İnsan ve İnsanı Merak Eden İnsan
Prof. Dr. Taylan AKKAYAN
| - | İnsanı Anlamak |
| - | Türkiye'de ve İstanbul Üniversitesi'nde Antropoloji |
İçindekiler
Birinci Bölüm
1
İnsanı Anlamak
1
1.1.
Başlarken.
1
1.2. Doğanın Parçası Olarak İnsan: Dünya Ve İnsanlığın Kısa
Öyküsü.
2
1.3. Düşünen Bir Canlı Olarak İnsan: İnsanın Düşünüş Sistemi Ve Yarattığı Kültürün Kısa Öyküsü
. 6
1.3.1. İnsanın Düşünüş Sistemine Hangi Pencereden Bakmalıyız?
6
1.3.2. İnsanın Başarısının Sırrı: Kültür Ve Kültür Ünitesi Yaratmak, Organizasyon Oluşturmak Ve
Özgün Üretmek
6
1.3.3. İnsan Hayatının Sürekli İtici Gücü: Yenilik 7
1.3.4. İnsanlığı Yücelten Kültürel Tekliflerin Kaynağı: Özgün Üreten Beyinler
7
1.4. Antropoloji Bilimi Ve Antropolojinin Biyo-Sosyo- Kültürel Bir Bütün Olarak Ele Aldığı İnsan
9
1.4.1. İnsanın Düşünüş Sistemindeki Değişim Ve Gelişimin Ürünü Olarak
Antropoloji 9
1.4.2. Antropoloji Nedir Ve Yararlanacağımız Bulguları
Nelerdir? 10
1.4.3. Bilimsel Bilgi Ne Demektir Günlük Bilgiden Farkı Nedir?
. 11
1.4.4. Antropoloji Bilim Olarak Ne Zamandan Beri Vardır?
11
1.4.5. Antropoloji Bilim Olarak Nerede Ortaya Çıkmıştır?
. 12
1.4.6. Antropolog Ne Yapar? Nasıl Yapar? . 13
1.4.7. Antropologların Çalışma Tarzı Ve Yöntemi Nasıldır?
. 13
1.4.8. Kültür Ne Demektir? 14
1.4.9. Kültürün Belli Başlı Özellikleri Nelerdir? 16
1.4.10. Kültür Genetik Miras Mıdır? . 16
1.4.11. Kültür Semboller Sistemidir 18
1.4.12. Kültür Dinamiktir (Değişir), Statiktir (Zor
Değişir)
18
Vııı
1.4.13. Kültür Günlük Deneyimlerle Bütünleşir. 19
1.4.14. Kültür Herkesin Hayatına Şekil Verir 20
1.4.15. Kültür Paylaşılır 20
1.4.16. Kültür Etnosentrik Düşünce Ve Davranışa Yol
Açar
. 21
1.4.17. Kültürün Yapısı Nasıldır? . 22
1.4.18. Sosyal Organizasyon Ve Sosyal Süreç Ne Demektir?
. 25
1.4.19. İnsanın Temel Gereksinimleri Nelerdir Ve Nasıl
Karşılanır? 28
1.4.20. Semboller, Kahramanlar, Ritüeller Ve Değerler Sistemi Ne
Demektir?. 32
1.4.21. İnsanı İnceleyen Bilimler Şemsiyesi Altında Hangi Bilim Dalları Yer Alır?
. 36
1.4.22. Uygulamalı Antropoloji Ve Uygulamada Antropoloji Ne Demektir?
. 38
1.4.23. Üniversitelerde Antropoloji Nasıl
Örgütlenmiştir?. 40
1.4.24. Antropoloji Alanında Da Etik Sorunlar Var Mıdır?
41
1.4.25. Antropolojiyle İlgili Etik Sorunlar Nelerdir Veya Neler Olabilir?
. 42
1.4.26. Sosyo-Kültürel Sorunların Çözümü Konusunda Antropolojiden Nasıl Yararlanılabilir?
45
1.4.27. Antropoloji Çalışmaları İnsana Ait Ciddi Ve Çarpıcı Bilgiler Sunmakta
Mıdır? 48
1.4.28. Biyoteknolojinin İnsanın Bedensel Ve Diğer Özelliklerine Etkisi Nasıl
Olacaktır?. 49
1.4.29. İnsan Beyni Her Ortama Ve Şarta Uyum Sağlama Ustası Mıdır?
