İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ KARARLARINDA ADİL YARGILANMA HAKKI
Kamu Ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak Ve İlkeler
Sibel İNCEOĞLU
- Koruma Alanı
- Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlık
- Suç İsnadı
- Bağımsız ve Tarafsız Bir Mahkemeye Başvurma Hakkı
- Yasayla Kurulmuş, Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkı
- Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı
- Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama ilkeleri
- Duruşmada Hazır Bulunma, Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı
- Delillere İlişkin Temel Kurallar
- Gerekçeli Karar Hakkı
- Avukat İle Temsil Hakkı
- Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkının Diğer Yönleri
- Aleniyet İlkesi ve Makul Sürede Yargılanma Hakkı
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ XI
ÖNSÖZ XIII
KISALTMALAR XV
GİRİŞ 1
BÖLÜM I KORUMA ALANI
I- MEDENİ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERE İLİŞKİN UYUŞMAZLIK 12
A- Hak ve Yükümlülüğün “Medeni” Niteliği 13
- “Medeni” Kavramında Yorum Problemi 13
1992 Deyimsel yorumun çıkmazı: terminoloji farklılıkları 14
1993 Tarihsel yorum: Hazırlık Çalışmaları 16
1994 Amaçsal yorum: özerk Avrupa yorumu 18
- İHAM İçtihadında Temel Yorum Kriterleri 22
- İHAM İçtihadında “Medeni” Kavramı Belirlenirken
Dikkate Alınan Özellikler 24
a) Mevcut özel hukuk sözleşmesini etkileyen idari kararlar 25
b) Ticari ve mesleki bir faaliyetin icrasına ilişkin haklar 27
c) Mülkiyet hakkından yararlanma ve mülkiyet hakkının kullanımı ile doğrudan ilişkili uyuşmazlıklar 30
d) Maddi nitelikli menfaatlere ilişkin uyuşmazlıklar 31
e) Suçtan zarar gören kişilerin ceza davasındaki menfaatleri 37
f) Sosyal Güvenlik Sistemine ilişkin hak ve yükümlülükler 38
g) Kamu personeline ilişkin kararlar 42
aa) Mahkemenin eski yaklaşımı 42
bb) Mahkemenin yeni yaklaşımı: Pellegrin kriterleri 45
h) Aile yaşamına saygı hakkını etkileyen kararlar 52
4) İHAM İçtihadında Kapsam İçi ve Dışı Görülen,
Kamu Hukuku Özellikli Uyuşmazlık Konulan 53
- Kapsam içindeki konular 53
- Kapsam dışındaki konular 58
B- Hak ve Yükümlülüğe İlişkin Uyuşmazlık 63
1992 Hak ve Yükümlülüğün “İç Hukuktaki Temelleri” 63
1993 Uyuşmazlık 71
C- Bir Medeni Hak ve Yükümlülüğe İlişkin Uyuşmazlığın
“Karara Bağlanması” 74
a) Genel Özellikleri 74
b) Medeni Hak ve Yükümlülüğün İdare Tarafından
Karara Bağlanması 79
n- SUÇ İSNADI 83
A- Suç İsnadı Kavramının Özerk Yorumu 83
B- Suç ve Cezaya İlişkin Yorum Kriterleri 85
1) Suçun Niteliği 86
2) Cezanın Niteliği ve Ağırlığı 95
C- İsnat Kavramı 100
BÖLÜM n
BAĞIMSIZ VB TARAFSIZ BİR MAHKEMEYE BAŞVURMA HAKKI
I- MAHKEMEYE BAŞVURMA HAKKI 105
A- Uygulanabilirliği 110
1) Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlıklarda 110
2) Suç İsnadma İlişkin Davalarda 113
B- Kapsam 115
C- Devletin Takdir Alanının Sınırlan: Ashingdane kriterleri 118
D-İHAM Pratiği 120
1) Dava Açma Hakkına Yönelik Sınırlamalar 120
a) Doğrudan sınırlamalar 120
b) Dolaylı sınırlamalar 122
aa) Avukatla görüşme hakkının taranmaması 122
bb) Adli yardım verilmemesi 123
cc) Dava açma ve temyiz sürelerine ilişkin sorunlar olması 131
dd) Dava açmayı geciktirici koşullar öngörülmesi 134
ee) Hukuki kesinlik olmaması 134
- Mahkemenin Yargı Yetkisine Yönelik Sınırlamalar 136
1992 Tam bir yargı yetkisinin bulunmaması 137
1993 İdarenin bazı işlem ve eylemlerinin
yargı denetimi dışında olması 142
1994 Dokunulmazlık ve muafiyetler tamnması 145
1995 Yasamanın müdahalesi ile davanın durdurulması 151
- Yargı Kararının Uygulanmaması 151
E- Dava Hakkından Feragat - Tahkim 154
YASAYLA KURULMUŞ, BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ MAHKEMEDE YARGILANMA HAKKI 158
A- Yasayla Kurulmuş Mahkeme 158
a) Özerk Bir Kavram Olarak Mahkeme 158
b) Mahkemenin Dava Konusunu Kesin Karara Bağlama Yetkisi 161
c) Mahkemenin Yasa Yoluyla Kurulması 163
B- Bağımsız Mahkeme , 166
1) Mahkeme Üyelerinin Niteliği 168
2) Mahkeme Üyelerinin Atanma Biçimleri ve Güvenceleri 171
