.Kırkambar Sözleşmesinde Bekleme Müddeti 324
6.Taşıtanın Yüklemedeki Görevleri 325
a.Yükü Taşıyana Teslim Görevi 325
b.Doğru Bildirimde Bulunmak Görevi 327
aa. Eşya hakkında 327
bb. Caiz Olmayan Eşya ve Yükleme Hakkında .327
cc. Tehlikeli Eşya Hakkında . 328
c.Yükleme Sırasında Yürürlükte Olan Kanun Hükümlerine
Uygun Hareket Etmek Mükellefiyeti 328
C. Taşıma (Ulaştırma, Yolculuk) 329
1.Yola Çıkma Zamanı . 329
a.Yolculuk Çarteri Sözleşmesinde. 329
b.Kırkambar Sözleşmesinde 329
2.Seyir .330
3.Yolculuğun Masrafları . 331
D. Boşaltma .331
287
1. Kavram . 331
2. Boşaltma Yeri . 332
3. Boşaltma Masrafları . 332
4. Boşaltmada Bekleme Müddeti (Boşaltma Süresi ve Sürastarya
Süresi) 333
a. Çarter Sözleşmesinde . 333
b. Kırkamber Sözleşmelerinde . 334
E. Teslim . 334
1. Kavram . 334
2. Teslimde Gönderilenin Gecikmesi veya Tesellümden Kaçınması 336
a. Gönderilenin Gecikmesi . 336
b. Gönderilenin Teslimden Kaçınması . 337
§ 2. KONİŞMENTO
I. Kavram . 338
II. Tanzimi 338
III. Muhtevası 340
IV. Konişmentonun Hükümleri . 347
A. Yükleten Hakkında . 347
B. Konişmento Hamili Hakkında . 347
V. Konişmentodan Doğan Haklar 348
A. Yükün Teslimini Talep Hakkı . 348
B. Taşımanın Yapılmasını Talep Hakkı . 350
C. Tazminat Talebi 350
VI. Konişmentonun Ayni Hükmü 351
A. Kavram 351
B. Konişmentonun Ayni Hükmü Hakkında Ortaya Çıkan Nazariyeler . 354
VII. Konişmento Nüshalarının Birden Fazla Hamilde Olması 354
A. Konişmentoların Müşterek Ciranta Tarafından Tedavüle
Çıkarılması 354
B. Konişmentoların Müşterek Ciranta Tarafından Tedavüle
Çıkarılmaması . 356
VIII. Diğer Taşıma Senetleri 356
§ 3. TAŞIYANIN MESULİYETİ
I. Taşıyanın Borçlar Hukuku Mesuliyeti 358
A. Yanlış Konişmento Tanziminden Mesuliyet . 358
B. Navlun Sözleşmesinin İfa Edilmemesinden Doğan Mesuliyet . 359
II. Taşıyanın Deniz Hukuku Mesuliyeti 359
A. Yüke İhtimam Borcundan Doğan Mesuliyet 359
288
1.Genel Olarak 359
a.Borcun Muhtevası. 359
b.İhtimam Borcunun Derecesi .360
2.Taşıyanın Adamlarının Kusurundan Mesuliyet .361
a.Taşıyanın Adamları 361
aa. Gemi Adamları .361
bb. Kendi Adamları361
cc. Taşıyanın Kendisini Temsile Yetkili Kıldığı Kişiler 362
dd. Taşıyanın Navlun Sözleşmesinin İfasında Kullandığı
Diğer Kişiler.362
b.Kusur 362
3.Taşıyanın Fiili Taşıyan ve Onun Adamlarının Kusurundan
Mesuliyeti 363
4.Mesuliyetin Şartları365
a.Zarar . 365
(1) Ziya365
(2) Hasar366
b.Yükün Taşıyan Tarafından Teslim Alınmış Olması .366
5.Gönderilenin Mükellefiyetleri . 368
a.Zararın Taşıyana İhbarı (Bildirim: TTK 1185). 368
b.Resmi Muayene ve Tespit 369
6.Mesuliyetten Kurtulma (İspat Külfeti).370
7.Tazminat Talebinde Hak Düşürücü Süre (TTK 1188).371
B. Gecikmeden Doğan Mesuliyet 371
1.Mesuliyetin Mahiyeti .371
2.Gönderilenin Gecikme Zararlarında İhbar Mükellefiyeti 372
C. Geminin Elverişsizliğinden Doğan Mesuliyet .373
1.Mesuliyetin Mahiyeti .373
2.İspat Külfeti374
3.Mesuliyetin Şumulü .375
D. Sapmadan Doğan Mesuliyet .375
E. İzinsiz Olarak Güverteye Yüklemeden Doğan Mesuliyet .376
§ 4. TAŞIYANIN MESULİYETSİZLİK HALLERİ
I. Mutlak Mesuliyetsizlik Halleri . 378
A. Gemi Adamlarının Teknik Kusuru 378
B. Gemi Adamlarının Yangına Sebep Olan Kusuru 378
II.Muhtemel Mesuliyetsizlik Halleri 379
III.Denizde Kurtarma 380
IV.Sebeplerin Birleşmesi (Kısmî Sorumluluk) .380
289
V. Yükletenin Yükün Cins ve Değerini Kasten Yanlış Bildirmesi .380
§ 5. TAŞIYANIN MESULİYETİNİN SINIRI
I. Yükün Ziya ve Hasarında .381
A. Yükün Değeri İle Sınırlı Sorumluluk 381
B. Koli veya Ünite Başına (Parça Başına) Belirli Miktarla Sınırlı
Sorumluluk .381
