İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu

 İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu

Prof. Dr. Öner EYRENCİ , Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER , Prof. Dr. Ali GÜZEL , Prof. Dr. Aziz Can TUNCAY , Kübra Doğan YENİSEY , Levent AKIN

Bu kitap İş Hukuku ile ilgili tüm kesimlere kütüphanelerinde bulunması gereken bir başvuru kaynağı niteliği taşımaktadır.” Bu eser ile, Anayasa Hukuku Perspektifi İle İş Hukukunun Bazı Sorunlarına Bakış”, “Türk Borçlar Kanununun Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Hükümleri ve İş Hukuku Açısından Önemi”, “4857 Sayılı İş Kanunu’nun İş Sözleşmesinin Türleri ve İşin Düzenlenmesine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, “İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları (Eleştirel Bir Yaklaşım)”, “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Sendikalara İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, “Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Hukukunda Sorunlar ve Gelişmeler” konuları başta olmak üzere İş Kanunu masaya yatırılmıştır.

" Türkiye' nin en iyi İş Hukukçuları, İş Kanununu masaya yatırdı. "

Bu kitap İş Hukuku ile ilgili tüm kesimlere kütüphanelerinde bulunması gereken bir başvuru kaynağı niteliği taşımaktadır.

- Anayasa Hukuku Perspektifi İle
İş Hukukunun Bazı Sorunlarına Bakış
Prof. Dr. Fazıl SAĞLAM

- Türk Borçlar Kanununun
Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Hükümleri
ve İş Hukuku Açısından Önemi
Doç. Dr. Kübra Doğan YENİSEY

- 4857 Sayılı İş Kanunu’nun İş Sözleşmesinin Türleri ve
İşin Düzenlenmesine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi
Prof. Dr. Öner EYRENCİ

- İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları
(Eleştirel Bir Yaklaşım)
Prof. Dr. Ali GÜZEL

- 6356 Sayılı Sendikalar ve
Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Sendikalara İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi
Prof. Dr. Fevzi ŞAHLANAN

- Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Hukukunda
Sorunlar ve Gelişmeler
Prof. Dr. A. Can TUNCAY

- İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Sorunlar ve Gelişmeler
Prof. Dr. Levent AKIN

- Sosyal Güvenlik Hukukunda Yargı Yolu Uyuşmazlıkları
Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER

Prof. Dr. Ali Güzel

Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER

Prof. Dr. Ali Rıza OKUR

Prof. Dr. Can TUNCAY

Prof. Dr. Devrim ULUCAN

Prof. Dr. Fazıl SAĞLAM

Prof. Dr. Fevzi DEMİR

Prof. Dr. Fevzi ŞAHLANAN

Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT

Prof. Dr. Levent AKIN

Prof. Dr. Melda SUR

Prof. Dr. Metin KUTAL

Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR

Prof. Dr. Nurşan CANİKLİOĞLU

Prof. Dr. Öner EYRENCİ

Prof. Dr. Polat SOYER

Prof. Dr. Sarper SÜZEK

Prof. Dr. Talat CANBOLAT

Prof. Dr. Toker DERELİ

Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU

Doç. Dr. Ayşe Gül KÖKKILIÇ

Doç. Dr. Kübra DOĞAN YENİSEY

Doç. Dr. Mustafa ALP

Doç. Dr. Süleyman BAŞTERİZ

Yrd. Doç. Dr. Engin ÜNSAL

Yrd. Doç. Dr. Gaye BAYCIK

Yrd. Doç. Dr. Gaye Burcu YILDIZ

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali ŞUĞLE

Yrd. Doç. Dr. Seçkin NAZLI

Av. Dr. Murat ÖZVERİ

Av. Abdi PESOK

Av. Bekir UZUN

Av. Püren KUNT

Av. Uğur OZAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V
İÇİNDEKİLER IX
İŞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU AKADEMİK FORUMU 1

