İntihara Yönlendirme Suçu (TCK m.84)

Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Yaşar DURAN

 

Çalışmamızda Türk Ceza Kanunu (TCK), 2.Kitap, 2.Kısım, 1.Bölümü altında 84. maddede ‘‘İntihara yönlendirme’’ başlığı altında yer verilen suç tipi incelenmektedir.

İlk bölümde, kriminolojik açıdan intihar kavramı ve intiharın önlenmesi konuları Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün raporları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’nin kararları ve iç hukukumuzdaki düzenlemelerle birlikte ele alınmaktadır.

İkinci bölümde, suçun Batı’da ve Türk hukukundaki tarihsel gelişimi, karşılaştırmalı hukuktaki düzenlenişi ve benzer kavramlarla ilişkileri açıklanmaktadır.

Son bölümünde ise, suçun unsurları yönünden incelemesine geçilmektedir. Doktrinde maddenin hemen her fıkrasının hukuki niteliği tartışmalı olduğu gibi, suçun unsurları üzerinde de tam bir görüş birliği bulunmadığı anlaşılmaktadır. Doktrinde tartışmalı olan bu konular, suç genel teorisindeki bilgiler ve mahkeme kararları ışığında, bu konuda görüş ve önerilerimiz de sunulmak suretiyle değerlendirilmektedir. Son tahlilde amaç, suçun kanun koyucu tarafından düzenlenişindeki eksikliklerin tespiti ve bu düzenlemenin suç politikası açısından kişilerin yaşam hakkı ihlallerinde yeterli korumayı sağlayıp sağlamadığının ortaya konulmasıdır.

Son dönemde teknolojik gelişmelerle birlikte internet yoluyla özellikle çocukların ve gençlerin bilgisayar oyunları (ölüm oyunu) yoluyla intihara yönlendirilmesi halinde, faillerin 84’ncü maddenin hangi fıkrasına göre sorumlu tutulabileceği konusu ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

Yine çalışmamızda suçun ispatı bakımından, etkin bir soruşturmanın ne şekilde yürütülmesi gerekeceği, yapılacak soruşturmalarda psikolojik otopsinin önemi ve muhakeme hukukuna ilişkin diğer konular ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.

 

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III

ABOUT THE BOOK V

ÖZET VII

ABSTRACT IX

TEŞEKKÜR XIII

KISALTMALAR XV

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

KRİMİNOLOJİK AÇIDAN İNTİHAR

İNTİHAR KAVRAMI-İNTİHARIN NEDENLERİ–İNTİHARIN ÖNLENMESİ

I. GENEL OLARAK 3

II. İNTİHAR KAVRAMI 9

A. İntihar Teriminin Ortaya Çıkışı 9

B. İntiharın Tanımı 11

C. İntiharın Sınıflandırılması 18

III. İNTİHARIN NEDENLERİ 24

A. Kuramsal Olarak 24

1. Genel Olarak 24

2. Biyolojik Yaklaşımlar 28

3. Toplum Bilimsel Yaklaşımlar 30

4. Psikolojik Yaklaşımlar 31

B. İntihar Davranışını Ortaya Çıkaran Önemli Bazı Risk Faktörleri / Risk Grubundaki Kişiler 33

1. Genel Olarak 33

2. Yaşlılık / Yaşlılar 35

 

3. Ergenlik / Ergenler 36

4. Ailesel Faktörler 38

5. Fiziksel ve Kronik Hastalıklar 38

6. Psikiyatrik Hastalıklar 39

7. Diğer Bozukluklar (Demans, Anksiyete, Yeme Bozuklukları vb.) 43

8. Çocukluk Çağı Travmaları 43

9. Öfke ve Dürtüsel Bozukluklar ve Problem Çözme Becerilerindeki Yetersizlikler 44

