İş Hukuku Açısından Ticaret Şirketlerinde Yapısal Değişiklikler

Aslıhan Kayık AYDINALP

Konu Başlıkları

-Giriş

-Temel Kavramlar

-İş Sözleşmelerinin Devrine Sebebiyet Veren Hukuki İşlemler ve Yapısal Değişiklik Türleri

-Yapısal Değişiklik Durumlarında Bilgilendirme Yükümlülüğü, İşçilerin İtiraz Hakkı ve İtirazın Hukuki Sonuçları

-Yapısal Değişiklik Durumlarında İş İlişkilerinin İçeriğinin Korunması, Toplu İş Sözleşmelerinin Akıbeti ve İş Sözleşmelerinin Devri

-Yapısal Değişiklikte İşçilik Alacaklarından Sorumluluk

İÇİNDEKİLER
Önsöz ve Teşekkür V
Kısaltmalar . XVII
§ 1. GİRİŞ 1
I. Konunun Önemi 1
II. Konunun Sınırlandırılması 2
III. İnceleme Yöntemi 3
Birinci Bölüm
TEMEL KAVRAMLAR
§ 2. İŞ HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR . 7
I. İşçi . 7
II. İşveren 8
A. Genel Anlamda İşveren 8
B. Tüzelkişilerde ve Şirketlerde İşveren . 9
C. Gerçek İşverenin Tespiti, Tüzelkişilik Perdesinin Kaldırılması . 10
D. Devreden ve Devralan İşveren 13
III. Alt İşveren. 13
IV. İşveren Vekili 14
V. İşyeri . 14
A. Önemi ve Tanımı . 14
B. İşyerinin Kapsamı 16
1. İşin Yapıldığı Yer 16
2. İşyerine Bağlı Yerler 16
3. Eklentiler . 18
4. Araçlar . 18
VI. İşletme . 19
A. Tanımı . 19
B. İşyeri ve İşletme Ayrımı . 20
VII. İşyeri Bölümü . 21
VIII. İş Sözleşmesi . 23
IX. İş İlişkisi 24
A. Tanım 24
B. Hukuki Niteliği . 24
VIII
§ 3. TİCARET HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR . 25
I. Birleşme . 25
II. Bölünme. 27
III. Tür Değiştirme 28
İkinci Bölüm
İŞ SÖZLEŞMELERİNİN DEVRİNE SEBEBİYET
VEREN HUKUKİ İŞLEMLER VE YAPISAL
DEĞİŞİKLİK TÜRLERİ
§ 4. İŞ SÖZLEŞMESİNİN DEVRİNE SEBEBİYET VEREN
HUKUKİ İŞLEMLER 33
I. Genel Olarak 33
II. İş Sözleşmesinin Devrini Doğuran Hukuki İşlemler 36
A. İradi Devir . 36
1. 818 sayılı Borçlar Kanunu Dönemi. 36
2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Dönemi. 39
a. Genel Olarak 39
b. Genel Anlamda Sözleşmenin Devri . 40
c. İş Sözleşmesinin Devri 41
1) Tanımı ve Hukuki Niteliği . 41
2) Devrin Şartları ve Hukuki Sonuçları . 42
B. İşyerinin ya da İşyerinin Bir Bölümünün Devri . 44
1. İşyeri Devri ile İlgili Yürürlükte Yer Alan Hükümler 44
2. Türk Borçlar Kanununun 428. Maddesi ile İş
Kanununun 6. Maddesi Arasındaki İlişki . 47
C. Ticaret Şirketlerinde Meydana Gelen Yapısal Değişiklikler . 48
D. Geçici İş İlişkisi . 50
1. Genel Anlamda Geçici İş İlişkisi 50
2. Özel İstihdam Bürosu Aracılığıyla Geçici İş İlişkisinin
Kurulması 51
3. Holding Bünyesi İçinde veya Aynı Şirketler Topluluğuna
Bağlı Başka Bir Şirkette Geçici İş İlişkisinin Kurulması 52
4. Türk Ticaret Kanununun 178. Maddesinin 4. Fıkrası
Bağlamında Geçici İş İlişkisi . 54
III. 4857 Sayılı İş Kanunu Açısından İşyeri Devri . 55
A. Genel Olarak . 55
B. Hukuki Düzenleme 57
C. İşyeri Devrinin Şartları 59
IX
1. Bir İşyeri ya da İşyerinin Bir Bölümünün Devri 59
a. Genel Olarak 59
b. Ekonomik Birlik . 60