I. OTURUM
ANAYASA HUKUKU PERSPEKTİFİ İLE
İŞ HUKUKUNUN BAZI SORUNLARINA BAKIŞ
Prof. Dr. Fazıl SAĞLAM

Giriş 9
I. Yorum Sorunu 9
II. Gerçekleşmesi Devletin Olumlu Bir Edimine Hakların Bağlı Sosyal Sınırlılığı Sorunu 12
III. Sosyal Eşitlikle İlgili Sorunlar 13
1) Kadın Erkek Eşitliği Açısından 13
2) Eşitlik Açısından Özel Olarak Korunması Gerekenler 14
IV. Çalışmayla İlgili Hak ve Özgürlüklerde Sorunlar 15
A. Demokratik Temsil Eksikliği ve Çalışanların Hakları 15
B. Çalışma Hakkı İle İlgili Sorunlar 15
1) İş Güvencesi Sorunu 15
2) İşe İade Yerine 4-8 aylık Tazminat ve Boşta Geçen Sürelerin Yalnızca 4 Ayla Sınırlı Olarak Ödenmesi 17
3) İşe İade ve Anayasa Şikâyeti 18
4) Asıl İşveren – Alt İşveren İlişkisinden Kaynaklanan Sorunlar 19
IV. Sendikal Haklarla İlgili Anayasal Sorunlar 21
A. Sendika Hakkı Açısından 21
1) Sendikal Tazminatın Yeni Yasada İş Güvencesi Kapsamındaki İşçilerle Sınırlı Tutulması 21
a) Hukuk Devleti ile Bağlantılı Olarak Eşitlik İlkesi ve Ayırımcılık Yasağı Açısından 21
b) Sosyal Devletle Bağlantılı Olarak Sendika Özgürlüğü Açısından 22
2) 4688 Sayılı Yasanın 15/1g Bendi ile İlgili AYM Kararı 23
B. Toplu İş Sözleşmesi Hakkı Açısından 24
C. Grev Hakkı Açısından 25
GENEL GÖRÜŞME – I 28

II. OTURUM
TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN
GENEL HİZMET SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİ
VE İŞ HUKUKU AÇISINDAN ÖNEMİ
Doç. Dr. Kübra DOĞAN YENİSEY

I. Giriş 78
II. Tarihsel Süreçte Bireysel İş Hukukunun Yasal Gelişimi 80
III. Genel Olarak İş Kanunlarının Yapısı 81
IV. İş İlişkisinin Kurulması ve Genel Hizmet Sözleşmesi 82
1. İş sözleşmesinin tanımı 82
2. İş sözleşmesinin kuruluş esasları 82
V. İş Sözleşmesinden Doğan Hak ve Borçlar ve Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Düzenlemeler 83
1. İşçinin borçları 84
a) Bizzat iş görme ve özen borcu 84
b) İtaat borcu 86
c) Sadakat borcu 86
d) Rekabet etmeme borcu (Rekabet yasağı sözleşmeleri) 88
2. İşverenin borçları 89
a) Ücret borcu ve ücret türleri 89
b) Gözetme borcu 92
c) İşverenin diğer borçları: Giderlerin ödenmesi 94
VI. İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Düzenlemeler 95
1. İş sözleşmesinin fesih dışı sona erme halleri 95
a) Ölüm ve Ölüm Tazminatı 95
b) Belirli süreli sözleşmede sürenin dolması 97
c) Geçersizlik 98
2. Süreli fesih hakkı 99
3. Derhal, haklı nedenle fesih 100
a) Haklı nedenle fesihte şekil 101
b) Haksız feshin hukuki sonuçları 102
aa) Genel olarak 102
bb) Belirli süreli iş sözleşmesinde işverenin haksız feshi 103
cc) Haksız fesih tazminatı 103
dd) İşçinin haksız feshi 107
VII. Değerlendirme 109
YORUM: Prof. Dr. Gülsevil ALPAGUT 111
GENEL GÖRÜŞME – II 118

III. OTURUM
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ VE
İŞİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Prof. Dr. Öner EYRENCİ

I. Yeni Sözleşme Türleri 150
a) Belirli süreli iş sözleşmeleri 150
b) Kısmi Süreli Sözleşmeler 153
c) Çağrı Üzerine Çalışma 155
II. İşin Düzenlenmesine İlişkin Hükümler 156
a) Çalışma Süreleri İlgili Düzenlemeler 156
b) Esnek Çalışma Türleri 159
aa) Denkleştirme Süreleri 160
bb) Kayan iş süreleri (gleitende Arbeitszeit) 164
cc) Kısa Çalışma 166
dd) Telafi Çalışması 169
c) Fazla Saatlerle Çalışma 174
d) Yıllık Ücretli İzin 182
III. Sonuç Yerine 184
YORUM: Prof. Dr Devrim ULUCAN 186
GENEL GÖRÜŞME – III 191

