İş Hukukunda Alt İşveren

İŞ HUKUKUNDA ALT İŞVEREN



Hande Bahar AYKAÇ



" Alt işveren kurumu Turk iş hukukunun uzerinde en cok tartışılan sorunlarından birini oluşturmaktadır. Bunun nedeni kimi işverenlerce bu konuda ne yazık ki hukuka uygun olmayan uygulamalar icine girilmişolmasıdır. Gercekten, ulkemizde uzun yıllardan beri alt işveren uygulamaları cok yaygınlık kazanmışve bunların onemli bir kısmı, işcilerin ucretlerini duşurmek, sosyal sigortalara ilişkin yukumluluklerden kacınmak, sendika ve toplu işsozleşmesi haklarının kullanılmasını engellemek, işsağlığı ve guvenliği onlemlerini almaktan kurtulmak, işmevzuatının bazı hukumlerinin uygulanması nı onlemek gibi amaclara yonelik muvazaalı işlemler biciminde ortaya cıkmaktadır."(Önsözden)



- Alt İşveren İlişkisi

- Alt İşveren İlişkisinden Doğan Hukuki Sonuçlar

- Hukuka Aykırı Alt İşveren İlişkisi



İÇİNDEKİLER

SUNUŞ V

ÖNSÖZ

İÇİNDEKİLER IX

KISALTMALAR XVII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ

§ 1. Alt işveren-Asıl İşveren Kavranılan 3

1. Türk Hukukunda Alt İşveren-Asıl İşveren Kavramları 3

2.3.4. Kavram 3

2.3.5. Kavramın Ortaya Çıkışı 7

2.3.6. Terminoloji 12

2.3.4.1. Müteahhit (Yüklenici) Terimi 13

2.3.4.2. Alt Müteahhit (Alt Yüklenici)-Alt Ismarlanan

Terimleri 16

2.3.4.3. Taşeron Terimi 18

2.3.4.4. Aracı Terimi 19

2. Karşılaştırmalı Hukukta Alt İşveren Kavramı 20

3. Alt İşveren İlişkisinin Kurulma Amaçlan 22

3.2.2.2.1. Türkiye'de Alt İşverenliğe İlişkin Hukuki Düzenlemelerin

Tarihi Gelişimi 24

3.2.2.2.2. Alt İşveren ve Asıl İşveren Kavramlarının Tanımlan 29

§ 2. Türk Hukukunda Alt İşveren İlişkisi 31

3.2.2.2.1.1. Alt İşveren İlişkisinin Tanımı ve Dayandığı Sözleşmeler 31

3.2.2.2.1.2. Alt İşveren İlişkisinin Hukuki Niteliği 42

3.2.2.2.1.3. Alt İşverenlik Sözleşmesi 45

§ 3. Türk Hukukunda Alt İşveren İlişkisinin Unsurlan 50

I. Bir İşverenin (Alt İşveren) Diğer Bir İşverene (Asıl İşveren)

Ait Bir İşin Bir Bölümünü Üsdenmesi 50

1. Asıl İşveren 50

3.2.2.2.1.2.1. Asıl işverenin İş Kanununa Göre İşveren Olması 57

3.2.2.2.1.2.2. Asıl İşverenin İşveren Sıfatını Sürdürmesi 60

3.2.2.2.1.2.3. Yargıtay Uygulaması 62

1. Alt İşveren 64

2. Diğer işverene Ait İşin Bir Bölümünün Üstlenilmesi 72

2.3.4. İşin Asıl İşverenin İşyerinde Yapılması 74

2.3.4.1. “Asıl İşverenin İşyeri” Terimine İlişkin Görüşler 77

2.3.4.2. Görüşümüz 78

2.3.5. Alt İşverene Verilen İşin Belirli Nitelikte Olması 85

3.2.2.2.1. İşletmenin ve İşin Gereği İle Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık

Gerektiren Asıl İş 86

3.2.2.2.1.1. Sınırlamanın Kapsamı 87

aa) Asıl iş Kavramı 90

bb) Yardımcı İş Kavramı 94

cc) Birden Fazla Mal veya Hizmet Üretiminde

Asıl İş-Yardımcı İş Aynmı 99

3.2.2.2.1.2. Koşulun Niteliği Hakkmdaki Görüşler 101

aa) Koşulu Bütün Olarak Ele Alan Görüş 101

bb) Koşulu Bölünebilir Olarak Ele Alan Görüş 104

aaa) “İşletmenin ve İşin Gereği” veya “Teknolojik

Nedenlerle Uzmanlık Gerektiren İş” 104

bbb) “İşletmenin ve İşin Gereği Uzmanlık Gerektiren İş” veya “Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık

Gerektiren İş” 107

ccc) Yargıtay Uygulaması ve İspat Yükü 110

cc) Alt İşverenlik Yönetmeliği'nin Getirdiği Düzenleme 113

3.2.2.2.1.3. İşletme ve İşin Gereği Kavramı 116

aa) İşletme ve İşin Gereği Kavramım Dar Yorumlayan

Görüş 116

bb) İşletme ve İşin Gereği Kavramım Geniş Yorumlayan

Görüş 119

cc) İşletme ve İşin Gereği Kavramının İş Güvencesinde Yer Alan İşletme ve İşin Gereği Kavramıyla Örtüşüp Örtüşmediği Sorunu 122

3.2.2.2.1.4. Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık Gerektiren İş 127

3.2.2.2.1.5. Sınırlamanın Yerindeliği 132

3.2.2.2.1.6. Görüşümüz 134

3.2.2.2.2. İşyerinde Yürütülen Mal veya Hizmet Üretimine İlişkin

Yardımcı İş 138

3.2.2.2.1.2.1. 1475 Sayılı Kanun Dönemi 139

3.2.2.2.1.2.2. 4857 Sayılı Kanun Dönemi 142

aa) Mal veya Hizmet Üretimi İle Maddi İlişkide Olma 142

bb) Mal veya Hizmet Üretimi ile İlgili Olma 143

3.2.2.2.1.2.3. Sınırlamanın Yerindeliği 145

3.2.2.2.1.2.4. Görüşümüz 146

3.2.2.2.3. İşin Geçici veya Sürekli Nitelikte Olması 151

IV İşçilerin Sadece Asıl İşverenin İşyerinde Çalışması 156

L Koşulun Gerekçesi 157

2. Koşulun Uygulanmasına İlişkin Sorunlar 159

§ 4. Türk Hukukunda Alt İşveren İlişkisinin Benzer İlişkilerden

Ayırt Edilmesi 166

L Alt İşverenlik- İşyerinin Bir Bölümünün Devredilmesi 166

1. İki Normun Birbirini Dışladığı Görüşü 168

2. İki Normun Birbirini Dışlamadığı Görüşü 171

3. Görüşümüz 177

2.3.4. Alt İşverenlik-Geçici İş İlişkisi 184

2.3.5. Alt İşverenlik-Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisi 188

2.3.4.1. Alt İşverenlik-İş Aracılığı 189

2.3.4.2. Alt İşverenlik- İşveren Vekilliği 192

VI. Alt İşverenlik-Takım Sözleşmesi 194

§ 5. Karşılaştırmalı hukukta alt işveren ilişkisi 195

3.2.2.2.1. Genel Olarak 195

3.2.2.2.2. İngiltere 199

3.2.2.2.3. Fransa 201

3.2.2.2.1.1. İtalya 207

3.2.2.2.1.2. İspanya 210

3.2.2.2.1.2.1. İsviçre 212

3.2.2.2.1.2.2. Amerika 212

İKİNCİ BÖLÜM ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HUKUKİ SONUÇLAR

§ 1. Alt İşveren İlişkisinin Bireysel İş Hukuku Açısından Hüküm ve Sonuçlan... .217