. 51
1.4.30. Para Gerçekten Her Değeri Ölçebilir Mi?. 53
1.5. Toplum İçinde İnsan .
54
1.5.1. İnsanı Saran Sosyo-Kültürel Çevre 54
1.5.2. Sosyo-Kültürel Bütünden Bazı Kesitler 56
1.5.2.1. Toplum – Topluluk (Cemaat) – Sosyal Grup 56
1.5.2.2. Statü – Rol 56
1.5.2.3. Sosyal Norm-Değer(Ler) 57
1.5.2.4. Kişilik (Şahsiyet) - Kimlik 58
1.5.2.5. Ahlak (Vicdan) – Etik. 59
1.5.2.6. Toplumsal Tabakalaşma (Sosyal Sınıf - Ekonomik Sınıf Ve Açık - Kapalı Sınıflı
Toplum) 59
1.5.2.7. Irk – Etniklik – Milliyet. 60
Ix
1.5.3. Sosyo-Kültürel Kesitlerde Görülen Sosyal Eşitsizlik Ve Bunun Hafifletilmesi
61
1.5.4. Sosyal-Kültürel Sorunların Üstesinden Gelmek İçin Öneri Geliştiren İnsan
. 62
1.6. Sosyal Organizasyon Yaratan Ve Yaşatan İnsan. 64
1.6.1. Özgün Üreten Beyinlerin Oluşturduğu Sosyal
Organizasyon 64
1.6.2. Bir Sosyal Organizasyon Modellemesi. 66
1.6.2.1. Bu Modelleme İnsanı Anlama Yolculuğuna Nasıl Katkıda Bulunur?
. 66
1.6.2.2. Sosyal Organizasyon Şeması Bize Neler
Anlatır?. 67
1.6.2.3. Kurumsal Bir Sosyo-Kültürel Organizasyon Örneği Olarak Üniversite
. 70
1.6.2.3.1. Üniversitenin Amacı Ve Anlamı 70
1.6.2.3.2. Orta Çağda Üniversitelerin Ortaya Çıkışı Ve Yayılışı
70
1.6.2.3.3. Orta Çağ Üniversitelerinde Gereksinimlerin Karşılanması. 71
1.6.2.3.4. Orta Çağ Üniversitelerinin Yapısal
Özellikleri. 72
1.6.2.3.5. Orta Çağ Üniversitelerinde Eğitimin Konu Ve Alanları
. 72
1.6.2.3.6. Orta Çağ Üniversitelerinin Zamanla Pekişen
Gücü 74
1.6.2.3.7. Orta Çağ Üniversitelerinin İnsan Kaynağı Olarak Öğretim Üyeleri Ve Topluma Etkileri
74
1.6.2.3.8. Orta Çağ Üniversitelerinin İnsan Kaynağı Olarak Öğrencileri Ve Topluma Etkileri
75
1.6.2.3.9. Orta Çağ Üniversiteleri İle Başlayan Sürecin Toplumsal Açıdan Başarısı: Üniversite
Toplumları Şekillendiriyor 77
1.6.2.4. Toplumların Varlık Sigortası Bilim Ve
Üniversitedir 78
1.6.2.5. Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyetine Üniversite
79
1.6.2.5.1. Genel Olarak . 79
X
1.6.2.5.2. İstanbul Üniversitesi Örneği Üzerinden Üniversite Tarihi 79
1.6.2.5.3. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (Medrese Dönemi) (1453-1846). 80
1.6.2.5.4. Osmanlının Son Yılları –Cumhuriyetin İlk Yılları (Medrese-Darülfünun Dönemi)
(1846-1933) 82
1.6.2.5.5. Üniversite Reformu (1933 Ve Sonrası). 85 1.6.2.5.6. Değerlendirmemiz
. 91
İkinci Bölüm
.