IV. OTURUM
İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI
(ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM)
Prof. Dr. Ali GÜZEL

I. GİRİŞ: MUTLAK İRADE ÖZGÜRLÜĞÜNDEN İŞ GÜVENCESİ SİSTEMİNE… 236
II. İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH BİLDİRİMİ DIŞINDA SONA ERDİREN HALLER 238
1.Borçlar Hukuku İlkelerinden İş Hukukunun İşçiyi Koruma (İşçiye Güvence Sağlama) İlkesine… 238
2. Tarafların Anlaşması (İkale- Bozma veya Sona Erdirme Sözleşmesi) 239
a) Klasik anlamda ikale 239
b) Sona erdirme sözleşmesi ve İş Hukukunun işçiyi koruma ilkesi 240
c) Sona erdirme sözleşmesinin iş güvencesine ilişkin hükümleri etkisiz kılma ve işçi için hak kaybının aracı olması 240
d) Fesih ve ikale kavramlarının farkı 241
e) İkalede makul yarar ölçütü 243
aa) Genel olarak 243
bb) Yargıtay kararlarında benimsenen esaslar: “Nedenler” ve “makul yarar” ölçütleri 247
f) Karşılaştırmalı hukukta ikaleye bakış 250
3. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi 254
a) Genel olarak 254
b) Kanuna uygun olarak yapılan belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi 256
c) Belirli süreli iş sözleşmesinin objektif nedene dayalı sürenin bitiminden önce haklı nedenle feshi 256
d) Haklı neden bulunmadan yapılan fesih ve sonuçları 256
e) Kanuna aykırı olarak yapılan veya yenilenen belirli süreli iş sözleşmesinin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi ve sonuçları 257
f) Asgari ve azami süreli iş sözleşmesi ayırımının isabetsizliği 259
g) Belirli süreli iş sözleşmesinde azami süre öngörülmesi gereği 260
III. FESİH BİLDİRİMİ İLE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERDİRİLMESİ (İŞ GÜVENCESİ VE İŞE İADE) 261
1. İş Güvencesine İlişkin Hükümlerin Kapsamı ve Uygulama Sorunları 261
a) Güvence ile hedeflenen noktaya ulaşamamış bir hukuk sistemi… 261
b) 4857 sayılı Kanunda iş güvencesi hükümlerinin sınırlı kapsamı… 262
aa) İşyerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılması 263
bb) İşçinin en az altı aylık kıdeminin bulunması 264
cc) İşveren vekilinin iş güvencesi hükümlerinden yararlanamaması 266
c) İş güvencesinin kapsamına ilişkin hükümlerin nisbi (sosyal kamu düzeni) niteliği 268
d) “Geçerli neden - haklı neden” ayırımının isabetsizliği ve doğurduğu sorunlar... 270
e) Şüpheden işçi yararlanır esasına aykırı bir fesih türü: “Şüphe feshi” 278
f) Fesih prosedüründe teklik esasının benimsenmesi gerekliliği 279
g) Çalışma koşullarında esaslı değişiklik 281
aa) 22. maddenin feshe bir seçenek olarak düzenlenmemiş olmasının isabetsizliği… 282
bb) Değişiklik önerisinin işçi tarafından kabul edilmemesi ve iş sözleşmesinin feshi (değişiklik feshi) 283
cc) İş sözleşmesinde değişiklik teklifi ve değişiklik feshi denetiminde ölçülülük ilkesi 284
2. İşe İade Davası ve Uygulama Sorunları 287
a) Dava açma süresinin başlangıcına ilişkin düzenlemenin isabetsizliği 287
b) İşe iade davasından feragat 288
c) İşe iade davasının niteliği ve buna bağlı sorunlar 288
aa) Ulaşılmak istenen amacı etkisiz kılan bir yasal düzenleme: m.21 288
bb) İşe iade davasının tespit davası olarak değerlendirilmesinin isabetsizliği 290
cc) Şarta bağlı hüküm kurulması 290
dd) İşe iade davasında ispat yükü 290
ee) İşe iade ile işçilik alacaklarının birlikte talep edilememesi 292
ff) İşyerinin dava sırasında kapanması 294
gg) İşçinin dava sırasında ölmesi 295
d) İşe iade davasının sonuçları ve buna bağlı sorunlar 297
aa) İşçinin işverence işe başlatılması 297
bb) İşçinin işe başlatılmaması halinde işverenin iş güvencesi tazminatı ödeme yükümlülüğü 300
cc) Mahkeme kararının kesinleşmesine kadar geçen en çok dört aylık ücretin işçiye ayrıca ödenmesi 302
dd) Mahkemece boşta geçen süre ücreti ve iş güvencesi tazminatına rakamsal olarak hükmedilememesi 303
e) İşe iade davasına ilişkin sorunların çözümü açısından bazı öneriler 304
aa) İşçinin işini koruması veya iş güvencesi tazminatı 304
bb) Fransız hukuku 305
cc) Alman hukuku 307
dd) Hukukumuz açısından bir model önerisi 308
IV. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 310
1. İbra Sözleşmesi (İbraname) 310
a) Genel olarak 310
b) İbranın geçerlilik koşulları 311
2. Kıdem Tazminatı: Kıdem Tazminatı Fonundan… İşçinin Bireysel Hesabına... 313
V. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 314
YORUM: Prof. Dr. Sarper SÜZEK 317
GENEL GÖRÜŞME - IV 325