1) İşyeri ya da İşletmenin Türü . 60
2) İşletmenin Varlığını Oluşturan, Maddi ve Maddi
Olmayan Unsurlarının Devredilip Devredilmediği 61
3) İşgücünün Devri. 62
4) Müşteri Çevresinin Devredilip Devredilmediği . 63
5) Devir Önce ve Sonrası İşyerinde Yürütülen
Faaliyetlerin Benzerlik Gösterip Göstermediği. 64
6) İşyerinde Yürütülen Faaliyete Ara Verilme Süresi 64
2. Başka Bir İşverene Devir 65
3. Hukuki İşlem Aracılığıyla Devir 66
D. Devrin Hüküm ve Sonuçları. 67
1. İşyeri Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi 67
2. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafının Değişmesi . 69
3. Hükmün Emredici Niteliği . 70
E. Devrin Kıdeme ve Kıdeme Bağlı Haklara Etkisi . 71
F. İşyeri Devrinin Zamanı . 72
G. Sorumluluk . 73
1. Genel Olarak 73
2. Sorumlu İşverenler . 74
a. Devreden İşveren 74
b. Devralan İşveren . 75
3. Sorumluluğun Kapsamı 75
4. Sorumluluğa İlişkin Süre. 77
H. Fesih Yasağı . 78
IV. 4857 sayılı İş Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
Arasındaki İlişki . 81
V. Dolaylı Kaynak Hukuk Açısından Alman Hukukunda Durum 83
A. Alman Yapısal Değişiklik Kanunu Yürürlüğü Öncesi 83
B. Alman Yapısal Değişiklik Kanunu Yürürlüğü Sonrası Durum 83
VI. Doğrudan Kaynak Hukuk Açısından İsviçre Hukukunda Durum. 84
§ 5. YAPISAL DEĞİŞİKLİK TÜRLERİ . 85
I. Yapısal Değişikliğe İlişkin Gereksinimler ve Hukuki Düzenlemeler 85
II. Yapısal Değişiklik Türleri . 89
A. Genel Olarak . 89
B. Birleşme . 89
1. Birleşmeye Esas Olan İlkeler . 89
2. Birleşme Türleri 92
X
a. Devralma, Katılma Yolu ile Birleşme 92
b. Yeni Kuruluş Yoluyla Birleşme. 93
c. Ana Şirket-Yavru Şirket Birleşmesi 93
d. Bir Ticari İşletmenin Ticaret Şirketiyle Birleşmesi 93
3. Birleşme Usulü 94
4. Geçerli Olan Birleşmeler . 97
5. Birleşme Nedenleri 97
C. Bölünme 98
1. Bölünme Türleri. 98
a. Ayrılma Yoluyla Bölünme, Tam Bölünme . 98
b. Ayırma Yoluyla Bölünme, Kısmi Bölünme . 99
c. Yavru Şirket Kurma Yoluyla Bölünme 100
2. Geçerli Olan Bölünmeler 101
3. Bölünme Usulü . 102
D. Malvarlığının ve İşletmenin Devri. 103
E. Tür Değiştirme . 105
1. Tür Değiştirmeye Esas Olan İlkeler . 105
2. Geçerli Olan Tür Değiştirmeler . 106
3. Tür Değiştirme Usulü. 107
Üçüncü Bölüm
YAPISAL DEĞİŞİKLİK DURUMLARINDA BİLGİLENDİRME
YÜKÜMLÜLÜĞÜ, İŞÇİLERİN İTİRAZ HAKKI VE
İTİRAZIN HUKUKİ SONUÇLARI
§ 6. İŞVERENİN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 111
I. Genel Olarak . 111
II. Uluslararası Kaynaklarda Bilgilendirme Yükümlülüğü. 112
A. Doğrudan Kaynak Hukuk Olarak İsviçre Hukuku 112
B. Dolaylı Kaynak Hukuk Olarak Alman Hukuku 113
C. 2001/23 sayılı İşyeri Devirlerine İlişkin Avrupa Birliği Yönergesi . 114
III. Mevzuatımız Açısından Bilgilendirme Yükümlülüğü 114
IV. Bilgilendirmenin Amacı . 115
V. Bilgilendirmenin Hukuki Niteliği 116
VI. Bilgilendirme Yükümlülüğünün İçeriği . 117
A. Genel Olarak . 117
B. Devrin Zamanı. 117
C. Devrin Sebebi. 118