93
Türkiye’de Ve İstanbul Üniversitesi’nde Antropoloji 95
2.1.Gerçekleri Görmek Kolay Değildir . 95
2.2. Osmanlı İmparatorluğu Ve Türkiye’de Antropoloji
(Etnoloji)
. 96
2.2.1. İnsanı Merak Eden İnsanı Yetiştirme Çalışmalarında Tarihi Dönemler
96
2.2.2. Osmanlı İmparatorluğu -İstanbul Darülfünunu Dönemi
(1915-1916). 97
2.2.3. Türkiye Cumhuriyeti - İstanbul Darülfünunu Ve İstanbul Üniversitesi Dönemi (1925-1935)
98
2.2.4. Türkiye Üniversitelerinde Antropoloji Dönemi (1935- 2010)
98
2.3. İstanbul Üniversitesinde Antropoloji (Etnoloji): 1915- 2010 Dönemi
104
2.3.1. Sosyal Organizasyon Oluşturmak Bir Birikim
İşidir
104
2.3.2. İstanbul Darülfünununda Kurulan 1. Etnoloji (Antropoloji) Kürsüsü: 1915-1916 Dönemi
. 105
2.3.3. İstanbul Darülfünunu’nda Kurulan Türk Antropoloji Araştırma Merkezi: 1925-1933 Dönemi 106
2.3.4. İstanbul Üniversitesinde Kurulan 2. Antropoloji Kürsüsü: 1933-1935
Dönemi 109
2.3.5. İstanbul Üniversitesinde Kurulan 3. Etnoloji (Antropoloji) Kürsüsü: 1946-1951 Dönemi
. 111
2.3.6. İstanbul Üniversitesinde Kurulan 4. Antropoloji Kürsüsü:1960-2010 Ve Sonrası Dönemi
126
2.3.7. Deneyimli "İnsanı Merak Eden İnsan” Aranıyor: İstanbul Üniversitesi Sosyal Antropoloji
Kürsüsü Başkanlığına Atanacak Akademik Elemanla İlgili Çalışmaların Başlaması (24.08.1959)
. 132
Xı
2.3.8. Deneyimli "İnsanı Merak Eden İnsan” Prof. Dr. Charles William Merton Hart’ın Türkiye’ye
Gelişi Ve Göreve Başlaması 135
2.3.9. Sosyal Antropoloji Kürsüsü’nün Eğitim-Öğretime Ve Akademik Çalışmalara
Başlaması. 138
2.3.10. Prof. Dr. C. W. M. Hart İle Yapılan Birinci Sözleşme Döneminde Yaşananlar Ve Yapılan İşler
(01.12.1959- 01.12.1961)
. 143
2.3.11. Prof. Dr. C. W. M. Hart İle Yapılan Diğer Sözleşmeler
147
2.3.12. Prof. Dr. C.W.M. Hart’ın Sözleşmelerle Üstlendiği Diğer Görevler
152
2.3.13. Prof. Hart’ın İstanbul Üniversitesindeki Eğitim- Öğretimin Yürütülmesine İlişkin Düşünce Ve
Etkileri
153
2.3.14. Sosyal Antropoloji Bölümünün Kadrolu Diğer Elemanları
155
