İş Güvencesinde Son Çare İlkesi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 15
Giriş 17
I. SON ÇARE İLKESİNİN TARİHSEL ARKA PLANI 17
II. KONUNUN İNCELENMESİNİN GEREKLİLİĞİ VE İNCELEME YÖNTEMİ 19
Birinci Bölüm
SON ÇARE İLKESİ
I. SON ÇARE İLKESİNİN TANIMI VE GENEL ESASLARI 23
II. SON ÇARE İLKESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI 27
A. İş Güvencesi 27
1. Genel Olarak 27
2. İş Güvencesinin Önemi 28
3. İş Güvencesinin Ülkemizdeki Gelişimi 29
4. İş Güvencesinden Yararlanma Şartları 31
a. İş Güvencesini Düzenleyen Kanunlara Tabi Olma 31
b. İşyerinde Otuz veya Daha Fazla İşçinin Bulunması 32
c. İşçinin En Az Altı Aylık Hizmet Süresinin Bulunması 33
ç. Belli Konumdaki İşveren Vekili veya Yardımcısı Olmama 35
d. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışma 37
e. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmiş Olması 38
5. İş Güvencesinde Feshin Geçerli Nedene Dayanması 39
a. Genel Olarak 39
b. Son Çare İlkesinin Geçerli Neden Kavramıyla İlişkisi 41
B. Son Çare İlkesinin Dayanakları 43
1. Genel Olarak 43
2. Madde Gerekçesinin Temel Alınması 46
3. Dürüstlük Kuralının Temel Alınması 48
4. Sözleşmeye Bağlılık İlkesinin Temel Alınması 49
5. İş Güvencesinin Temel Alınması 50
6. Ölçülülük İlkesinin Temel Alınması 52
7. Yasal Düzenlemelerin Temel Alınması 54
8. Görüşümüz 55
III. SON ÇARE İLKESİNİN UYGULANMASI, SINIRLARI VE SON ÇARE İLKESİNE AYKIRILIĞIN İDDİASI VE İSPATI 57
A. Feshi Önleyici Alternatif Tedbirlerin Fesih Nedenine Göre Değişmesi 57
B. Birden Fazla Fesih Nedeninin Varlığı Halinde Son Çare İlkesine İlişkin Denetimin Yöntemi 59
1. Karma Sebep Kavramı 59
2. Gerçek Karma Sebeplerde Son Çare İlkesine İlişkin Denetimin Yöntemi 60
3. Gerçek Olmayan Karma Sebeplerde Son Çare İlkesine İlişkin Denetimin Yöntemi 62
C. Feshi Önleyici Alternatif Tedbirlerin Uygulanma Zamanı 63
Ç. Son Çare İlkesinin Uygulanma Yöntemi 68
1. Feshi Önleyici Alternatif Tedbirlerin Seçiminde ve Uygulanmasında Gereklilik İlkesi ile Dürüstlük Kuralının Rolü 68
2. Feshi Önleyici Alternatif Tedbirlerin Seçiminde ve Uygulanmasında Eşit Davranma Borcunun Rolü 71
3. Çalışma Koşullarında Değişiklik Gerektiren Tedbirlerin Uygulanması 74
a. Çalışma Koşulları 74
b. Çalışma Koşullarında Değişiklik 75
aa. Yönetim Hakkı 77
aaa. Tanımı ve Anlamı 77
bbb. Yönetim Hakkı Kapsamındaki Tedbirlerin Uygulanması 78
bb. Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik Gerektiren Tedbirlerin Uygulanması 79
aaa. Esaslı Değişiklik 79
bbb. Esaslı Değişiklik Kapsamındaki Tedbirlerin Uygulanması 81
i. Teklifin Yazılı Yapılması 81
ii. Teklifin Kabul Edilmesi 82
iii. Teklifin Kabul Edilmemesi 83
cc. Çalışma Koşullarında Esaslı Olmayan Değişiklik Gerektiren Tedbirlerin Uygulanması 84
aaa. Esaslı Olmayan Değişiklik Kavramı ve Yönetim Hakkı ile İlişkisi 84
bbb. Esaslı Olmayan Değişikliklerin Son Çare İlkesi ile İlişkisi 86
D. Son Çare İlkesinin Sınırları 87
1. Mekansal Sınırları 87
2. Niteliksel Sınırları 89
a. Elverişlilik 89
b. Beklenebilirlik 90
aa. Genel Olarak 90
bb. Beklenebilirlik Sınırının Değerlendirilmesi 95
E. Son Çare İlkesine Aykırılığın İddiası ve İspatı 97
1. Alman Hukukunda Benimsenen Aşamalı Yöntem 97
2. Türk Hukukundaki Uygulama ve Doktrin Görüşü 98
a. Yargıtay Uygulaması 98
b. Yargılamaya Hakim Olan İlkeler Bağlamında Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 100
aa. İddia Yükü ve Somutlaştırma Yükü Açısından 100
bb. İspat Yükü Açısından 102
c. Görüşümüz 103
aa. İddia Yükü ve Somutlaştırma Yükü Açısından Görüşümüz 103
bb. İspat Yükü Açısından Görüşümüz 105
İkinci Bölüm
SON ÇARE İLKESİNİN
GEÇERLİ FESİH NEDENLERİNE GÖRE İNCELENMESİ
I. SON ÇARE İLKESİNİN İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİNDEN KAYNAKLANAN FESİHLER AÇISINDAN İNCELENMESİ 109