D. Devrin Sonuçları . 119
1. Genel Olarak 119
XI
2. Hukuki Sonuçlar 120
3. İktisadi Sonuçlar . 122
4. Sosyal Sonuçlar . 122
E. Alınan önlemler . 123
F. Devralan İşverenin Kimliği 123
G. Bilgilendirme ile Yükümlü İşveren 124
H. Bilgilendirmenin Muhatabı . 125
I. Bilgilendirme Zamanı 126
J. Bilgilendirmenin Şekli ve Usulü . 127
K. Bilgilendirmenin Varması 128
L. Bilgilendirme Yükümlülüğünün İhlalinin Bağlanan
Hukuki Sonuçlar . 129
VII. Hukuk Düzenimizde Bilgilendirme Yükümlülüğüne Yer
Verilmesine İlişkin Öneriler . 131
§ 7. İŞÇİLERİN İTİRAZ HAKKI. 137
I. Genel Olarak . 137
II. İtiraz Hakkının Hukuki Dayanağı. 137
A. Anayasal Dayanak . 137
B. Kanuni Dayanak . 139
III. İtiraz Hakkının Hukuki Niteliği 140
IV. Hükmün Emredici Niteliği 142
V. Uygulama Alanı . 142
VI. İtiraz Hakkının Kullanılması 144
A. İtiraz Hakkının Sahibi 144
B. İtiraz Hakkını Kullanmaya Yetkili Kişi . 144
C. Kullanılmış İtiraz Hakkının Geri Alınamamasının İstisnaları 145
1. İptal 145
2. Muhatabın Muvafakatı 146
D. İtiraz Süresi ve İtiraz Süresinin Başlangıcı . 147
E. İtirazın Şekli 150
F. İtirazın İçeriği 151
G. İtirazın Gerekçesi . 151
H. İtirazın Sebebi 152
I. İtirazın Muhatabı . 152
J. İtiraz Hakkından Feragat . 147
K. İtirazın Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı. 154
VII. Cüz'i ve Külli Halefiyet Hallerinin, İşyeri Devirlerinde
İşçiler Üzerindeki Yansıması 155
XII
§ 8. İTİRAZIN HUKUKİ SONUÇLARI . 156
I. Genel Olarak . 156
II. İtiraz Hakkının Kullanılmamasına Bağlanan Hukuki Sonuçlar 156
III. İtiraz Hakkının Kullanılmasına Bağlanan Hukuki Sonuçlar . 156
A. İş İlişkisinin Devam Etmesi . 156
B. İş İlişkisinin Sona Ermesi 159
IV. İtiraz Hakkından Faydalanacak İşçiler 160
A. İsviçre Hukukunda . 160
B. Türk Hukukunda . 160
1. Genel Olarak 160
2. Birleşme Halinde İşçilerin İtiraz Hakkı 163
3. Bölünme Halinde İşçilerin İtiraz Hakkı 163
a. Genel Olarak 163
b. Ayrılma Yoluyla Bölünme 164
c. Ayırma Yoluyla Bölünme 164
d. Yavru Şirket Kurma Yoluyla Bölünme . 165
4. Tür Değiştirme Halinde İşçilerin İtiraz Hakkı 166
V. İtiraz Yoluyla İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi 166
A. Hukuki Niteliği . 166
B. İş Sözleşmesinin İtiraz Yoluyla Sona Ermesinin, Diğer
Sona Erme Halleri ile Karşılaştırılması . 167
1. Sözleşmeyi Fesih Dışında Sona Erdiren Haller. 167
a. Tarafların Anlaşması . 167
b. Ölüm 169
c. Belirli Sürenin Sona Ermesi 169
2. Sözleşmenin Fesih Yolu ile Sona Erdirilmesi . 170
a. Haklı Nedenle Sözleşmenin Derhal Sona Ermesi 170
b. Süreli Fesih . 171
c. İtiraz Hakkı ile Süreli Fesih Hakkının Karşılaştırılması . 172
1) Hukuki Nitelik Bakımından 172
2) Hakkın Sahibi Bakımından. 173
3) Korunmak İstenen Menfaat Bakımından . 173
4) Meydana Getirdikleri Hukuki Sonuç Bakımından 174
VI. Bildirim Süresi 174
A. Genel Olarak . 174
B. Bildirim Süresi Türleri . 175
1. Yasal Bildirim Süresi . 175