2.3.15. Prof. Dr. C.W.M. Hart’ın Görevden Ayrılması . 156
2.3.16. Prof. Dr. C.W.M. Hart İle Geçen On Yılın Değerlendirilmesi
. 161
2.4. İstanbul Üniversitesi’nde Antropoloji Biliminin Dört Büyükleri (Fotoğraf: 5)
163
2.4.1. Lider (Başkan) Sosyal Organizasyonun Kalbidir . 164
2.4.2. Deneyimli Lider Başarıyı Kolay Yakalar 165
2.4.3. Prof. Dr. Gyula Meszaros 166
2.4.3.1. Prof. Dr. Gyula Meszaros’un Kimdir?. 167
2.4.3.2. Kök Ailesi Ve Yakın Çevre Bağları 167
2.4.3.3. Eğitim Ve Akademik Yaşamı . 168
2.4.3.4. İstanbul Üniversitesinde Görev Yaptığı Dönemler (1915-1916 Ve
1946-1951) 170
2.4.4. Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz Kansu 171
2.4.4.1. Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz Kansu Kimdir? . 171
2.4.4.2. Kök Ailesi Ve Yakın Çevre Bağları 172
2.4.4.3. Eğitimi, İstanbul Üniversitesi’nde Görev Yaptığı Yıllara Ait Akademik Çalışmaları Ve
Yayınları . 174
2.4.4.4. Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesindeki
Çalışmaları 175
2.4.4.5. İstanbul Ve Ankara Üniversitelerinde Ve Diğer Bilim Kurumlarında Yaptığı Görevler176
2.4.5. Prof. Dr. Charles William Merton Hart 177
Xıı
2.4.5.1. Prof. Dr. Charles William Merton Hart
Kimdir?. 178
2.4.5.2. Kök Ailesi Ve Yakın Çevre Bağları 178
2.4.5.3. Eğitimi, Akademik Çalışmaları 180
2.4.5.4. Akademik Yayınları Ve Çalışmalarının İçerikleri
. 182
2.4.5.5. Özgün Üreten Beyinlerin Dilinden Anılarındaki Prof. Hart
187
2.4.6. Prof. Dr. Nephan Saran 190
2.4.6.1. Prof. Dr. Nephan Saran Kimdir? . 191
2.4.6.2. Kök Ailesi Ve Yakın Çevre Bağları 191
2.4.6.3. Eğitimi .
194
2.4.6.4. Akademik Yaşamı Ve Yayınları . 196
2.4.6.5. Prof. Dr. Nephan Saran’ın Albümlerinde Saklı Görsel Anılarından Bir
Seçki. 203
2.4.6.6. Özgün Üreten Beyinlerin Dilinden Anılarındaki Prof.
Saran 220
2.4.7. Yarım Asır Boyunca Antropoloji Eğitim Ve Öğretimine Yön
Verenler 226
2.4.7.1. Hayat Projesine Yön Veren Eğitim. 226
2.4.7.2. İstanbul Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nde Eğitim Ve Öğretime Yön