10. Alkol ve Madde Bağımlılığı / Alkolikler / Uyuşturucu Bağımlıları 45

11. İşsizlik ve Sosyo Ekonomik Faktörler / İşsizler 46

12. Bazı Stresli Yaşam Olayları 49

13. Kent Yaşamı 50

14. Eğitim ve Meslek 51

15. Cinsiyet ve Medeni Durum 52

16. İklim ve Sıcaklık 54

17. İntihar Bulaşı Faktörü (‘‘Werther Etkisi’’) 55

18. Mahpusluk (Gözaltı/Tutukluluk/Hükümlülük vb.) 58

19. Askerlik Yaşamı 61

IV. İNTİHARIN ÖNLENMESİ 62

A. Genel Olarak 62

B. İntihar Önlenmesinde Tedbir Alınması Gerektiren Kritik Alanlar / İç Hukukumuzda Konuyla İlgili Düzenlemeler69

1. Medya Alanı (Medyada İntihar Haberlerinin Veriliş Yöntemi) 69

2. İntihar Araçlarına Erişimin Engellenmesi 74

C. İntiharın Önlenmesinde Devletin Korumakla Yükümlü Olduğu Kişiler/ Devletin Bu Konudaki Yükümlülükleri / İç Hukukumuzda Konuyla İlgili Düzenlemeler 81

1. Genel olarak 81

2. Tutulu Kişiler 85

a. Genel Olarak 85

b. İnfaz Kurumuna veya Tutukevine Yasak Eşya Sokmak (TCK m.297) 95

c. Görevi Kötüye Kullanma Suçu (TCK m.257) 97

3. Askerler 102

4. Psikiyatri Kliniğinde Tedavi Altındaki Hastalar 107

a. Genel Olarak 107

 

b. Taksirli Öldürme Suçu (TCK m.85) 115

İKİNCİ BÖLÜM

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇU

TARİHİ GELİŞİMİ-KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DÜZENLENİŞİ

BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ

I. TARİHİ GELİŞİMİ 123

A. Genel Olarak 123

B. Batı’da 124

1. Eski Ceza Hukuku Dönemi 124

2. Aydınlanma Çağı 140

C. Türk Hukuk Tarihinde 147

1. İslamiyet’ten Önceki Dönem 147

2. İslamiyet’ten Sonraki Dönem 147

3. Osmanlı Devleti Dönemi 150

4. Cumhuriyet Dönemi 152

a. Genel Olarak 152

b. TCK Öntasarıları (1987, 1989, 1997, 2000) ve 2003 TCK Tasarısı (‘‘Hükümet Tasarısı’’)’nda Suçla İlgili Öneri ve Teklifler 155

II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK 162

A. Genel Olarak 162

B. Kanunlarında İntihara Yönlendirme veya İntihara Yardım Fiillerini Bir Suç Olarak Düzenleyen Ülkeler 164

1. ABD Bazı Eyalet Kanunları 164

2. Almanya 166

3. Hollanda 168

4. İsviçre 169

5. İngiltere 170

6. Avusturya 171

7. Fransa 171

8. Avusturalya 172

9. İtalya 172

10. Kanada 173

11. Danimarka 173

12. Norveç 173

13. Malta 174

14. Romanya 174

15. Hindistan 174

16. Japonya 176

17. Hırvatistan 176

18. Çek Cumhuriyeti 176

19. Macaristan 177

20. İspanya177

21. Slovakya 178

C. Kanunlarında İntihara Sürükleme Fiillerini Bir Suç Olarak Düzenleyen Ülkeler 178

1. Arnavutluk Cumhuriyeti 178

2. Azerbaycan Cumhuriyeti 179

3. Gürcistan 179

4. Kazakistan 179

5. Rusya Federasyonu 180

6. Moldova 180

7. Moğolistan 181

8. Polonya 181

9. Tacikistan 182

10. Ukrayna 182

11. Özbekistan 183

12. Letonya 183

D. Kanunlarında İntihara Yönlendirme/ İntihara Yardım ya da İntihara Sürükleme Fiillerini Bir Suç Olarak Düzenleyen Ülkeler 183