2. Akdi Bildirim Süresi 175
3. Türk Ticaret Kanununun 178. Maddesinde Kabul
Edilen Bildirim Süresi . 176
XIII
C. Bildirim Süresinin İşlemeye Başlaması 177
D. İş Sözleşmesinin Sona Erme Anı 177
E. Bildirim Süresi İçinde Tarafların Durumları . 178
1. Genel Olarak 178
2. İş Arama İzni 179
F. Peşin Ödeme Yoluyla İş Sözleşmesinin Feshi 180
G. Bildirim Süresine Uyulmamasının Yaptırımı 181
VII. İş Sözleşmesinin Sona Ermesine Bağlanan Haklar 182
A. Kıdem Tazminatı . 182
1. Genel Olarak Kıdem Tazminatı. 182
2. Yapısal Değişiklikte Kıdem Tazminatı . 183
B. Rekabet Yasağı . 185
1. Genel Olarak 185
2. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Önemi ve Geçerlilik
Koşulları 187
a. Önemi 187
b. Yapılan İş Nedeniyle İşçinin, Müşteri Çevresi veya
Üretim Sırları ya da İşverenin Yaptığı İşler Hakkında
Bilgi Edinme İmkânının Olması 188
c. İşçinin Çalışmasının Önemli Bir Zarara Sebep
Olması ve İşçinin Ekonomik Geleceğinin Tehlikeye
Düşürülmemesi 188
d. İşçinin Fiil Ehliyetine Sahip Olması ve Şekil Şartı . 189
3. Rekabet Yasağının Sona Ermesi . 190
4. Yapısal Değişiklik Durumlarında Rekabet Yasağı. 191
a. İtiraz Hakkının Kullanılmaması Halinde Rekabet
Yasağı . 191
b. İtiraz Hakkının Kullanılması Halinde Rekabet Yasağı 193
C. İşsizlik Sigortası . 193
Dördüncü Bölüm
YAPISAL DEĞİŞİKLİK DURUMLARINDA İŞ İLİŞKİLERİNİN
İÇERİĞİNİN KORUNMASI, TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNİN
AKIBETİ VE İŞ SÖZLEŞMELERİNİN DEVRİ
§ 9. İŞ İLİŞKİLERİNİN İÇERİĞİNİN KORUNMASI . 197
I. Genel Olarak 197
II. İş İlişkisinin Kapsamı . 198
III. İş İlişkisinin Kapsamında Yer Alan Başlıca Unsurlar . 202
XIV
IV. İçeriğin Korunması Aracı Olarak Değişiklik Feshi 205
A. Genel Anlamda Değişiklik Feshi. 205
B. Yapısal Değişiklik Bağlamında Değişiklik Feshi . 208
C. Farklı Çalışma Şartlarına Sahip İşçi Gruplarının Oluşması 210
D. Değişiklik Feshi Hakkının Kötüye Kullanılması 214
V. Kıdeme Bağlı Haklara Etkisi 214
VI. Özel Bir Durum, Yönetim Kurulu Üyelerinin Konumu . 215
§ 10. TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNİN AKIBETİ 215
I. Toplu İş Sözleşmesinin Önemi, Tanımı, İçeriği ve Hukuki Niteliği 215
A. Toplu İş Sözleşmesinin Önemi ve Tanımı 215
B. Toplu İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği . 216
C. Toplu İş Sözleşmesinin İçeriği. 217
D. Toplu İş Sözleşmelerinin Düzeyi ve Türleri 218
1. Toplu İş Sözleşmesinin Düzeyi . 218
2. Toplu İş Sözleşmesinin Türleri 219
D. Toplu İş Sözleşmelerinde Ehliyet ve Yetki 221
E. Toplu İş Sözleşmesinin Kişiler Açısından Kapsamı . 221
II. Toplu İş Sözleşmesinin Yer Bakımından Kapsamı ve İşyeri Devri 222
A. Genel Olarak . 222
B. Devralınan İşyerinde Uygulanmakta Olan Toplu İş
Sözleşmesinin Olması. 224
1. İşyerinin Toplu İş Sözleşmesi Kapsamında Olması . 224
2. Devralan İşveren Nezdinde İmzalanmış Bir Toplu İş
Sözleşmesi Olmaması . 225
C. Devralınan İşyerinin Toplu İş Sözleşmesi Kapsamında