Verenler 227
2.4.7.2.1. Genel Bakış . 227
2.4.7.2.2. Kurucu Lider Prof. Dr. C.W.M. Hart Dönemi
(1960-1969) 228
2.4.7.3. Geliştiren Lider (Doç.) Prof. Dr. Nephan Saran Dönemi (1969-1987)
231
2.4.7.4. Yaşatan Lider (Doç.) Prof. Dr. Taylan Akkayan Dönemi (1987-2010)
236
2.4.7.5. Antropoloji Bölümü’nde Eğitime Yön Verenlerin Toplu Olarak Değerlendirilmesi (1960-2010)
. 242
2.4.7.6. Yarım Asırlık Antropoloji Eğitim Ve Öğretiminin Ortaya Koyduğu Gerçekler 246
2.5. İnsanı Merak Eden İnsan Yetiştiren Eğitim
Programı
. 253
2.5.1. Genel Olarak .
253
2.5.2. Geleneksel Sertifika Sistemi. 255
2.5.3. Yenilik Arayışı Ve Kredili Sistem 259
Xııı
2.5.4. Eski Ve Yeninin Çarpışması Sonucu Oluşan Yenilik Deformasyonu
263
2.5.5. Bölüm Ders Programının Ayrıntıları. 265
2.5.5.1. Ders Programının Oluşum Ve Değişim Süreçlerine Genel Bakış
. 265
2.5.5.2. (Geleneksel) Sertifika Sistemi Dönemindeki İşleyiş (1960-1982)
. 266
2.5.5.3. Kredili Sistem Dönemindeki İşleyiş (1982-2010)270
2.5.5.4. Sürekli Yenilik Arayışının Etkileri 272
2.6. İnsanı Merak Eden İnsanı Yetiştirme Programının Verdiği
Formasyon. 275
2.6.1. Programa Kabul Edilme Aşaması . 275
2.6.2. Birinci Yılda (1.-2.Yarıyılda) Edinilen Formasyon. 276
2.6.3. İkinci Yılda (3.-4.Yarıyılda) Edinilen Formasyon. 278
2.6.4. Üçüncü Ve Dördüncü Yılda (5.-8.Yarıyılda) Edinilen Formasyon
279
2.6.5. Sınav Sistemi
281
2.7. Antropoloji Bölümünde Lisansüstü Eğitim. 284
2.8. Antropoloji Eğitimi Hakkındaki Değerlendirmemiz
. 286
2.8.1. Yarım Asır Uzun Zaman (1960-2010) . 286
2.8.2. Her İşin Başı Mekân (1960-2010) 288
2.8.3. Geleceğe Güvenle Bakmak 297
2.9. İnsanı Merak Eden İnsan Programı İle Hayat Projesini
Şekillendirenler 299
2.9.1. Kimlerin, Hangi Özellikleri Yansıtılacaktır? 300
2.9.2. Kullananılacak Verinin Kaynağı Nedir Ve
Sunum Şekli Nasıl Olacaktır? 300
2.9.3. İnsanı Merak Eden İnsan Programının Kontenjanı Nasıl Değişmiştir?
. 302
2.9.4. Öğrenciler, İnsanı Merak Eden İnsan Programına Nasıl Kabul Edilmiştir?
. 305
2.9.5. İnsanı Merak Eden İnsan Programına Kabul Edilenlerin Cinsiyet Faktörü Açısından
Değerlendirilmesi 306
2.9.6. İnsanı Merak Eden İnsan Programına Kabul Edilenlerin Yaş Faktörü Açısından
Değerlendirilmesi 308
2.9.7. İnsanı Merak Eden İnsan Programında Geçirilen Sürenin
Değerlendirilmesi 310
Xıv
2.9.8. İnsanı Merak Eden İnsan Programında Geçirilen Süre, Yaş Ve Cinsiyet Faktörlerinin Beraberce
Değerlendirilmesi 311
2.9.9. Hayat Projesini Şekillendirmede Erken Alınan Kararların Etkisi
. 313
2.9.10. Hayat Projesini Şekillendirmede Mahalli Özeliklerin Etkisi
. 314
2.4.11. Hayat Projesini Etkileyen Diğer Faktörler: Ekonomi, Sanat Ve
Spor 318
2.9.12. İnsanı Merak Eden İnsan Programını Başarıyla Tamamlayanlar Ve Gerçek Başarıyı Pekiştiren
Faktörler 320
2.9.13. İnsanı Merak Eden İnsan Programını Başarıyla Tamamlayanların Cinsiyet Faktörü Bakımından
Değerlendirilmesi 324
2.9.14. İnsanı Merak Eden İnsan Programını Başarıyla Tamamlayanların
Değerlendirilmesi 325
2.9.15. İnsanı Merak Eden İnsan Programını Tamamlayamayanların Değerlendirilmesi 328