3.6.2.1.1. Genel Olarak 217

3.6.2.1.3.1. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi Görüşü 218

3.6.2.1.3.2. Üçüncü Kişiyi Koruma Etkili Sözleşme Görüşü 219

3.6.2.1.3.3. Görüşümüz 220

3.6.2.1.2. İşçinin İş Görme ve Diğer Borçlan 223

3.6.2.1.3. Yönetim Hakkı 225

3.6.2.3.1. Genel Olarak 225

3.6.2.3.2. İş Sağlığı ve Güvenliği 228

3.6.2.4.1. Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 228

3.6.2.4.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Örgüdenmesinde İşçi

Sayısının Hesaplanması 232

3.6.2.4.3. Mevzuatta Durum 235

3.6.2.3.3. Disiplin Cezası Uygulama Yetkisi 237

3.6.2.3.4. Görüşümüz 238

3.6.2.4.2.1. Eşit Davranma Borcu 243

3.6.2.4.2.2. İşe Alma ve Fesih Hakkı 249

17. İş Güvencesi Hükümleri 250

18. Haklı Nedenle Fesih 253

3.8.1. Alt İşverenin İşyerini Bildirimi 254

3.8.2. Alt İşveren İşçilerinin Belirli Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışmalan 256

§ 2. Alt işveren ilişkisinin Toplu İş Hukuku Açısından Hüküm ve Sonuçlan 261

1. Genel Olarak 261

2.3.4. Bütün/Tek işyeri Görüşü 262

2.3.5. Bağımsız İşyeri Görüşü 265

2. Sendika Hukuku Bakımından 268

3. Toplu İş Sözleşmesi Bakımından 269

2.3.4.1. Yetki Tespiti 269

2.3.4.2. Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma 271

2.3.4.3. Toplu iş Uyuşmazlıkları 277

§ 3. Alt İşveren İlişkisinden Doğan Sorumluluk 280

3.2.2.2.1. Asd İşverenin Alt işveren İşçilerine Karşı Sorumluluğu ve Gerekçesi 280

3.2.2.2.1.1. Sorumluluğun Niteliği 282

3.2.2.2.1.2.1. Genel Olarak 282

3.2.2.2.1.2.2. Müteselsil Sorumluluk 284

3.2.2.2.1.2.3. Tarafların İleri Sürebilecekleri Defi ve İtirazlar 294

3.2.2.2.1.2.4. Asıl İşveren ve Alt işverenin Dava Arkadaşlığı Sorunu 295

aa) Genel Olarak 295

bb) İşe İade Davalarında 298

aaa) Geçerli Alt işveren İlişkisinde 298

bbb) Muvazaalı Alt İşveren İlişkilerinde 301

3.2.2.2.1.2.5. Görevli ve Yetkili Mahkeme 302

3.2.2.2.1.2. Sorumluluğun Kapsamı 303

3.6.2.1.1. Sorumluluğun Kapsadığı Alacaklar 303

3.6.2.1.2. Sorumluluğun Kapsadığı Süre 309

3.6.2.1.3. Müteahhit (Asıl İşveren) ve Alt İşverenin Hak Edişlerinden Ücrederin Ödenmesi 312

3.2.2.2.2. Asıl İşverenin Alt İşverene Rücu 317

3.6.2.1.3.1. Hukuka Uygun Alt işveren İlişkisinde Rücu 317

3.6.2.1.3.2. Hukuka Aykırı Alt İşveren İlişkisinde Rücu 319

§ 4. Alt İşverenlik İlişkisinde Asıl İşverenin Değişmesinin Hüküm ve

Sonuçlan 320

3.6.2.3.1. Asıl İşverenin İşyerini Devri 320

3.6.2.4.1. Asıl İşverenin İşyerini Tamamen Devri 320

3.6.2.4.2. Asıl İşverenin İşyerinin Bir Bölümünü Devri 323

3.6.2.4.3. Asıl İşverenin İşyeri Devrinin Sorumluluğa Etkileri 325

3.6.2.4.4. Asıl İşverenin İşyeri Devrinin Diğer Hüküm ve Sonuçlan 326

3.6.2.3.2. Alt İşveren İşçisinin Başka Bir Asıl İşverenden Alman İş Kapsamında Çalıştırılmaya Başlanması 328

