İnsansız Hava Aracı İşletilmesinden Doğan Sorumluluk ve Sorumluluğun Sigortalanması
Mücahit TÜRKMEN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
GİRİŞ21
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI .21
2. KONUNUN İNCELENME YÖNTEMİ.23
BİRİNCİ BÖLÜM
İNSANSIZ HAVA ARACI
1. TANIM25
ÖĞRETİDEKİ TANIMLAR 25
HUKUKİ DÜZENLEMELERDE YER ALAN TANIMLAR26
Uluslararası Hukuki Düzenlemelerdeki Tanımlar26
Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması .26
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Model Tüzükleri .27
Avrupa Komisyonu 2019/945 Sayılı İnsansız Hava Aracı
Sistemleri ve İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Üçüncü
Ülke Operatörlerine İlişkin Tüzük 27
Türk Mevzuatındaki Tanım 27
2. TARİHİ GELİŞİM28
ANTİK DÖNEM.28
19. YÜZYIL .29
III. 20. YÜZYIL VE SONRASI31
Askerî Kullanımlar31
Sivil Kullanımlar 33
3. KULLANIM ALANLARI.34
MEVCUT DURUM34
Acil Durum ve Afet Yönetimi ile Arama-Kurtarma Faaliyetleri35
10 İçindekiler
Dağıtım Hizmetleri . 36
Doğanın Korunması . 36
Eğitim . 37
Kontrol ve Denetleme . 38
Meteoroloji. 38
Sağlık 39
Film Yapımı ve Yayıncılık 40
Tarım 40
Trafik 42
GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLER. 42
4. TEMEL KAVRAMLAR .44
İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMİ 44
Tanımı 44
Unsurlar 45
İnsansız Hava Aracı. 45
Faydalı Yük . 45
Kontrol İstasyonu 46
Kontrol Bağı 47
Yer Destek Donanımı 48
İNSANSIZ HAVA ARACI EKİBİ 48
Görev Sorumlusu. 48
İnsansız Hava Aracı Pilotu 49
İnsansız Hava Aracı Gözlemcisi 49
Faydalı Yük Operatörü 50
Hava Sahası Gözlemcisi 50
Diğer Görevliler . 50
III. FAALİYET BİÇİMLERİ 50
Görsel Görüş Hattı 50
Görüş Hattı Dışı 51
UÇUŞ BÖLGELERİ 51
Serbest Bölge 51
İzne Tabi Bölge. 52
Özel İzne Tabi Bölge 52
Uçuşa Yasak Bölge 53
İçindekiler 11
5. SINIFLANDIRMA .53
KLASİK SINIFLANDIRMA53
Sabit Kanatlı İnsansız Hava Araçları.54
Döner Kanatlı İnsansız Hava Araçları 54
Çırpan Kanatlı İnsansız Hava Araçları .54
Keşif Balonları.55
Hibrit/Değiştirilebilir Tasarımlar55
İRTİFA KAPASİTESİ VE HAVADA KALMA SÜRESİNE GÖRE
SINIFLANDIRMA.55
Yüksek İrtifada Uzun Süre Kalabilen İnsansız Hava Araçları 55
Orta İrtifada Uzun Süre Kalabilen İnsansız Hava Araçları 56
Taktik/Orta Menzilli İnsansız Hava Araçları 56
Yakın Menzilli İnsansız Hava Araçları57
Küçük/Mini/Organik İnsansız Hava Araçları .57
Mikro İnsansız Hava Araçları.58
Nano İnsansız Hava Araçları 58
III. KONTROL EDİLME ŞEKİLLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA.59
Uzaktan Kontrol Edilebilen İnsansız Hava Aracı.59
Yarı Otonom İnsansız Hava Aracı.59
Tam Otonom İnsansız Hava Aracı59
AZAMİ KALKIŞ AĞIRLIKLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA .60
İnsansız Hava Aracı 0 60
İnsansız Hava Aracı 1 60
İnsansız Hava Aracı 2 60
İnsansız Hava Aracı 3 60
Diğer İnsansız Hava Araçları61
TAHSİS EDİLİŞ AMACINA GÖRE SINIFLANDIRMA .61
Devlet İnsansız Hava Aracı61
Türk Sivil İnsansız Hava Aracı.62
6. HUKUKİ NİTELİK62
EŞYA NİTELİĞİ.62
Eşya Hukuku Bakımından Eşya Kavramı63
Genel Olarak .63
Çeşitleri.65
12 İçindekiler
Taşınmaz Eşya ve Taşınır Eşya . 65
Basit Eşya, Birleşik Eşya ve Birlikte Eşya/Eşya Birliği. 65
Misli Eşya ve Misli Olmayan Eşya 66
ç. Tüketilebilen Eşya ve Tüketilemeyen Eşya. 67
Bölünebilen Eşya ve Bölünemeyen Eşya 67
Sahipli Eşya ve Sahipsiz Eşya. 68
İnsansız Hava Aracının Eşya Niteliği 68
İnsansız Hava Aracı Sisteminin Eşya Niteliği . 68
HAVA ARACI NİTELİĞİ 69