2.9.16. Hayat Projesinin Şekillendirilmesinde İlk Ve Son Çeyrek Asır Farkının Değerlendirilmesi
. 336
2.9.17. Hayat Projesinin Şekillendirilmesinde Yakın Çevre Bağlarının Değerlendirilmesi
340
2.9.17.1. Genel Bakış 340
2.9.17.2. Rol Model Anne Ve Babaların Yaş
Faktörü Bakımından Değerlendirilmesi 342
2.9.17.3. Rol Model Anne Ve Babaların Eğitim Faktörü Bakımından Değerlendirilmesi 344
2.9.17.4. Rol Model Anne Ve Babaların Mahalli Özellikler Faktörü Bakımından
Değerlendirilmesi. 347
2.9.17.5. Rol Model Anne Ve Babaların Çalışma Hayatına Katılma Faktörü Bakımından
Değerlendirilmesi. 348
2.9.18. Hayat Projelerinin Oluşturulduğu Mekânların Değerlendirilmesi
350
2.9.19. Hayat Projelerini Güçlendiren Ve Zayıflatan Davranış Ve Alışkanlıkların
Değerlendirilmesi 355
2.9.20. Hayat Projelerinin Kurumsal Eğitime İlişkin Alt Yapı Olanaklarının
Değerlendirilmesi 359
2.9.21. Hayat Projelerinin Kayıp Yıllarının Değerlendirilmesi
364
2.10. İnsanı Merak Eden İnsan Programının Mezunları 366
Xv
2.10.1. Profesyonel Yaşam Bir Gösterge, Bir Ölçüdür . 366
2.10.2. Profesyonel Yaşamla İlgili Kaynak Veri . 370
2.10.3. Profesyonel Yaşamda Uzmanlaşma Eğilimi 372
2.10.4. Profesyonel Yaşam Deneyiminin Kullanıldığı Sektörler
. 374
2.10.5. Profesyonel Yaşamla Birlikte Yürüyen Özel Yaşam
377
2.11. İnsanı Merak Eden İnsan Programında Yürütülen Araştırmalar
380
2.11.1. Profesyonel Yaşam Akademik Çalışmayla Güçlenir
. 380
2.11.2. Araştırmalar Ve Projeler 383
2.11.2.1. Genel Olarak 383
2.11.2.2. Prof. Hart’ın Yönettiği Projeler 384
2.11.2.3. Prof.Dr. Nephan Saranın Yönettiği
Projeler 384
2.11.2.4. Prof. Dr. Taylan Akkayan’ın Yönettiği Projeler
. 386
2.11.2.5. Doktora Ve Yüksek Lisans Çalışmaları. 388
2.11.2.6. Lisans Tez/Bitirme Çalışmaları (1964-2010) 389
2.11.2.7. Görsel Belgeleme Çalışmaları 393
2.11.2.8. Poster Çalışmaları 395
2.12. İstanbul Üniversitesi Antropoloji Bölümü 50. Yıl Etkinlikleri
. 396
2.12.1. Törenler Kurumsallaşmanın Bir Göstergesidir396
2.12.2. İnsanı Merak Eden İnsan Yetiştirme Çalışmalarının 50. Kuruluş Yılı Etkinlikleri . 396
2.12.2.1. Etkinliklere Genel Bakış 396
2.12.2.2. Antropoloji Bölümü Kuruluşunun 50.
Yılı Ana Etkinlikleri Hazırlıkları. 397
2.12.2.3. Antropoloji Bölümü Kuruluşunun 50.
Yılı Ana Etkinlikleri 403
2.12.2.4. Antropoloji Bölümü Kuruluşunun 50. Yılı Etkinlikleri Sonrasında Yapılanlar
Ve Değerlendirme 412
2.13. Antropoloji Ve Antropologlara İlişkin Bazı Hususların Türkiye Ve Abd Örnekleri
Karşılaştırmasıyla Değerlendirilmesi 413
2.13.1. Meslek Kuruluşları Ve Mesleki Dernekler Açısından Değerlendirme
. 413
Xvı
2.13.2. Antropoloji Ve Antropologların Genel Profili Açısından Değerlendirme
. 415
2.13.3. Antropoloji Eğitimi Açısından Değerlendirme 416
2.13.4. Sayısal Veriye Dayalı Karşılaştırmalı Bakış. 418
2.13.5. Amerikan Antropoloji Birliğinin (Aaa) Geleceğin Antropologlarına Önerileri Ve
Sonsöz 425
Belgeler
. 427
Grafikler
453
Tablolar
493
Ekler.
519
Tez Listesi
560
Görsel Belgeleme Çalışmaları Listesi . 639
Bölüm Notları
669
Kaynaklar
.6
83
Dizin
689
