^{İnsan Hakları Bağlamında}Avrupa'da Yabancı Terörist Savaşçılar

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BÖLÜM
YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA YÖNELİK KURUMSAL YAPI VE ULUSLARARASI HUKUKİ DÜZENLEMELER
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER 86
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 87
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 91
Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserlikleri 97
Birleşmiş Milletler Terörle Mücadele Merkezi 98
Birleşmiş Milletler Terörle Mücadele Komitesi ve İcra Direktörlüğü 100
AVRUPA KONSEYİ 102
AVRUPA BİRLİĞİ 105
AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI 111
ULUSLARARASI GÖÇ ÖRGÜTÜ 112
ULUSLARARASI SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI, DÜŞÜNCE MERKEZLERİ
VE DİĞER KURULUŞLAR 114

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA ÖZELİNDE YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇI OLGUSU

GİDEN, YER DEĞİŞTİREN VE GERİ DÖNEN AVRUPALI YABANCI
TERÖRİST SAVAŞÇILARIN SAYI, ORAN VE PROFİL BİLGİLERİ 135
AVRUPA’DA MEYDANA GELEN TERÖR SALDIRILARI, TUTUKLAMALAR
VE ÖLÜMLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKİ VERİLER 143
ULUSLARARASI KRİZE DÖNÜŞEN YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇI
OLGUSUNUN TEHDİT VE ZORLUKLARI 147
Güvenlik Temelli Tehdit ve Zorluklar 148
Hukuki Temelli Tehdit ve Zorluklar 159
Politik Temelli Tehdit ve Zorluklar 170
Sosyal Temelli Tehdit ve Zorluklar 176
YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN KARŞILAŞABİLECEĞİ FARKLI
İHTİMALLER VE SENARYOLAR 178

GİDEN, YER DEĞİŞTİREN VE GERİ DÖNEN AVRUPALI YABANCI
TERÖRİST SAVAŞÇILARA KARŞI AVRUPA’DA ALINAN TEDBİRLER 181
Vatandaşlıktan Yoksun Bırakma 184
Suçlama Öncesi Gözaltı ve Tutuklu Yargılanma Sürelerinin
Uzatılması 190
Ülkeye Giriş Yasağı, Sınır Dışı Etme, Seyahat Kısıtlaması ve Pasaportlar ile Kimliklere El Koyma Gibi Hareket Serbestisine
Yönelik Tedbirler 193
İzleme ve Diğer İdari Kısıtlamalar 195
Tehdit Ölçeğinin Uyarlanması 196
Mevzuata Yönelik Düzenlemeler 197
Rehabilitasyon ve Entegrasyon Politikaları 198
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA ÜLKELERİNDE YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA KARŞI ALINAN TEDBİRLERİN İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ
FRANSA. 211
Fransa’da Yabancı Terörist Savaşçı Sayıları ve Profilleri 211
Fransa’da YTS Kaynaklı Meydana Gelen Terör Saldırıları 214
Fransa’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yaklaşımı 218
Fransa’da Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Alınan Tedbirler 221
Fransa’da Tehdit Ölçeğinin Uyarlanması. 222
Fransa’da Mevcut Hukuki Durum ve Mevzuata Yönelik Düzenlemeler 223
Fransa’da Alınan Önleyici Tedbirler 228
Fransa’da Alınan Güvenlik Tedbirleri 231
Fransa’da Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yargı Kararları 237
Fransa’nın Taraf Olduğu İnsan Hakları Mevzuatı 240
Fransa’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yaklaşımının İnsan Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi 241
ALMANYA 266
Almanya’da Yabancı Terörist Savaşçı Sayıları ve Profilleri 266

Almanya’da YTS Kaynaklı Meydana Gelen Terör Saldırıları 271
Almanya’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yaklaşımı 274
Almanya’da Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Alınan Tedbirler 277
Almanya’da Tehdit Ölçeğinin Uyarlanması 277
Almanya’da Mevcut Hukuki Durum ve Mevzuata Yönelik Düzenlemeler 278
Almanya’da Alınan Önleyici Tedbirler 282
Almanya’da Alınan Güvenlik Tedbirleri 285
Almanya’da Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yargı Kararları 292
Almanya’nın Taraf Olduğu İnsan Hakları Mevzuatı 297
Almanya’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yaklaşımının İnsan
Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi 298
BİRLEŞİK KRALLIK 309
Birleşik Krallık’ta Yabancı Terörist Savaşçı Sayıları ve Profilleri 309
Birleşik Krallık’ta YTS Kaynaklı Meydana Gelen Terör Saldırıları 311
Birleşik Krallığın Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yaklaşımı 313
Birleşik Krallık’ta Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Alınan Tedbirler 317
Birleşik Krallık’ta Tehdit Ölçeğinin Uyarlanması 317
Birleşik Krallık’ta Mevcut Hukuki Durum ve Mevzuata Yönelik Düzenlemeler 320
Birleşik Krallık’ta Alınan Önleyici Tedbirler 326
Birleşik Krallık’ta Alınan Güvenlik Tedbirleri 328
Birleşik Krallık’ta Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yargı
Kararları 333
Birleşik Krallığın Taraf Olduğu İnsan Hakları Mevzuatı 339
Birleşik Krallığın Yabancı Terörist Savaşçılara Yaklaşımının İnsan
Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi 340
BELÇİKA 359
Belçika’da Yabancı Terörist Savaşçı Sayıları ve Profilleri 359
Belçika’da YTS Kaynaklı Meydana Gelen Terör Saldırıları 362
Belçika’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yaklaşımı 364
Belçika’da Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Alınan Tedbirler 367
Belçika’da Tehdit Ölçeğinin Uyarlanması 367