3.6.2.3.3. Alt İşveren İşçilerinin Asıl İşveren Yanında Çalışmaya

Devam Etmeleri 332

§ 5. Alt İşverenlik İlişkisinde Alt İşverenin Değişmesinin Hüküm ve Sonuçlan 337

I. İşçilerin Değişen Alt İşverenler Yanında Çalışmaya (Muvazaa

Olmaksızın) Devam Etmeleri 339

1. Alt İşverenler Arasındaki İlişkinin Hukuki İşleme Dayanması 339

1. Alt İşverenin İşi/İşyerini Tamamen Devri 339

2. Alt İşverenin İşyerinin Bir Bölümünü Devri 341

3. Alt İşveren İşçisinin İş Sözleşmesinin Devri 346

2. Alt İşverenler Arasında Hukuki Bir İşlem Bulunmaması 346

2.3.4. Örtülü Hukuki İşlem Görüşü 347

2.3.5. Amaçsal Yorum Görüşü 348

2.3.6. Hukuki İşlemin Tarafının Asıl İşveren Olduğu Görüşü 349

2.3.7. Kıyasen Uygulama Görüşü 350

2.3.8. Yargıtay Uygulaması 351

2.3.9. Avrupa Birliği Adalet Divanı kararlan 355

2.3.10. Görüşümüz 358

II. Alt İşveren Değişikliğinin İşe İadeye İlişkin Hüküm ve Sonuçlan 359

§ 6. Alt İşveren İlişkisinin Sona Ermesi 361

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HUKUKA AYKIRI ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ

1. Asıl İşveren Alt İşveren İlişkisinin Muvazaaya Dayanması 363

2.3.4.1. İş Hukukunda Konunun Düzenlenme Nedenleri 363

2.3.4.2. Muvazaa Kavramı 367

3.2.2.2.1. Genel Olarak 367

3.2.2.2.2. Alt İşveren İlişkisinde Muvazaa 369

3.2.2.2.3. Alt İşverenlik Yönetmeliğinde Muvazaa 370

2.3.4.3. İş Kanununda Getirilen Özel Sınırlamalar 372

3.2.2.2.1.1. İşyerinde Daha Önce Çalıştırılan Kişilerle Alt İşveren

İlişkisinin Kurulması 372

3.2.2.2.1.2.1. Hükmün Niteliği Sorunu 373

aa) Yasal Karine Görüşü 373

bb) Hükmün Mutlak ve İsabetsiz Olduğu

Yönündeki Görüş 376

cc) Hükmün Mutlak ve İsabetli Olduğu Yönündeki

Görüş 378

dd) Görüşümüz 379

3.2.2.2.1.2.2. Hükmün İçeriğine İlişkin Diğer Sorunlar 380

3.2.2.2.1.2. Asıl İşveren İşçilerinin Alt İşveren Tarafından Devralınarak

Haklarının Kısıtlanamaması 384

a) Hükmün Niteliğine İlişkin Görüşler 385

aa) Yasal Karine Görüşü 385

aaa) Kısıtlanamayacak Haklar 386

bbb) Hükmü Esnekleştiren Yaklaşımlar 389

aaaa) “Çalışmaya Devam Ettirilme”

Kavramına Verilen Anlam 389

bbbb) Az Sayıda İşçinin Çalışmaya

Devam Ettirilmesi 391

bb) Mudak Yasak Görüşü 392

cc) Görüşümüz 395

b) Hükme İlişkin Diğer Sorunlar 397

1. Asıl İşin Bölünmesine İlişkin Sınırlama 398

2.3.4. Genel Olarak 398

2.3.5. Asıl İşveren İşçileri ve Alt İşveren işçilerinin Aynı

Bölümde Çalışmaları 401

aa) Asıl İşveren İşçileri ve Alt İşveren İşçilerinin

Aynı Bölümde Çalışamayacakları Görüşü 401

bb) Asıl İşveren İşçileri ve Alt İşveren İşçilerinin

Aynı Bölümde Çalışabilecekleri Görüşü 406

cc) Görüşümüz 407

IV Genel Olarak Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinin Muvazaalı Olması 408