1. Ermenistan Cumhuriyeti 183

2. Bosna Hersek Brcko İlçesi 184

3. Bulgaristan 185

4. Karadağ 185

5. Kuzey Makedonya 186

6. Sırbistan 187

7. Slovenya 188

8.Kırgızistan 189

9. Lihtenştayn 191

10. Litvanya Cumhuriyeti 192

III. BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ 193

A. Yaşam Hakkı Kavramı 193

B. Ötanazi Kavramı 197

1. Genel Olarak 197

2. Ötanazinin Koşulları 202

3. Ötanazinin Çeşitleri 208

a. Genel Olarak 208

b. Aktif Ötanazi / Pasif Ötanazi/ Dolaylı Ötanazi 211

c. Hekim Yardımlı İntihar 214

4. Ötanazinin Hukuki Niteliği 216

a. Genel Olarak 216

b. Kasten Öldürme Suçu Olduğu Görüşü 219

c. Bağımsız Bir Suç Olduğu Görüşü 223

d. Suç Sayılmaması Gerektiği Görüşü 224

5. AİHM’nin Ötanazi Konusundaki Görüşü 226

C. Talep Üzerine Öldürme ve Rıza Üzerine Öldürme Kavramları 229

D. Ötanazi ve Talep Üzerine veya Rıza ile Öldürme Kavramlarına İlişkin Düzenlemeler 231

1. Karşılaştırmalı Hukukta 231

a. Genel Olarak 231

b. Almanya 238

c. Hollanda 240

d. Avusturya 243

e. Belçika 243

f. Lüksemburg 245

g. İsviçre 245

h. Fransa 248

ı. İngiltere 250

i. ABD 250

j. Japonya 254

k. Kanada 255

2. Türk Hukukunda 257

a. 765 Sayılı TCK Dönemi 257

 

b. TCK Öntasarıları ve 2003 TCK Tasarısı (‘‘Hükümet Tasarısı’’)’nda Konuyla İlgili Öneri ve Teklifler 259

c. 5237 Sayılı TCK Dönemi 264

3. Değerlendirme 272

E. Açlık Grevi Kavramı 276

1. Tanımı ve Hukuki Niteliği 276

2. Devletin Açlık Grevcilerine Müdahale Yükümlülüğü 279

a. Genel Olarak 279

b. Türk Hukukunda Konuyla İlgili Mevzuat Hükümleri 282

c. Hak Kullanımını ve Beslenmeyi Engelleme Suçu (TCK m.298/2) 285

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK CEZA KANUNU’NDA İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇU

I. GENEL OLARAK 289

A. Maddenin Düzenlenişi 289

B. İntiharın ve İntihara Yönlendirme Suçunun Hukuki Niteliği 293

1. İntiharın Hukuki Niteliği 293

2. İntihara Yönlendirme Suçunun Hukuki Niteliği 308

C. Suç Tipinde Pasif Süjenin (Mağdurun) Davranışı ve Suçun Somut Tehlike Neticeleri Olarak İntihar ve İntihar Girişiminin Ceza Hukuku Bakımından Tanımı 316

II. KORUNAN HUKUKSAL DEĞER 320

III. BENZER SUÇLARDAN FARKI 329

A. Terör Amacıyla İntihara Yönlendirme Suçu 329

B. Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi Suçu 333

IV. İNTİHARA YÖNLENDİRME VEYA İNTİHARA YARDIM SUÇU (TCK m.84/1) 336

A. Genel Açıklamalar 336

1. Suçun Temel ya da Basit Şeklinin Düzenlenişi (TCK m.84/1) 336

2. Suçun Temel Düzenlenişinin Tehlikelilik Niteliği Üzerinde Tartışmalar 342

a. Soyut Tehlike Suçu Olduğu Görüşü 342

b. ‘‘Mağdurun En Azından İntihar Girişimini’’ Gerektiren Somut Tehlike Suçu Olduğu Görüşü 343

ba. Genel Olarak 343

bb. ‘‘Mağdurun En Azından İntihar Girişiminde’’ Bulunması Gerektiğini Teşebbüs Kurumunun Cezalandırılma Nedeni ile Açıklayan Görüş345

c. Yargıtay’ın Görüşü 354

d. Görüşümüz 355

3. Doktrinde Maddenin 2’nci Fıkrasının Anlamı ve Hukuki Niteliği Üzerine Tartışmalar 359

a. Fıkra Hükmündeki ‘‘İntiharın Gerçekleşmesi’’ İfadesinin Anlamı 359

b. Madde Gerekçesinde ve Doktrinde TCK m.84/2’nin Suçun Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Hal Olduğu Görüşü 361