Belçika’da Mevcut Hukuki Durum ve Mevzuata Yönelik Düzenlemeler 369
Belçika’da Alınan Önleyici Tedbirler 371
Belçika’da Alınan Güvenlik Tedbirleri 378
Belçika’da Yabancı Terörist Savaşçılara Yönelik Yargı Kararları 382
Belçika’nın Taraf Olduğu İnsan Hakları Mevzuatı 391
Belçika’nın Yabancı Terörist Savaşçılara Yaklaşımının İnsan Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi 392
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 413
KAYNAKÇA 455

KISALTMALAR LİSTESİ
AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
Age : Adı geçen eser
AGİT : Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı
AI : Amnesty International - Uluslararası Af Örgütü
AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
AK : Avrupa Konseyi
Bkz. : Bakınız
BfV : Bundesamt für Verfassungsschutz - Federal Almanya Cumhuriyeti Yerel İstihbarat Servisi
BM : Birleşmiş Milletler
BMİHYK : Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek
Komiserliği
BMMYK : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği
CAT : Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment - İşkence ve Diğer Za limane, Gayriinsani ya da Küçültücü Muamele ya da Cezaya Karşı BM Sözleşmesi
CEDAW : Convention on the Elimination of All Forms of
Discrimina tion Against Women/BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrım cılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi
Cenevre Akademisi : Uluslararası İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları
Akademisi
Cenevre Sözleşmesi : 1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair
Sözleşme
CMS : Center for Migration Studies of New York - New York Göç Araştırmaları Merkezi
CONTEST : The United Kingdom’s Strategy for Countering
Terrorism –Birleşik Krallık Radikalleşme Stratejisi

CoPPRA : Radikalleşmeyi ve Terörizmi Önleyen Toplum
PolisliğiProjesi
CSS : Center for Security Studies - ETH Zürih GüvenlikAraştırmaları Merkezi
CTC : The United Nations Security Council Counter- TerrorismCommittee - BM Güvenlik Konseyi Terörle Mücadele Komitesi
CTCWP : Combating Terrorism Center at West Point - West
Point Terörizmle Mücadele Merkezi
CTED : Counter-Terrorism Committee Executive Directorate – BM Güvenlik Konseyi Terörle Mücadele Komitesi’nin İcra Direktörlüğü
CVE : Countering Violent Extremism - Şiddet İçeren Aşırılık
DAEŞ : Ed-Devlet'ül İslâmiyye fi'l Irak ve'ş Şam - (Sözde) Irak Şam İslam Devleti
EGMONT : The Royal Institute for International Relations –
Belçika Kraliyet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü
EKOSOK : Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası
Sözleşmesi
ENNHRI : European Network of National Human Rights
Institutions –Ulusal İnsan Hakları Kurumları Avrupa Ağı
Eurojust : European Union Agency for Criminal Justice
Cooperation -Avrupa Birliği Ceza Adaleti İşbirliği Ajansı
Europol : Avrupa Polis Teşkilatı
GANNHRI : Global Alliance of National Human Rights
Institutions –Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağı
GCTF : Global Counterterrorism Forum - Küresel Terörle Mücadele Forumu
GWUPOE : The Program on Extremism at George Washington
University - George Washington Üniversitesi Aşırılıkçılık Programı
HRW : Human Rights Watch - İnsan Hakları İzleme Örgütü