2.3.4.1. Yargıtay'ın Belirlediği Muvazaa Ölçütleri. 408

3.2.2.2.1. Alt İşverenler Değişmesine Rağmen İşçilerin Aynı İşi

Yapmayı Sürdürmeleri 408

3.2.2.2.2. Asıl İşverenin İşçiyi İşe Alma ve İşten Çıkarmada

Yetkili Olması-Çalışma Şartlarım Belirlemesi 412

3.2.2.2.3. Alt İşveren İşçileri Üzerindeki Yönetim Hakkım

Asıl İşverenin Kullanması 413

3.2.2.2.4. Alt İşveren İşçilerinin Asıl İşverenle Yapılan Sözleşme

Kapsamı Dışındaki İşlerde Çalıştırılması 416

3.2.2.2.5. Araç ve Gerecin Asıl İşverence Sağlanması-Alt

İşverenin Sermayesinin Düşük Olması 418

3.2.2.2.6. Toplu İş Sözleşmesi Yapılma Sürecinde Alt İşverene Devir 420

3.2.2.2.7. Diğer Muvazaa Ölçütleri 421

2.3.4.2. Muvazaa Dışı Olgular 422

3.2.2.2.1.1. Kanuna Karşı Hile Görüşü 426

3.2.2.2.1.2. Dolaylı Temsil İlişkisi Görüşü 428

§ 2. Muvazaalı Alt İşveren İlişkisinin Tespiti 430

I. Muvazaanın İdare Tarafından Tespiti 430

3.2.2.2.1.2.1. Genel Olarak 430

3.2.2.2.1.2.2. Tespit Süreci 432

3.6.2.1.1. Müfettişin Muvazaa İncelemesinde Göz Önünde Bulunduracağı Hususlar 432

3.6.2.1.2. Müfettişin Muvazaa İncelemesini Yapacağı Zaman 434

3.6.2.1.3. Müfettişin Muvazaayı İnceleme Yöntemi 436

3.2.2.2.1.2.3. İş Müfettişi Raporunun İşverenlere Tebliği 437

3.2.2.2.1.2.4. Muvazaanın İdari Tespitine İtiraz 438

3.6.2.1.3.1. İtiraz Konusunda Görevli Yetkili Mahkeme 441

3.6.2.1.3.2. İtirazın Reddi 444

3.6.2.1.3.3. İtirazın Kabulü 445

3.6.2.1.3.4. İş Müfettişi Raporuna İtiraz Edilmemesi 449

3.2.2.2.1.2.5. Hükmün Anayasa'ya. Aykırılık Sorunu 449

6. Görüşümüz 451

II. Muvazaanın Yargı Tarafından Tespiti 453

§ 3. Kamu Kuruluşlarında Hukuka Aykırı Alt İşveren ilişkisi 457

1. Kamu Kuruluşlarına ilişkin Yapılan Düzenleme 457

2.3.4. Düzenlemenin Kamu İşverenlerine Ayrıcalık Getirdiği Görüşü 460

2.3.5. Düzenlemenin Kamu İşverenlerine Ayrıcalık

Getirmediği Görüşü 462

2.3.6. Yargıtay Uygulaması 464

2.3.7. Görüşümüz 465

2.3.8. Yükleniciler Dışında Kalan işverenler Tarafından Çalıştırılanların

ve Ortaklık İşyerinde Çalışan İşçilerin Durumu 467

2.3.9. Hizmet Alımı Sözleşme ve Şartnamelerine

Konulamayacak Hükümler 469

2. Belediyelerde Alt İşveren İlişkisi 471

§ 4. Hukuka Aykırı Alt İşveren İlişkisinin Yaptırımı 476

2.3.4.1. Muvazaalı Alt İşveren İlişkisinin Yaptırımı 476

3.2.2.2.1. Alt İşveren İlişkisinin Geçersizliği 476

3.2.2.2.1.1. Geçersizliğin Türü 477

aa) Nispi Budan Görüşü 477

bb) Mudak Budan Görüşü 478

3.2.2.2.1.2. Geçersizliğin Kapsamı 479

3.2.2.2.1.3. Geçersizliğin Sonuçlan 481

3.2.2.2.2. İdari Para Cezası 483

2.3.4.2. “İşletmenin ve İşin Gereği İle Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık Gerektirme” Koşulunun Yokluğuna Uygulanacak Yaptırım 485

3.2.2.2.1.2.1. Yaptırım Bulunmadığı Görüşü 485

3.2.2.2.1.2.2. Muvazaa Yaptırımının Kıyasen Uygulanması Görüşü 486

2.3.4.3. 4857 Sayılı İş Kanunu Öncesinde Kurulan İlişkilere

Uygulanacak Yaptırım 488

IV Alt İşveren İlişkisinin Unsurlarının Yokluğu 490

§ 5. Alt İşverenliğe İlişkin Hükümlerin Niteliği 490

SONUÇ 493

KAYNAKÇA 505