1) Atanma biçimleri 171
2) Görev süreleri ve görevden alınamamalan 174
3) Dış müdahalelerden korunma tedbirleri 176
3) Mahkemenin Görünümü 178
C- Tarafsız Mahkeme 188
a) Dava Yargıcının Farklı Roller Üstlenmesi 191
b) Mahkemenin Çifte Rol Üstlenmesi 201
3} Uzmanlık Mahkemeleri 203
4) Yargıçların Kişisel Menfaatleri ve
Davayla Bağlarının Bulunması 204
5) Tarafsızlık Konusunda İç Hukukta
Açık Bir Düzenleme Olması 207
6) Kararın Bozulması Üzerine Dava Hakkında
Yeniden Karar Verilmesi 209
D- Hakkın İhlalini Ortadan Kaldırma Olasılıkları 210
1) Feragat 210
2) Kanun Yollan ile Düzeltme 213
BÖLÜM m
HAKKANİYETE UYGUN YARGILANMA HAKKI
I- SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ VE ÇELİŞMELİ YARGILAMA İLKELERİ 220
A- Silahların Eşitliği İlkesi 220
1) Delil Sunma İmkanı Yönünden Eşitlik 222
- Genel olarak karşı delil sunma imkanı 222
- Tanık dinlenmesinde hak eşitliği 223
aa) Suç isnadına ilişkin davalarda 223
bb) Medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin davalarda 226
2} Bilirkişi Yönünden Eşitlik 228
1992 Davarım tarafları Arasındaki Usuli Eşitsizlikler 235
1993 Bilgi ve Belgelere Ulaşmada Eşit İmkanlar 236
1994 Davanın Tarafı Haline Gelen Yasal Görevlilerin Üstlendiği Rol .241
1995 Yasamanın Müdahalesi 245
B- Çelişmeli Yargılama İlkesi 249
n- DURUŞMADA HAZIR BULUNMA, SUSMA VE
KENDİNİ SUÇLAMAMA HAKKI 257
A- Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı 257
a) Kapsam 257
1) Suç isnadına ilişkin davalarda duruşmada
hazır bulunma hakkı 257
2) Medeni hak ve yükümlülüğe ilişkin davalarda
duruşmada hazır bulunma hakkı 259
3) Yargılamaya etkili katılma 261
b) Feragat 263
c) Duruşmada Hazır Bulunmaya Gerek Olmayan Haller 269
B- Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı 271
1) Kendini Suçlayıcı Belgeler veya İfadeler
Elde Etmek İçin Kişiyi Zorlama 273
2) Sanığın Sessiz Kalmasından Sonuç Çıkartma 281
m- DELİLLERE İLİŞKİN TEMEL KURALLAR 283
A- Delillerin Duruşmada Sunuluşu ve Tartışılması 285
B- Delillerin Kabul Edilebilirliği 287
1) Hukuka Aykın Bir Biçimde Elde Edilen Deliller 287
a) Özel yaşamın gizliliği ihlal edilerek elde edilen deliller 289
b) İşkence, insanlık dışı veya onur kinci muamele ile
elde edilen ifade 293
- Suç Ortaklarından Elde Edilen Deliller 297
- Duruşmada Dinlenmeyen Tanık Delili 297
C- Delile Ulaşma, Yorum Yapma Hakkı ve
Sonradan Ortaya Çıkan Deliller 305
1992 Suç İsnadına İlişkin Davalarda Savunmanın Delile Ulaşma ve Yorum Yapma Hakkı 305
1993 Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda
Delile Ulaşma ve Yorum Yapma Hakkı 311
1994 Sonradan Elde Edilmiş Deliller 315
D- Tanık veya Bilirkişi Dinlenmesi Yönündeki Talebin Reddi 316
E- Delile Verilen Ağırlık ve Delilin Değerlendirilmesi 317
a) GEREKÇELİ KARAR HAKKI 322
A- Gerekçenin Öğrenilememesi 324
B- Gerekçede Tarafların Savlarına Cevap Verilmemesi 325
C- Yetersiz Gerekçe 327
D- Yasaya Dayanmayan Gerekçe 329
b) AVUKAT İLE TEMSİL HAKKI 330
c) HAKKANİYETE UYGUN YARGILANMA HAKKININ DİĞER YÖNLERİ . 333 A- Yargıyı Etki Altında Bırakabilecek Müdahaleler 333
1) Medya Müdahalesi 333
2) Devlet Yetkililerinin Müdahalesi 335
3) Diğer Müdahaleler 336
B-Yargıcın Tutumu 336
C- Non Bis in idem 337
BÖLÜM IV ALENİYET İLKESİ VE MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI l- ALENİYET İLKESİ 341
A- Aleni Yargılama 343
1) Duruşma 343
2) Açık Duruşma 352
3) İlk Derece Mahkemesindeki Hataların Üst Yargılama
Makamları Önünde Düzeltilmesi 361
4) Feragat 363
B- Aleni Hüküm 366
H- MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI 370
A- Kapsam 370
B- Başvurucunun Mağdurluk Statüsü 375
C- Makul Sürenin Değerlendirilmesi 377
- Dikkate Alınan Süre 377
- Değerlendirme Kriterleri 380
1992 Davanın karmaşıklığı 381
1993 Başvurucunun tutumu 383
1994 Yetkili makamların tutumu 386
aa) Yetkili makamların kusuru ve ihmali 387
bb) Yapısal sorunlar 390
SONUÇ 395
KAYNAKÇA 399
İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ KARARLAR LİSTESİ 404
İNSAN HAKLARI AVRUPA KOMİSYONU KARARLAR ÜSTESİ 416