A. Yetersizlik Kavramı 109
1. Mesleki Yetersizlik 110
2. Fiziki Yetersizlik 110
B. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Nedenlerin Diğer Fesih Nedenlerinden Farkı 111
1. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Fesih Nedenlerinden Farkı 111
2. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesih Nedenlerinden Farkı 113
C. Yetersizlik Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshinde Geçerlilik Denetimi 114
1. Genel Olarak 114
2. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Fesihlerde Son Çare İlkesinin Uygulanabilirliği 117
a. Genel Olarak 117
b. Menfaatler Dengesi ile Son Çare İlkesinin İlişkisi: Beklenebilirlik Sınırı 119
II. SON ÇARE İLKESİNİN İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN KAYNAKLANAN FESİHLER AÇISINDAN İNCELENMESİ 123
A. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Fesih Nedenleri 123
1. Genel Olarak 123
2. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Geçerli Nedenler 126
3. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Haklı Nedenler 128
B. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Fesihlerde Son Çare İlkesinin Uygulanması 129
1. Sorunun Kaynağı 129
2. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Fesihlerde Son Çare İlkesinin Uygulanabilirliği 130
3. Yargı Uygulaması ve Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi 135
a. İş Sözleşmesinin Geçerli Neden Sayılmayan Davranışlara Dayanarak Feshinde Son Çare İlkesi 136
b. İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshinde Son Çare İlkesi 137
c. İş Sözleşmesinin Geçerli Nedenle Feshinde Son Çare İlkesi 139
III. SON ÇARE İLKESİNİN İŞLETMENİN, İŞYERİNİN VEYA İŞİN GEREKLERİNDEN KAYNAKLANAN FESİHLER AÇISINDAN İNCELENMESİ 141
A. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesih Rejiminin Temel Kavramları 141
1. İşyeri 141
2. İşletme 142
a. Bireysel İş Hukuku Bağlamında İşletme Kavramı 142
b. Toplu İş Hukuku Bağlamında İşletme Kavramı ve Son Çare İlkesi ile İlişkisine Dair Bir Değerlendirme 143
3. İşletmesel Karar 145
a. Tanımı ve Anlamı 145
b. Türleri 148
aa. Kurucu İşveren Kararı 148
bb. Bağlı İşveren Kararı 149
cc. Gizli veya Örtülü İşletmesel Karar 150
B. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesih Nedenleri 151
1. Kavramsal Çerçeve 151
2. Ekonomik Sebepler 153
3. Teknolojik Gelişmeler 155
4. Yeniden Yapılanma 156
C. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesih Usulü ve Genel Esasları 158
Ç. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihlerde Geçerlilik Denetimi 160
1. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihlerde Kullanılan Denetim Yöntemleri 160
2. Denetimin Sıralaması ve Son Çare İlkesinin Denetimdeki Yeri 163
a. Feshin Biçimsel Koşulları Açısından 163
b. Feshin Maddi Koşulları Açısından 164
3. Son Çare İlkesinin İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihlere Hakim Olan Denetim Yöntemleriyle İlişkisi 165
a. Yerindelik Denetimi – Son Çare İlkesi 165
b. Tutarlılık Denetimi – Son Çare İlkesi 168
c. Keyfilik Denetimi – Son Çare İlkesi 171
ç. Ölçülülük Denetimi – Son Çare İlkesi 173
Üçüncü Bölüm
SON ÇARE İLKESİ KAPSAMINDA
FESHİ ÖNLEYİCİ BAŞLICA TEDBİRLER VE ÖZELLİKLERİ
I. İŞÇİYE FESİHTEN ÖNCE KENDİSİNİ SAVUNMA İMKANI TANINMASI 181
A. Genel Olarak 181
B. Savunmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisi 182
II. İHTAR 184
A. Tanımı ve Hukuki Dayanağı 184
B. İşlevleri 186
C. Son Çare İlkesinin İhtarın Etkisizleşmesi Açısından İncelenmesi 189
1. İhtarın Zamansal Etkisizleşmesi Açısından 189
2. İhtarın Sayısal Etkisizleşmesi Açısından 194
Ç. İşçinin Yetersizliğine Dayanan İhtarın Son Çare İlkesiyle İlişkisi 197
D. İşçinin Davranışlarına Dayanan İhtarın Son Çare İlkesiyle İlişkisi 202
1. Genel Olarak 202
