Lütfi İNCİROĞLU ( Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı E. Çalışma Genel Müdür Yardımcısı )
2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip korona virüs (Covid-19) salgın hastalığının Dünya Sağlık Örgütü tarafından tüm dünyada pandemi ilan edilmesi ile birlikte, hastalığın 2020 yılının Mart ayından itibaren ülkemizde de görülmesini müteakip çalışma hayatında önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Covid-19 kapsamında işyerleri iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini değiştirmek ve yeni ek önlemler almak zorunda kalmıştır. Salgın hastalığın hızla yayılması ve ölümcül olması nedeniyle işyerlerinde yeni çalışma biçimleri geliştirilmiş ve alınan yeni önlemlerle birlikte uygulanmaya başlanmıştır. Elbette ki işyerinde salgın hastalığın yayılmasını önlemek amacıyla iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma, bununla ilgili araç gereç ve malzemeyi temin etme, gelişmeleri takip edip işçileri bilgilendirme yükümlülüğü işverene aittir. İşverenin bu yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda, hukuki, idari ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilecektir.
Çalışmamızda iş sağlığı ve güvenliğinde çalışan ve işverenin hukuki ve cezai sorumluluklarını güncel mevzuat çerçevesinde inceledik. Ayrıca, konuları öğreti görüşleri ve güncel yargı kararları ışığında değerlendirdik.
Kitabın ilk bölümünde iş sağlığı ve güvenliği kavramı, uygulama alanı ve hukuki dayanaklara yer verdik. İkinci bölümünde iş sağlığı ve güvenliğinde çalışan, işveren ve devletin hak ve yükümlülüklerini, üçüncü bölümünde ise, iş kazası ve meslek hastalıklarını genel çerçevesi ile inceledik. Dördüncü bölümde işverenin hukuki sorumluluğunu bütün detayları ile ele almaya çalıştık. Beşinci bölümde, işverenin işveren vekilinin, alt işverenin ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin cezai sorumluluğuna, altıncı bölümde iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüğünü ihlal eden çalışanın cezai sorumluluğu konusunu değerlendirdik. Nihayetinde son bölümde de iş sağlığı ve güvenliğinde idari yaptırımlarla ilgili konuları güncel mevzuat kapsamında değerlendirmeye çalıştık.
İÇİNDEKİLER
KİTAP HAKKINDA III
ABOUT THE BOOK V
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ IX
KISALTMALAR XI
I. BÖLÜM
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMI, UYGULAMA ALANI VE HUKUKİ DAYANAKLARI
I. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMI 1
1. İş Sağlığı Kavramı 1
2. İş Güvenliği Kavramı 3
3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tanımı, Amacı ve Önemi 3
II. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ’NİN UYGULAMA ALANI 7
III. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ’NİN HUKUKİ DAYANAKLARI 9
1. Ulusal Kaynaklar 9
a) Anayasa 9
b) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 10
c) 4857 sayılı İş Kanunu 11
d) 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 11
e) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 12
f) 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 13
g) Tüzük ve Yönetmelikler 13
h) İş Sözleşmeleri, Toplu İş Sözleşmeleri ve İşyeri İç Yönetmelikleri 14
2. Uluslararası Kaynaklar 15
a) Birleşmiş Milletler Normları 15
b) Uluslararası Çalışma Örgütü Normları 15
c) Avrupa Birliği Normları 17
II. BÖLÜM
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ÇALIŞAN, İŞVEREN VE DEVLETİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. ÇALIŞANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 19
1. İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Çalışanın Genel Yükümlülükleri 19
a) İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmeme Yükümlülüğü 21
b) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına Uyma Yükümlülüğü 22
2. İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Çalışanın Özel Yükümlülükleri 23
a) Üretim Araçları ve Güvenlik Donanımlarını Doğru ve Kurallara Uygun Kullanma Yükümlülüğü 23
b) İş Sağlığı ve Güvenliğine Dair Tehlikeleri Bildirme Yükümlülüğü 24
c) Çalışanın İşbirliği Yapma Yükümlülüğü 24
d) Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanmama Yükümlülüğü 25
3. Çalışanların Yükümlülüklerinin İhlali ve Hukuki Sonuçları 26
a) Çalışanın Hukuki Sorumluluğu 35
b) Sorumluluğun Kaynağı ve Koşulları 35
aa) Zarar 37
bb) Sözleşmeye Aykırılık 38
cc) Uygun İlliyet Bağı 39
dd) Kusur 40
4. İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Çalışanın Hakları42
a) İş Görmekten Kaçınma Hakkı 43
b) İş Sözleşmesini Derhal Fesih Hakkı 46
c) Şikayet Hakkı 48
II. İŞVERENİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 49
1. İş Sağlığı ve Güvenliği’nde İşveren Yükümlülükleri 49
a) İşyeri Organizasyonu Oluşturma Yükümlülüğü 51
b) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Sağlama Yükümlülüğü 54
c) Risk Değerlendirmesi Yapma/Yaptırma Yükümlülüğü 55
d) Çalışanlarını Eğitme ve Bilgilendirme Yükümlülüğü 56
e) Sağlık Gözetimi Yapma ve Kayıt Tutma Yükümlülüğü 60
f) İş Sağlığı ve Güvenliği’nde Denetim Yükümlülüğü 62
2. İş Sağlığı ve Güvenliği’nde İşverenin Hakları 63
a) İşverenin İş Sözleşmesini Fesih Hakkı 63
b) İşverenin Disiplin Cezası Uygulama Hakkı 67
c) İşverenin Uğradığı Zararı Tazmin Hakkı 71
III. DEVLETİN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 71
1. Devletin Mevzuat Oluşturma Görevi 71
2. Devletin Organizasyon Oluşturma Görevi 73
3. Devletin Denetim Yükümlülüğü 79
III. BÖLÜM
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI
I. İŞ KAZASI KAVRAMI VE KAZANIN UNSURLARI 81
1. Sigortalı Sayılma 84
2. Olay 86
3. Zarar 87
4. Nedensellik Bağı 88
II. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ANLAMINDA İŞ KAZASI 89
1. Kazanın Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Meydana Gelmesi 91
2. İşveren Tarafından Yürütülmekte Olan İş Dolayısı ile Kazaya Uğraması 94
3. İşveren Tarafından Görevli Olarak Başka Bir Yere Gönderilen Sigortalının Asıl İşini Yapmaksızın Geçen Zamanlarda Kazaya Uğraması 95
4. Emzikli Kadın Sigortalının Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda Kazaya Uğraması 98
5. Sigortalıların, İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş Gelişi Sırasında Meydana Gelmesi 99
III. BİREYSEL İŞ HUKUKU ANLAMINDA İŞ KAZASI 102
IV. MESLEK HASTALIĞI KAVRAMI VE UNSURLARI 104
V. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞININ TESPİTİ 108
VI. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİMİ 109
IV. BÖLÜM
İŞVERENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
I. SORUMLULUK KAVRAMI 113
II. İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCU VE KAPSAMI 115
III. İŞVERENİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN SINIRI , ÇERÇEVESİ VE NİTELİĞİ 117
1. Kusur Sorumluluğu 118
a) Haksız Fiil ve Unsurları 122
aa) Hukuka Aykırı Fiil 123
bb) Zarar 124
cc) İlliyet Bağı 125
dd) Kusur 128
2. Kusursuz Sorumluluk 130
a) Özen Sorumluluğu (Olağan Sebep Sorumluluğu) 133