Türk Sivil Havacılık Kanunu Bakımından Hava Aracı 69
İnsansız Hava Aracının Hava Aracı Niteliği. 71
İKİNCİ BÖLÜM
İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
1. GENEL OLARAK.73
GENEL OLARAK SORUMLULUK HUKUKU 73
Sorumluluk Kavramı ve Gelişimi . 73
Sorumluluk Sebepleri 74
Sözleşme 75
Kusur . 75
Kanun Hükmü 75
Hukuki Sorumluluğun Türleri. 75
Kusur Sorumluluğu . 76
Kusursuz Sorumluluk. 76
Hukuka Uygun Müdahaleden Doğan Sorumluluk . 76
İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK
BAĞLAMINDA DOĞABİLECEĞİ DÜŞÜNÜLEN SORUMLULUK
TÜRLERİ. 77
2. TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU UYARINCA İNSANSIZ HAVA
ARACI İŞLETENİN SORUMLULUĞU .78
GENEL OLARAK 78
İŞLETEN KAVRAMI . 81
Tanımı 81
İçindekiler 13
Çeşitleri82
Gerçek İşleten.83
İnsansız Hava Aracını Kendi Adına Bizzat Kullanan83
Yardımcıları Marifeti ile İnsansız Hava Aracının
Kullanılmasını Sağlayan .84
İnsansız Hava Aracının Kullanma Hakkı Kendisinden
Elde Edilmiş Olduğu Halde Seferlerin Kontrolünü Elinde
Tutan.85
Farazi İşleten89
İnsansız Hava Aracının İşletenin Rızası Olmaksızın Kullanımı.92
Genel Olarak .92
Rızasız Kullananın Tek Başına Sorumlu Olması .93
İşletenin Rızasız Kullanan ile Birlikte Sorumlu Olması.94
III. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 95
İnsansız Hava Aracı 95
Zarar95
Tanımı96
Çeşitleri.97
Maddi Zarar97
Genel Olarak97
Çeşitleri.99
aaa. Fiili Zarar – Yoksun Kalınan Kâr99
bbb. Kişiye Verilen Zarar – Eşyaya Verilen
Zarar – Diğer Zararlar . 101
ccc. Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar – Yansıma
Zarar 102
Manevi Zarar 104
İnsansız Hava Aracı Bağlamında Zararın Görünüm Şekilleri. 106
Zarar Görenin Üçüncü Kişi Olması 109
Üçüncü Kişi Kavramı 109
Üçüncü Kişi Sayılmayan Kişiler. 111
İnsansız Hava Aracında Kendisi, Bagajı veya Yükü
Taşınanlar 111
İnsansız Hava Aracı Ekibi . 114
Uçuş Öğrencileri 114
14 İçindekiler
Uygun İlliyet Bağı115
İlliyet Bağı Kavramı.115
Hukuki İlliyet Teorileri115
Genel Olarak 115
Şart Teorisi.116
Uygun İlliyet Bağı Teorisi 117
Sebeplerin Çokluğu .118
Sebeplerin Toplanması.119
Ortak İlliyet.119
Yarışan İlliyet.119
Seçimlik İlliyet .120
Birden Çok Sebep Bulunmasına Rağmen Yalnızca
Birinin Zararı Meydana Getirmesi.121
Farazi/Önüne Geçilen İlliyet .121
İlliyet Bağının Kesilmesi .122
aaa. Genel Olarak.122
bbb. Zarar Görenin Kusuru123
MÜTESELSİL SORUMLULUK.125
ZAMANAŞIMI.126
İki Yıllık Nispi Süre.126
On Yıllık Mutlak Süre.127
Ceza Zamanaşımı Süresi/Olağanüstü Süre128
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN
SORUMLULUĞUN SİGORTALANMASI
1. GENEL OLARAK 129
2. SİGORTA YAPTIRMA ZORUNLULUĞU. 131
3. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 132
4. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU . 133
MENFAAT133
RİZİKO.134
III. SİGORTA BEDELİ .135
PRİM 136
İçindekiler 15
5. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KAPSAMI. 137
İNSANSIZ HAVA ARACININ İŞLETİLME ŞEKLİ VE SINIFI
BAKIMINDAN 137
İNSANSIZ HAVA ARACININ BULUNDUĞU YER BAKIMINDAN . 138
III. ZARAR GÖREN KİŞİ BAKIMINDAN 138
ZARAR GÖREN KİŞİNİN BULUNDUĞU YER BAKIMINDAN. 139
ZARARIN TÜRÜ BAKIMINDAN 139
ASGARİ TEMİNAT TUTARI BAKIMINDAN . 141
Adi İşletilen İnsansız Hava Araçları İçin Asgari Teminat Tutarı . 142
Ticari İşletilen İnsansız Hava Araçları İçin Asgari Teminat
Tutarı . 142
6. TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ . 142
SİGORTACININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 144
Aydınlatma Yükümlülüğü. 144