Kısaltmalar Listesi 19

ICCT : International Centre for Counter-Terrorism – Uluslararası Terörle Mücadele Merkezi
ICERD : The International Convention on the Elimination of
All Forms of Racial Discrimination - Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme
IEP : Institute for Economics and Peace - İktisadi ve Barış Enstitüsü
IOM : International Organization For Migration - Uluslararası Göç Örgütü
ICPPED : The International Convention for the Protection of
All Persons from Enforced Disappearance- Bütün Kişilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme
ICPVTR : International Centre for Political Violence and
Terrorism Research - Uluslararası Siyasal Şiddet ve Terörizm Araştırmaları Merkezi
ICSR : International Centre for the Study of Radicalisation and Political Violence - Uluslararası Radikalleşme Çalışmaları Merkezi
İHEB : İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
KDGM : Türkiye Cumhuriyeti Kamu Düzeni ve Güvenliği
Müsteşarlığı
Liberty : Liberty Human Rights - Ulusal Sivil Özgürlükler
Konseyi
LOCCRS : Library of Congress Congressional Research
Service – ABD Kongre Hukuk Kütüphanesi Araştırma Servisi
LOCLAW : Library of Congress Law - ABD Kongre Hukuk
Kütüphanesi Küresel Hukuk Araştırmaları Merkezi
MSHUS : Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi
PA : Türkiye Cumhuriyeti Polis Akademisi Başkanlığı
PNR : Passenger Name Record - Yolcu İsim Kaydı
RAN : Radicalisation Awareness Network – Radikalleşme Farkındalık Ağı

RIVE : Research and Intervention on Extreme Violence - Aşırı
Şiddet Üzerine Araştırma ve Müdahale Programı
SDG : Suriye Demokratik Güçleri
SETA : Siyaset, Ekonomi ve Toplumsal Araştırmalar Vakfı
SILT : Projet de loi renforçant la sécurité intérieure et la lutte contre le terrorisme - İç Güvenliği ve Terörizmle Mücadeleyi Güçlendirecek Yasa Tasarısı
OCAD/OCAM : Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse-
OCAD/Organe de Coordination pour l’Analyse de la Menace-OCAM – Tehdit Değerlendirmesi Koordinasyon Birimi
OPCAT : Optional Protocol to the Convention Against Torture
and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment- İşkence ve Diğer Zalimane, Gayriinsani ya da Küçültücü Muamele ya da Cezaya Karşı BM Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol
OSCT : Office for Security and Counter-Terrorism - Birleşik Krallık Güvenlik ve Terörle Mücadele Ofisi
TACT : One-to-One Terrorist Act offender rehabilitation - Bire Bir Terör Eylemi Suçlu Rehabilitasyonu Programı
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
TİHEK : Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
TPIM : Terrorism Prevention and Investigation Measures
– Terörizmin Önlenmesi ve Soruşturulması Tedbirleri
UNCCT : UN Counter-Terrorism Centre - BM Terörle Mücadele Merkezi
VEO : Violent Extremist Offenders - Şiddet İçeren Aşırılık Yanlısı Suçlular
VPN : Violence Prevention Network - Şiddeti Önleme Ağı Programı
YS : Yabancı Savaşçı
YTS : Yabancı Terörist Savaşçı

TABLOLAR LİSTESİ
TABLO 1.1: YAKIN GEÇMİŞTE FARKLI ÇATIŞMALARDA YER ALAN YABANCI SAVAŞÇILARIN SAYISI 59
TABLO 1.2: 1945-2010 YILLARI ARASINDA MÜSLÜMAN DÜNYASINDA, DOĞRULANMIŞ ÖZEL KÜRESEL YABANCI SAVAŞÇI AKIŞI
VAKALARI 60
TABLO 2.1: ESED REJİMİ SAFINDAKİ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILAR 95
TABLO 2.2: BM GÜVENLİK KONSEYİ’NİN 2178-2014 SAYILI KARARI ÇERÇEVESİNDE YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA KARŞI
ALINACAK TEDBİRLER. 96
TABLO 3.1: NÜFUSA ORANLA EN YÜKSEK YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA KAYNAKLIK EDEN ÜLKELERİN YABANCI
TERÖRİST SAVAŞÇI SAYILARI 137
TABLO 3.2: SURİYE VE IRAK’TA ALIKONULAN AVRUPALI YETİŞKİNLER VE ÇOCUKLAR 141
TABLO 3.3: TERÖRİZM DAVALARINDA SUÇLAMA ÖNCESİ GÖZALTI SÜRE SINIRLARI 191
TABLO 4.1: BİRLEŞİK KRALLIK’TA TEMMUZ 2019 ÖNCESİ TEHDİT DÜZEYLERİ 319
TABLO 5.1: FRANSA, ALMANYA, BİRLEŞİK KRALLIK VE BELÇİKA’DA YTS’LERE YÖNELİK TEDBİR VE POLİTİKALARIN
KARŞILAŞTIRILMASI 415