c. Doktrinde TCK m.84/2’nin Suçun Nitelikli Hali Olduğu Görüşü 371

d. Görüşümüz 375

4. Doktrinde TCK m.84/2’ye Teşebbüs Tartışması 377

5. Suç Tipindeki Somut Tehlikelerin Hukuki Niteliği (‘‘Suçun Unsuru mu Yoksa Objektif Cezalandırılabilme Şartı mı Olduğu’’) 383

a. Objektif Cezalandırılabilme Kavramı 383

b. Doktrinde Suç Tipindeki Somut Tehlikelerin Hukuki Niteliği Konusundaki Tartışmalar 394

B. Suçun Unsurları 407

1. Genel Olarak 407

2. Suçun (Maddi) Konusu 412

a. Genel Olarak 412

b. Suçun Temel Şeklinin Neden Soyut Tehlike Suçu Olarak Kabul Edilmemesi Gerektiğinin Soyut Tehlike Suçlarının Özellikleri ve Sakıncaları ile Birlikte Açıklanması 422

c. Somut Tehlike Suçu Olarak Suçun Temel Şeklinin Nitelik ve Özellikleri 436

d. Potansiyel Tehlike Suçlarının (‘‘Soyut-Somut Tehlike Suçları’’) Özellikleri Açısından Suçun Temel Şeklinin Değerlendirilmesi 441

3. Fail 443

4. Mağdur 448

5. Fiil (Hareket) 451

a. Genel Olarak 451

 

b. Suçun Tipindeki Hareketlerinin Özellikleri 453

ba. Hareketin Önemi Bakımından 453

bb. Hareketin Sayısı Bakımından 457

bc. Hareketin Şekilleri Bakımından 461

bca. Genel Olarak 461

bcb. 765 Sayılı TCK Dönemi 472

bcc. 5237 Sayılı TCK Dönemi 474

bcca. İntihara İhmali Yardım Fiilinin Suçun Temel Şeklinin Bir İşleniş Şekli Olarak Kabul Edilmesi Gerektiği Görüşü 474

bccb. İntihara İhmali Yardım Fiilini Kasten Öldürme Suçunun İhmal Suretiyle İşlenişi (TCK m.83) Olarak Kabul Edenlerin Görüşleri 479

bccc. Görüşümüz 482

c. Suçun Seçimlik Hareketleri 487

ca. Genel Olarak 487

cb. İntihara Azmettirmek 493

cc. İntihara Teşvik Etmek 498

cd. İntihar Kararını Kuvvetlendirmek 500

ce. İntihara Herhangi Bir Şekilde Yardım Etmek 501

d. Suçun Seçimlik Hareketlerinin İşleniş Şekline İlişkin Bazı Özellikli Durumlar 507

da. Kötü Muamele Oluşturan Hareketler Yoluyla Mağdurun İntihara Sürüklenmesi 507

db. İkili (Çifte ya da Müşterek) veya Refakatli (Eşli ya da Eşdeşli) İntihar 523

dc. Karşılıklı Rıza (Düello) Yoluyla Fiilin İşlenişi 530

dd. Görüşümüz 533

6. Netice 534

a. Genel Olarak 534

b. Neticesi Harekete Bitişik Suç (Sırf Hareket Suçları)-Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suç Ayrımına Göre Değerlendirme ...... 539

c. Ani Suç-Kesintisiz Suç Ayrımına Göre Değerlendirme 541

d. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar Bakımından Değerlendirme 544

7. Nedensellik (İlliyet) Bağı) 547

a. Genel Olarak 547

b. Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Belirlenmesi. 551

ba. Şartların Eşitliği (Doğal Nedensellik) Teorisi ve Sınırlandırılması Konusu (Objektif İsnadiyet) 551