2. İşçinin Davranışlarına Dayanan İhtar Özelinde Son Çare İlkesiyle Disiplin Yaptırımlarının İlişkisi 205
III. İŞÇİNİN BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞTIRILMASI 207
A. Genel Olarak 207
B. İşçinin Başka Bir İşte Çalıştırılması Yükümlülüğünün İşyeri Bakımından Uygulama Alanı 210
C. İşçinin Başka Bir İşte Çalıştırılması Yükümlülüğünün İşin Niteliği Bakımından Uygulama Alanı 217
1. Pozisyonun Boş Olması 217
a. Alman Hukukundaki Uygulama ve Doktrin Görüşü 218
b. Türk Hukukundaki Uygulama ve Doktrin Görüşü 223
2. Pozisyonun İşçinin Niteliklerine Uygun Olması 227
3. Pozisyonun Eşdeğer Olması 229
IV. İŞÇİYE EĞİTİM VERİLMESİ 233
A. Genel Olarak 233
B. Eğitimin Amacı 234
C. Eğitimin Türleri 235
Ç. İşçiye Eğitim Verme Yükümlülüğünün Beklenebilirlik Sınırı 236
D. Fesih Nedenlerine Göre İşçiye Eğitim Verilmesi 240
1. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Fesihlerden Evvel İşçiye Eğitim Verilmesi 240
2. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Fesihlerden Evvel İşçiye Eğitim Verilmesi 241
3. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihlerden Evvel İşçiye Eğitim Verilmesi 242
V. TOPLU İŞÇİ ÇIKARMADA İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİYLE GÖRÜŞÜLMESİ 242
A. Toplu İşçi Çıkarma Kavramı 242
B. İşyeri Sendika Temsilcileriyle Görüşülmesi 243
1. Genel Olarak 243
2. İşyeri Sendika Temsilcileriyle Görüşme Usulüne Aykırılığın Yaptırımı ve Görüşmenin Son Çare İlkesiyle İlişkisi 244
VI. FAZLA ÇALIŞMALARIN KALDIRILMASI 247
VII. ESNEK ÇALIŞMA 251
A. Esneklik Kavramı ve Son Çare İlkesiyle İlişkisi 251
B. Çalışma Sürelerinde Esneklik 254
1. Kısa Çalışma 256
a. Kısa Çalışma Kavramı ve Amaçları 256
b. Kısa Çalışmanın Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklikle İlişkisi 258
c. Kısa Çalışmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisi 260
aa. Genel Olarak 260
bb. Geçicilik Sorunu 263
aaa. İfayı Kabul Engelinin Geçici Olması 263
bbb. Geçicilik Öngörüsünün Denetlenmesi 265
2. Kısmi Süreli Çalışma 268
a. Genel Olarak 268
b. Kısmi Süreli Çalışmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisi 269
aa. Kısmi Süreli Çalışmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisinin Terminolojik Açıdan İncelenmesi 269
bb. Kısmi Süreli Çalışmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisinin İş Organizasyonu Açısından İncelenmesi 270
cc. Kısmi Süreli Çalışmanın Son Çare İlkesiyle İlişkisinin Üçüncü Kişilerin Hukuk Alanına Müdahale Açısından İncelenmesi 273
3. Telafi Çalışması 274
a. Telafi Çalışması Kavramı, Koşulları ve Hükümleri 274
b. Telafi Çalışmasının Son Çare İlkesi Açısından İncelenmesi 278
C. Yer Esnekliği 281
VIII. ÜCRET İNDİRİMİ 283
A. Genel Olarak 283
B. Ücret İndiriminin Son Çare İlkesiyle İlişkisi 285
1. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihler Açısından 285
a. Ücret İndiriminin Son Çare Olması 285
b. Ücret İndiriminin Ölçülülük ve Eşit İşlem İlkesiyle İlişkisi 288
2. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Fesihler Açısından 289
IX. ÜCRETSİZ İZİN 291
A. Genel Olarak 291
B. Ücretsiz İznin Son Çare İlkesiyle İlişkisi 293
1. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Fesihler Açısından 295
2. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Fesihler Açısından 298
3. Zorlayıcı Sebepler Açısından 300
X. TASARRUF TEDBİRLERİ 303
A. Genel Olarak 303
B. Tasarruf Tedbirlerinin Son Çare İlkesiyle İlişkisi 305
1. Tasarruf Tedbirlerinin Girişim Özgürlüğü Açısından İncelenmesi 305
2. Tasarruf Tedbirlerinin Hukuki Belirlilik İlkesi Açısından İncelenmesi 306
3. Tasarruf Tedbirlerinin Üçüncü Kişilerin Hukuk Alanına Müdahale Açısından İncelenmesi 308
4. Tasarruf Tedbirlerinin İşçinin Korunması Açısından İncelenmesi 309
Sonuç 311
Kaynakça 315
Kavram Dizini 335