V. OTURUM
6356 SAYILI SENDİKALAR VE
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNUNUN SENDİKALARA İLİŞKİN HÜKÜMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Prof. Dr. Fevzi ŞAHLANAN

1. Sendikalara İlişkin Temel Kavramlar 364
2. Sendikal Örgütlenmeye İlişkin Düzenlemeler 365
a. İşkoluna göre sendikalaşma ilkesi 365
b. Sendikaların kuruluşuna ilişkin düzenlemeler 367
3. Sendika Organlarına İlişkin Düzenlemeler 368
a. Genel kurul dışındaki organlara ilişkin ortak hükümler 368
b. Genel kurula ilişkin hükümler 369
aa. Genel kurulun oluşumuna ilişkin hükümler 369
bb. Genel kurul toplantısı ve kararlarına ilişkin hükümleri 369
4. Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi 370
a. Sendika üyeliğinin kazanılması 370
b. Sendika üyeliğinin sona ermesi 371
5. Sendika Üyelik Aidatı 372
6. Uluslararası Kuruluşlara Üyelik 373
7. Sendika Yöneticilerinin Güvencesi 374
a. Yöneticilik güvencesinin kapsamı 374
b. Kural: Yöneticinin iş sözleşmesinin askıda sayılması 375
c. Yöneticinin iş sözleşmesinin kendisi tarafından feshedilmesi 376
d. İş sözleşmesi askıda olan ve yöneticiliği sona eren yöneticinin yeniden işe başlatılması 377
e. Yöneticiliği sona eren işçiyi işe başlatmamanın yaptırımı 379
8. İşyeri Sendika Temsilcisinin Güvencesi 380
a. Temsilcinin iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi 382
b. Temsilcinin iş sözleşmesinin feshine karşı açılan işe iade davası ve sonuçları 383
c. Temsilcinin işyerinin veya işinin değiştirilmesi 386
9. Sendika Üyeliğinin Güvencesi (Bireysel Sendika Özgürlüğünün Korunması) 387
a. İşçiler arasında ayırım yapma 387
aa. İşe almada ayırım yapma 387
bb. Çalışma koşullarında veya sendikal faaliyet nedeniyle ayırım yapma 388
b. Sendikal nedenle ayırımın ve feshin yaptırımı 389
aa. İşin devamı sırasında ayırım yapmada sendikal tazminat 389
bb. Sendikal nedenle fesihte sendikal tazminat 390
cc. Sendikal tazminatın, kötüniyet tazminatı ve ayırımcılık tazminatı ilişkisi 394
10. Kuruluşların Faaliyetleri Gelir ve Giderleri Denetimi ve Kapatılması 395
YORUM: Prof. Dr. Metin KUTAL 398
GENEL GÖRÜŞME - V 403

VI. OTURUM
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ GREV VE LOKAVT HUKUKUNDA
SORUNLAR VE GELİŞMELER
Prof. Dr. A. Can TUNCAY

I. Yasanın Çıkarılış Amacı 454
II. Sorunlar ve Çözüm Arayışları 455
A. Toplu İş Sözleşmelerine İlişkin Olanlar 455
B. Toplu İş Uyuşmazlıklarına İlişkin Olanlar 465
YORUM: Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU 473
GENEL GÖRÜŞME - VI 479