Olmaması 226
1. Devralan İşverenin İşletme Toplu İş Sözleşmesi Tarafı
Olması . 226
2. Devralan İşverenin Bir İşyeri Toplu İş Sözleşmesine
Taraf Olması 227
III. Yapısal Değişiklik ile Birlikte İşyerinin Girdiği İşkolunun Değişmesi. 229
IV. Yapısal Değişiklik Durumlarında Yararlılık İlkesi. 229
§ 11. İŞ SÖZLEŞMELERİNİN DEVRİ . 230
I. Genel Olarak . 230
II. Fesih Yasağı 232
III. Hükmün Amacı ve Hukuki Niteliği . 239
IV. Uygulama Alanı . 239
V. Devir Nedeniyle Fesih ve Feshin Zamanı . 240
VI. Diğer Sebeplerle Hukuka Uygun Fesih 241
XV
Beşinci Bölüm
YAPISAL DEĞİŞİKLİKTE İŞÇİLİK
ALACAKLARINDAN SORUMLULUK
§ 12. YAPISAL DEĞİŞİKLİKTE İŞÇİLİK
ALACAKLARINDAN SORUMLULUK . 245
I. Genel Olarak . 245
II. İşçilik Alacaklarını Korumaya Yönelik Araçlar 247
III. Birleşme Halinde İşçilik Alacaklarından Sorumluluk 247
A. Sorumluluk Açısından Hukuki Düzenlemeler 247
B. İşçilik Alacaklarının Teminat Altına Alınması 248
1. Uygulanacak Hüküm . 248
2. Teminat İsteme Hakkı . 250
3. Teminata İlişkin İşçilik Alacakları 251
4. Teminatın Konusu . 251
5. Teminat Vermekle Yükümlü Şirket . 252
6. Teminat Talebinin Şekli 253
7. Teminat İsteme Zamanı . 253
8. Teminatın Türü 255
9. Tehlikenin Olmadığı Durumlarda, Teminat
Yükümlülüğünün Durumu 255
10.Teminat Yerine Borcun İfası . 256
C. Devreden ve Devralan İşverenlerin Müteselsil Sorumluluğu . 257
D. Ortakların Şahsi Sorumluluğu 258
1. Uygulanacak Hüküm . 258
2. Sorumluluğun Kapsamı 259
3. Sorumlu Ortaklar . 259
4. Hükmün Amacı . 259
5. Sorumluluğa İlişkin Süre. 261
IV. Bölünme Halinde İşçilik Alacaklarından Sorumluluk 262
A. Sorumluluk Açısından Hukuki Düzenlemeler . 262
B. İşçilik Alacaklarının Teminat Altına Alınması 264
1. Uygulanacak Hüküm . 264
2. Teminat İsteme Hakkı 265
3. Teminata Konu Olabilecek Alacaklar 266
4. Teminat Vermekle Yükümlü Şirket . 267
5. Teminat Talebinin Şekli 267
6. Teminat İsteme Zamanı . 267
7. Teminatın Türü 268
8. Tehlikenin Olmadığı Durumlarda Teminat
Yükümlülüğünün Durumu 269
9. Teminat Yerine Borcun İfası . 269
XVI
C. Devreden ve Devralan İşverenlerin Müteselsil Sorumluluğu . 270
1. Uygulanacak Hüküm . 270
2. Müteselsil Sorumluluğun Amacı 271
3. Müteselsil Sorumluluğun Kapsamı . 271
a. Genel Olarak. 271
b. İşçinin Bölünmeden Önce Muaccel Olmuş Alacakları 272
c. İtiraz Hakkının Kullanılması Durumunda 273
d. İş Sözleşmesinin Normal Olarak Sona Ermesi Durumu 274
4. Sorumluluğun Süre Açısından Sınırı 276
5. Hükmün Uygulanabilirliği . 276
D. Bölünmeye Katılan Şirketlerin Sorumluluğu 279
1. Genel Olarak 279
2. Bölünmeye Katılan Şirketlerin Sorumluluğuna İlişkin Süre 281
E. Ortakların Şahsi Sorumluluğu . 281
1. Genel Olarak 281
2. Uygulanacak Hüküm ve Sorumlu Ortaklar 282
3. Sorumluluğun Kapsamı 282
4. Hükmün Amacı . 283
5. Sorumluluğa İlişkin Süre. 284
V. Tür Değiştirmeye İlişkin Sorumluluk Koruması . 285
SONUÇ . 287
KAYNAKÇA 291