bb. Uygun Nedensellik (İlliyet)Teorisi / Karma Uygunluk Teorisi 556

bc. Hukuki Önem Teorisi 560

c. Suçun Temel Şeklinin Nedenselliği Konusunda Doktrindeki Görüşler 560

d. Yargıtay’ın Görüşü 563

e. Görüşümüz 564

8. Suçun Nitelikli Halleri 566

9. Suçun Manevi Unsuru (Tipikliğin Sübjektif Unsurları) 571

a. Genel Olarak 571

b. Suçun Manevi Unsuruna İlişkin Doktrindeki Görüşler 582

ba. 765 Sayılı TCK Dönemi 582

bb. 5237 Sayılı TCK Dönemi 583

10. Hukuka Aykırılık Unsuru 594

11. Hata 607

C. Kusurluluk 616

1. Genel Olarak 616

2. TCK’da Kusurluluğu Ortadan Kaldıran ya da Azaltan Bazı Nedenler Bakımından Suçun Temel Şeklinin (TCK m.84/1) Değerlendirilmesi 622

a. Yaş Küçüklüğü 622

b. Akıl Hastalığı 624

c. Sağır ve Dilsizlik 627

d. Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma 627

e. Zorunluluk Hali 628

f. Cebir, Şiddet, Korkutma Tehdit 630

g. Haksız Tahrik 632

D. Suçun Özel Görünüş Halleri 636

1. Teşebbüs 636

2. İştirak 646

3. İçtima 665

a. Genel Olarak 665

b. Zincirleme Suç 671

c. Aynı Neviden Fikri İçtima 676

E. Yaptırım 683

1. Cezalar Bakımından Değerlendirme 683

2. Güvenlik Tedbirleri Bakımından Değerlendirme 688

3. Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi Bakımından Değerlendirme 695

4. Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Sebepler Bakımından Değerlendirme 706

F. Muhakeme Konuları 709

1. Soruşturma Evresi Bakımından Değerlendirme 709

2. Kovuşturma Evresi Bakımından Değerlendirme 740

V. BAŞKALARINI ALENEN İNTİHARA TEŞVİK SUÇU (TCK m.84/3) 756

A. Genel Açıklamalar 756

1. TCK m.84/3’ün Düzenlenişi 756

2. TCK m.84/3’ün Hukuki Niteliği 758

B. 5137 Sayılı Basın Kanunundaki Benzer Suç Düzenlemesi 765

C. Suçun Unsurları 777

1. Maddi Unsurlar 777

a. Suçun (Maddi) Konusu 777

b. Fail 779

c. Mağdur 779

d. Fiil (Eylem) 780

da. Genel Olarak 780

db. Teşvik 781

dc. Aleniyet 784

dd. Suçun Tamamlanma Anı 787

e. Manevi Unsur 788

f. Hukuka Aykırılık Unsuru 789

D. Kusurluluk 790

E. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 792

1. Teşebbüs 792

2. İştirak 793

3. İçtima 793

F. Yaptırım 795

G. Muhakeme 796

VI. İNTİHARA SEVK -İNTİHARA MECBUR ETME SUÇLARI (TCK m.84/4) 803

A. Genel Açıklamalar 803

1. TCK m.84/4’ün Düzenlenişi 803

2. TCK m.84/4’ün Hukuki Niteliği 808

a. Doktrindeki Görüşler 808

b. Yargıtay’ın Görüşü 819

c. Görüşümüz 821

B. Suçun Unsurları 825

1. Maddi Unsurlar 825

a. Suçun (Maddi) Konusu 825

b. Fail 826

c. Mağdur 826

d. Fiil (Eylem) 830

da. TCK m.84/4’ün İlk Fiili =İntihara Sevk Etmek 830

db. TCK m.84/4’ün İkinci Fiili= İntihara Mecbur Etmek 832

dc. Dolaylı Failin Hileyle (Hataya Düşürerek) Mağduru Kendi Ölümünde Araç Olarak Kullanması Fiilinin TCK m.84/4 Bakımından Değerlendirilmesi 835

dd. Bilgisayar Oyunları (‘‘Ölüm Oyunu’’) Yoluyla Özellikle Çocukların ve Gençlerin İntihara Sevk veya İntihara Mecbur Edilmesi 838

e. Netice ve Nedensellik Bağı 845

f. Manevi Unsur 847

g. Hukuka Aykırılık Unsuru 852

C. Kusurluluk 852

D. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 853

1. Teşebbüs 853

2. İştirak 856

3. İçtima 857

E. Yaptırım 862

F. Muhakeme 862

SONUÇ 871

KAYNAKÇA 879