VII. OTURUM
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDA SORUNLAR VE GELİŞMELER
Prof. Dr. Levent AKIN

YORUM: Prof. Dr. Nurşen CANİKLİOĞLU 529
1. Kanunun işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırılmasına ilişkin hükümlerinin genel olarak değerlendirilmesi ve eleştirisi: 531
2. Temel kavramlar konusundaki aksaklıklar 533
3. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi: işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personelinin görevlendirilmesi 534
4. İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli ile çalışan temsilcisine iş güvencesi getirilmelidir: 536
5. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almanın teşvik edilmesi 538
6. Kişisel sağlık bilgilerinin korunması 539
7. Sonuç yerine genel bir değerlendirme 540
GENEL GÖRÜŞME - VII 542

VIII. OTURUM
SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA YARGI YOLU UYUŞMAZLIKLARI
Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER

I. Giriş 571
II. Sosyal Sigorta Hukuku ve Hukuk Sistemi İçindeki Yeri 571
III. Ülkemizde Yargı Yolları 575
A. Genel Olarak 575
B. Sosyal Sigortalar Hukuku Bakımından Yargı Yolları 579
1. 5510 Sayılı Kanun öncesi Sosyal Sigorta Hukuku bakımından görevli mahkemeler 579
2. 5510 Sayılı Kanun döneminde Sosyal Sigorta Hukuku bakımından görevli mahkemeler 580
IV. Sosyal Sigorta Hukukunda yargı yoluna ilişkin ihtilaflar 582
A. Anayasa Mahkemesi’nin kararları 582
1. Anayasa Mahkemesi’nin E: 2010/55, K: 2011/140 Sayılı, 20.10.2011 Tarihli Kararı 582
2. Anayasa Mahkemesi’nin E: 2010/65, K: 2011/169 Sayılı ve 22.12.2011 Tarihli kararı 587
3. Anayasa Mahkemesinin kararlarının kısa açıklaması 591
4. Anayasa Mahkemesi kararlarının Sosyal Sigorta Hukukunun konumu bakımında değerlendirilmesi 592
B. Sosyal Sigortalar Hukukunda Yargı Yoluna İlişkin Yüksek Mahkeme Kararlarından Örnekler 593
1. Sigorta Kurumları ile sigortalılar arasındaki ilişkiler bakımından yargı yolu 593
a. 5510 SK döneminden önce gerçekleşen olaylarda 593
b. 5510 SK döneminde gerçekleşen olaylarda 599
2. Kurum adına edim (hizmet/mal) sunan kişilerle olan ilişkiler bakımından yargı yolu 601
a. Eczacılar ile ilişkiler bakımından 601
aa. Ana sözleşmeler ile ilgili olarak 601
bb. İkincil (tip) sözleşmelerle ilgili olarak 604
b. Özel sağlık kurum ve kuruluşları ile ilişkiler bakımından 607
c. Diğer bazı üçüncü kişilerle olan ilişkiler bakımından 608
ç. Kurum adına edim sunan üçüncü kişilerle olan ilişkilerin hukuki niteliği 608
aa. Ülkemizde 608
bb. Diğer bazı ülkelerde 615
cc. Protokol ve tip sözleşmelerin durumu 616
V. Yargı Yolunun (Görevli Mahkemenin) Belirlenmesinde Usul Hukuku İlkeleri 625
A. Genel Olarak 625
B. Yargı Yolu Bakımından Örnek Kararlar 626
VI. Usul Hukuku İlkeleri Işığında Sosyal Sigorta Hukukunda Yargı Yolu Uyuşmazlıklarının Değerlendirilmesi 633
VII. Genel Değerlendirme 634
A. Kurum – Sigortalı İlişkileri 634
1. Yargı yolunun saptanmasında mahkemelerce esas alınan ölçütler 634
2. Kamu görevlileri bakımından değerlendirme 634
3. Askeri personel bakımından değerlendirme 636
B. Kurum İle Hizmet/Mal Sunan Kişiler Arasındaki İlişkiler 638
C. Kurum İle Üçüncü Şahıslar Arasındaki İlişkiler 638
YORUM: Prof. Dr. Ali RIZA OKUR 639
GENEL GÖRÜŞME - VIII 644