Genel Olarak 144
Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü 148
Sözleşme Süresi İçinde Aydınlatma Yükümlülüğü . 153
Poliçe Düzenleme ve Verme Yükümlülüğü. 154
Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü. 155
Genel Olarak 155
Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Süresi . 156
Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Kapsamı 159
Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Hükümleri 160
Sigorta Tazminatı Ödeme Yükümlülüğü 160
Giderleri Ödeme Yükümlülüğü. 163
Hukuki Koruma Yükümlülüğü 163
Genel Olarak 163
Giderleri Ödeme Yükümlülüğü 164
Sigortacının Yardımları. 165
SİGORTA ETTİRENİN YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ . 166
Prim Ödeme Yükümlülüğü. 167
Sözleşme Öncesi İhbar Külfeti 170
Genel Olarak 170
16 İçindekiler
Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin Yerine Getirileceği
Zaman ve Kapsamı 170
Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin İhlali .171
Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin İhlalinin Sonuçları .172
İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce Öğrenilmesi
Halinde.172
İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra Öğrenilmesi
Halinde.174
Rizikoyu Ağırlaştırmama ve Rizikonun Ağırlaşması Halinde
Ağırlaşan Rizikoyu İhbar Külfeti175
Genel Olarak.175
Riziko Ağırlaşması Kavramı 175
Riziko Ağırlaşmasının Gerçekleşme Şekilleri ve Şekline
Bağlı Olarak Sigorta Ettirenin Külfetleri177
Rizikonun Ağırlaşması Halinde Sigortacının Hakları.177
Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Etme Külfeti179
Bilgi ve Belge Temini ile Araştırma Yapılmasına İzin Verme
Külfeti.181
Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde Değişiklik
Yapmama Külfeti.182
Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını
Koruma Külfeti.183
Genel Olarak.183
Zararı Önleme ve Azaltma Külfeti.183
Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Külfeti .185
Sözleşmeden Doğan Diğer Külfetler.187
7. SİGORTALININ VE ZARAR GÖRENİN YÜKÜMLÜLÜK VE
KÜLFETLERİ . 188
SİGORTALININ YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ.188
Sorumluluğunu Doğuracak Olayı ve Yöneltilen İstemleri İhbar
Külfeti.188
Sigortacının Halefiyet Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü 190
ZARAR GÖRENİN KÜLFETLERİ .193
Bilgi ve Belge Verme Külfeti.193
Sigortacının Halefiyet Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü 194
İçindekiler 17
8. ZARAR GÖRENİN DOĞRUDAN DAVA HAKKI. 194
9. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 196
TARAF İRADELERİYLE SONA ERME. 197
Tarafların Anlaşarak Sona Erdirmesi 197
Taraflardan Birinin Fesih Hakkını Kullanması 197
Sigortacının Fesih Hakkını Kullanması 197
Kısmi Fesih ve Cayma. 197
Sigorta Ettirenin Aczi, İflası veya Sigorta Ettirene
Başlatılmış Takibin Semeresiz Kalması 198
Sigorta Priminin Taksitle Ödeneceğinin Kararlaştırılması
Halinde Sonraki Prim Taksitlerinin Ödenmemesi. 198
Rizikonun Ağırlaşması . 198
Sözleşmeden Doğan Diğer Külfetlerin İhlali. 199
Sigorta Ettirenin Fesih Hakkını Kullanması 199
Olağanüstü Haller. 199
Sigorta Priminin Artırılması 199
Kısmi Fesih ve Cayma. 200
Sigortacının Aczi veya Sigortacıya Başlatılmış Takibin
Semeresiz Kalması . 200
SÖZLEŞMENİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ 200
Sürenin Sona Ermesi. 200
Sigortalanan Menfaatin Yokluğu . 201
Sigortacının İflası 201
10. ZAMANAŞIMI 202
SONUÇ 205
KAYNAKÇA . 217