ŞEKİLLER LİSTESİ
ŞEKİL 1.1: BÖLGELERE GÖRE YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILAR 76
ŞEKİL 1.2: IRAK VE SURİYE’YE GİDEN YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILAR İLE
GERİ DÖNENLERİN SAYILARI 77
ŞEKİL 3.1: AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILAR 136
ŞEKİL 3.2: AVRUPA’YA GERİ DÖNEN YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN
SAYISI 138
ŞEKİL 3.3: GERİ DÖNEN YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN ORANI 139
ŞEKİL 3.4: AVRUPA’DA YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN ÜLKE BAŞINA
GERİ DÖNÜŞ ORANLARI 140
ŞEKİL 3.5: 2011-2017 YILLARI ARASINDA BATI AVRUPA’DAKİ TERÖR SALDIRILARININ SAYISI 144
ŞEKİL 3.6: 2006-2017 YILLARI ARASINDA BATI AVRUPA’DAKİ TERÖRDEN KAYNAKLI ÖLÜMLERİN SAYISI 145
ŞEKİL 3.7: AVRUPA’DA TERÖRİZM: 2019 YILINDA TERÖR SALDIRILARI,
ÖLÜMLER VE TUTUKLAMALAR 146
ŞEKİL 3.8: DEVŞİRMELER ÜZERİNDEKİ “KIDEMLİ ETKİSİNİN” TEORİK BİR MODELİ 154
ŞEKİL 3.9: YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN KARŞILAŞABİLECEĞİ FARKLI İHTİMALLER VE SENARYOLAR 179
ŞEKİL 3.10: YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARLA İLGİLİ TEDBİR ALAN VEYA
ALMAYI PLANLAYAN ÜLKELER 181
ŞEKİL 3.11: YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN VATANDAŞLIK VEYA
PASAPORT KULLANIM HAKLARINI SINIRLANDIRAN ÜLKELER 182
ŞEKİL 4.1: BATI AVRUPALI YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILAR 209
ŞEKİL 4.2: FRANSA’DA YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA AİT SAYISAL VERİLER 212
ŞEKİL 4.3: IRAK’IN FRANSIZ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN YARGILAMASINA İZİN VEREN EMMANUEL MACRON VE
FRANSIZ HÜKÜMETİNİN TUTUMUNUN UYGUNLUĞU 220

24 Şekiller Listesi

ŞEKİL 4.4: YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN FRANSA’YA DÖNME
OLASILIĞI KONUSUNDA ÜLKEDE DUYULAN ENDİŞE 220
ŞEKİL 4.5: FRANSIZ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN ÇOCUKLARINA
KARŞI FRANSA’NIN BENİMSEYECEĞİ TUTUM 221
ŞEKİL 4.6: ALMANYA’DA YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA AİT SAYISAL VERİLER 267
ŞEKİL 4.7: ALMANYA’DA “CİHAT” İÇİN GİDEN SELEFİLERE AİT SAYISAL
VERİLER (2013-2016) 268
ŞEKİL 4.8: ALMAN YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN DOĞUM YERİNE
GÖRE DAĞILIMI 270
ŞEKİL 4.9: BİRLEŞİK KRALLIK’TA YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA AİT
SAYISAL VERİLER 310
ŞEKİL 4.10: IRAK VE SURİYE’DEKİ İNGİLİZ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARLA İLGİLİ BİRLEŞİK KRALLIK HÜKÜMETİNİN TAVRININ NE OLMASI GEREKTİĞİ (GAZETE OKUYUCULARI
TARAFINDAN) 316
ŞEKİL 4.11: IRAK VE SURİYE’DEKİ İNGİLİZ YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARLA İLGİLİ BİRLEŞİK KRALLIK HÜKÜMETİNİN TAVRININ NE OLMASI GEREKTİĞİ (YAŞ VE CİNSİYET
AÇISINDAN). 317
ŞEKİL 4.12: BELÇİKA’DA YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARA AİT SAYISAL VERİLER 360
ŞEKİL 4.13: SURİYE VEYA IRAK’A SEYAHAT EDEN VEYA ETMEYE ÇALIŞAN BAZI ‘SÜNNİ CİHATÇILARIN’ UYRUKLUĞU VEYA
UYRUKLUĞUNDAN KAYNAKLI DIŞ BAĞLANTILARI 361
ŞEKİL 4.14: BELÇİKA HALKININ SURİYE’DE BULUNAN BELÇİKALI YABANCI TERÖRİST SAVAŞÇILARIN ÇOCUKLARININ İADESİ
KONUSUNDAKİ FİKRİ 366
ŞEKİL 4.15: OCAD/OCAM DIŞ ORGANİZASYONU. 374