II.Gecikme Zararlarında.383
III.Sınırsız Mesuliyet 385
§ 6. TAŞIYANIN MESULİYETİNİN EMREDİCİ NİTELİĞİ
A. Kural . 386
B. İstisnalar 386
1.Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 386
2.Canlı Hayvan Taşımaları 387
3.Güverte Yükü387
4.Mutad Ticarî Taşıma İşlerinden Olmayan Taşımalar .387
5.Yükleme Öncesi ve Boşaltma Sonrası Yükümlülükler.387
6.Müşterek Avarya Kayıtları . 388
7.Eşyanın Fiili Taşıyanın Hakimiyeti Altına Girdiği Taşıma
Bölümündeki Yükümlülükler (TTK 1192) 388
§ 7. TAŞIYANIN HAKLARI
I. Navlun (Taşıma Ücreti) 389
A. Navlun Borçlusu . 389
B. Navlun Alacağının Ortadan Kalkması 392
II.Hapis Hakkı (TTK 1201) .393
III.Akdi Rehin Hakkı (Rehin Klozları) 395
§ 8. NAVLUN MUKAVELESİNİN SONA ERMESİ
I. Fesih .396
A. Genel Olarak .396
B. Tarafların Kanuni Sebeplerle Sözleşmeyi Feshetmeleri .396
C. Taşıtanın Kanuni Sebep Olmadan Sözleşmeyi Feshetmesi. 398
1.Yolculuk Çarteri Sözleşmelerinde 398
2.Kırkamber Taşıma Sözleşmelerinde. 399
a.Yüklemeden Önce 399
b.Yüklemeden Sonra . 399
II.Hükümden Düşme400
A. Yolculuk Başlamadan Önce Umulmayan Sebeplerle . 400
290
1.Mukavelede Ferden Tayin Edilmiş (Kararlaştırılmış) Olan
Geminin Zayi Olması .400
2.Ferden Tayin Edilmiş Eşyanın Tamamının Zayi Olması .401
3.Ferden Tayin Edilmiş Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması .402
B. Yolculuk Başladıktan Sonra Umulmayan Sebeplerle 402
1.Geminin Zayi Olması (TTK 1210/1) .402
2.Yükün Tamamen Zayi Olması .403
III.Navlun Mukavelesinin Sona Ermesine İlişkin Hükümlerin Uygulama
Alanı .403
İKİNCİ KISIM
§ 1. GEMİ KİRA SÖZLEŞMELERİ
I. Tanımı ve Türleri404
A. Çıplak Gemi Kirası .404
B. Gemi Adamlarının Hizmetleriyle Müterafık Gemi Kirası.404
II.Sicile Şerh 405
III.Tarafların Hak ve Borçları.405
A. Kiraya Verenin Borçları 405
1.Gemiyi Teslim Borcu 45
2.Geminin Gemi Adamlarıyla Birlikte Kiracının Emrine VerildiğiSözleşmelerde, Gemi Adamlarının Çalıştırılmasından Doğan
Bütün Borç ve Yükümlülükleri Karşılama Borcu .405
B. Kiracının Borçları406
1.Gemiyi Tahsis Amacına Uygun Olarak Kullanma Borcu .406
2.Kiraya Verenin Geminin Donatımı İçin Gemide Bıraktığı Her
Türlü Malzeme ve Teçhizatı, Sözleşmenin Bitiminde Aynı
Durumda Kiraya Verene Teslim Etme Borcu 406
3.Sigorta Yaptırma Borcu 406
4.Üçüncü Kişinin Geminin İşletilmesinden Dolayı Kiraya VereneKarşı Yöneltecekleri Talepleri Karşılama Borcu407
5.Kira Ödeme Borcu 407
6.Gemi Adamlarının Çalıştırılmasından Doğan Borç ve
Yükümlülükleri Karşılama Borcu 407
7.Gemiyi İade Borcu 407
IV.Uygulanacak Hükümler 408
§ 2. ZAMAN ÇARTERİ SÖZLEŞMESİ
I. Tanımı. 409
II.Tarafların Hak ve Borçları 409
A. Tahsis Edenin Borçları (TTK 1133) 409
1.Tahsis eden, gemiyi kararlaştırılan yerde hazır bulundurmalıdır . 409
291
2.Sözleşme Süresince Gemiyi Denize ve Yola Elverişli ve
Sözleşmede Belirtilen Amaca Uygun Bir Halde Bulundurmak 410
B. Tahsis Olunanın Borçları 410
1.Giderlere Katlanma Borcu 410
2.Ücret Ödeme Borcu 410
3.Tahsis Olunanın Gemiyi İade Yükümlülüğü 410
4.Geminin Ticarî Yönetimi Dolayısıyla Tahsis Edenin Uğradığı
Zararı Tazmin Borcu.411
III.Uygulanacak Hükümler .411
EKLER413
International Convention For The Unification of Certain Rules Relating to
Bills of Lading 415
Protocol To Ament The International Convention For Certain Rules of Law
Relating To Bills of Lading, Signed At Brussels On 25th August 1924 426
Konişmentoya Müteallik Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkındaki Milletlerarası Sözleşme 434
United Nations Convention on the Carriage of Goods by Sea, 1978 .446
Kaynakça473