İş Sağlığı ve Güvenliğinden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk_{(Yargı Kararları ve İlgili Mevzuat}

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz 7
Önsöz 9
Kısaltmalar Cetveli 33
Birinci Bölüm
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN DOĞUŞU,
GELİŞİMİ, İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI,
6331 SAYILI KANUNUN TEMEL KAVRAMLARI,
KAPSAMI VE UYGULANMASI
I. İŞ HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 37
II. İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE OLAN GELİŞİMİ 39
III. İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMININ ANLAMI, ETKİLEME BOYUTLARI VE KAVRAM ADLANDIRILMASINDA DEĞİŞİKLİK 42
A. Anlamı 42
B. Etkileme Boyutları 43
C. Kavramın Adlandırılmasında Değişiklik 44
IV. HUKUKİ SORUMLULUKTAKİ GELİŞME SÜRECİ 44
V. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ULUSLARARASI VE ULUSAL KAYNAKLARI İLE KURULUŞLAR 46
VI. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN SON GELİŞMELER 48
A. Genel Olarak 48
B. İnşaat ve Maden İşyerlerine İlişkin 167 ve 176 Sayılı ILO Sözleşmelerinde Getirilen Hukuki Sorumluluk Hükümlerinin Genel Çerçevesi 50
1. 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesinde Sorumluluk Esasları 51
a. Genel Olarak 51
b. İşverenin Sorumluluğu 51
c. İşverenin Yükümlülükleri 52
d. Birden Fazla İşveren Bulunan Madenlerde Ortaya Çıkan Sorumluluk 54
e. İşçilerin Hakları ve Görevleri 54
f. Temsilcilerin Hakları ve Görevleri 55
g. İşçilerin Görevleri 55
2. 167 sayılı İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesinde Sorumluluk Esasları 56
a. İnşaat İşyerlerinde Alınması Gereken İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Bakımından İşverenin Yükümlülükleri 56
b. İnşaat İşyerinde Birden Fazla İşveren Bulunması Halinde İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumluluğu 57
c. İnşaat İşçilerinin İş Sağlığı ve Güvenliğine Yönelik Görevleri ve İşten Kaçınma Hakları 57
VII. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINDAN DOĞAN TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 58
A. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Kavramlarının Tanımı 58
1. İş Kazası 58
2. Meslek Hastalığı 62
B. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortasının Kişiler Açısından Kapsamı 65
1. 4/1–a ve 4/1–b’li Olanlar 65
2. Hizmet Sözleşmesi İle Çalışmamalarına Rağmen Sigortalı Sayılanlar 67
3. Yabancı Ülkede Çalışan 4/1–a’lılar 68
4. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bakımından Sigortalı Sayılmayan Kamu Görevlileri 68
C. İş Kazaları 68
1. Genel Olarak 68
2. İş Kazası Halleri 70
a. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Meydana Gelen Kazalar 70
b. Yürütülmekte Olan İş Nedeniyle Meydana Gelen Kazalar 72
c. Görevli Sigortalının Görevi Dışında Geçen Zamanlarda Uğradığı Kaza 72
d. Emzirme Süresinde Kadın Sigortalının Uğradığı Kaza 73
e. İşverence Sağlanan Taşıtla Sigortalıların Taşınması Sırasında Ortaya Çıkan Kazalar 74
D. İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan SGK, İşveren, İşçi ve İşveren Vekilinin Sorumluluğu 75
1. 5510 sayılı Kanuna Göre Bildirim Yükümlülüğü ve Hukuki Sonuçları 75
a. Bildirim Süresi 75
b. Bildirimin Süresi İçinde Yapılmamasının Yaptırımı 75
2. 6331 Sayılı Kanuna Göre İş Kazası ve Meslek Hastalığını Bildirim Yükümlülüğü ve Yaptırımı 79
3. İlk Yardım Yükümlülüğü 80
4. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonucu Kurum Tarafından İşçiye ve Hak Sahiplerine Yapılan Yardımlar 81
a. Yardım Kalemleri 81
b. Sağlık Yardımları ve İş Görmezlik Ödeneği 82
c. Mülga 506 sayılı SSK’da Eşe, Çocuklara ve Ana Babaya Gelir Bağlanması ve Cenaze Yardımı 84
d. 5510 Sayılı SSGSSK’nda Eş, Çocuk Ana ve Babaya Gelir Bağlanması, Çeyiz ve Cenaze Yardımı 86
e. Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası) 88
f. Cenaze Ödeneği 89
g. Gelir ve Aylıklar İçin Hak Sahiplerinin Başvurusu 89
5. Sağlık ve Parasal Yardımların Yapılmasından Sonra Sigortalının Yükümlülükleri ve Sonuçları 90
a. Hekim Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 90
b. Mülga 506 sayılı SSK. ile 5510 sayılı SSGSSK’nda Kontrol Muayenesi Yaptırma Yükümlülüğü 92
6. Kurumun Sigortalıya ve Hak Sahiplerine Karşı Bağladığı Gelirlere İtiraz Hakkı 94
a. Mülga 506 Sayılı SSK. Dönemi 94
b. 5510 Sayılı SSGSSK. Dönemi 94
VIII. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMEL KAVRAMLARI 95
A. Çalışan Kavramı 95
B. Genç Çalışan Kavramı 95
C. İşveren ve İşveren Vekili 96
D. İşyeri – Kanunun Uygulama Alanı 96
E. Çalışan Temsilcisi 98
F. İş Güvenliği Uzmanı ve Teknik Eleman 98
G. Destek Elemanı 99
H. İşyeri Hekimi ve İşyeri Hemşiresi 99
I. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi 99
J. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 100
K. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi 100
L. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi 101
M. Eğitim Kurumu 102
N. Önleme 102
O. Tehlike, Risk ve Risk Değerlendirmesi 103
P. Tehlike Sınıfı 103
R. İş Kazası ve Meslek Hastalığı 104
IX. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN KAPSAMI, YÜRÜRLÜĞÜ VE KALDIRILAN İLGİLİ KANUNİ DÜZENLEMELER 104
A. 6331 Sayılı Kanunun Kapsamı 104
1. Kapsamda Olanlar 104
2. Kapsam Dışında Bırakılanlar 105
3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi 108
a. Desteğin Kapsamı 108
b. Tespitin Yapılması 109
4. İşverenlerin Kayıt Dışı İstihdamdan Doğan Sorumluluğu (Desteğin Kesilmesi ve Geri Alınması) 111
B. 6331 Sayılı Kanunun Yürürlüğü ve Zaman Bakımından Uygulanması 111
C. 6331 Sayılı Kanunun 4857 Sayılı İş Kanunu İle Olan İlişkisi ve Kaldırılan Hükümler 114
İkinci Bölüm
6331 SAYILI KANUNDA İŞVERENİN
İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE TARAFLARIN ORTAYA ÇIKAN HUKUKİ SORUMLULUKLARI
I. İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLERİNDE TEMEL ESASLAR 117
II. İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN KAPSAMI 119
A. Yükümlülüğün İçeriği 119
1. 6331 sayılı Kanun Dönemi Öncesi 119
2. 6331 sayılı Kanun Dönemi Sonrası 120
a. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüğünün Mekânsal Sınırları 120
b. İşverenin Risk Değerlendirme Yükümlülüğü 122
aa. Genel Olarak 122
bb. Yükümlülüğün Kapsamı 122
cc. Risklerden Korunma Basamakları (Hiyerarşisi) 123
dd. Risk Seviyesi, Ramak Kala Kavramları ve Risk Değerlendirme Ekibi 125
ee. Birden Fazla İşverenin (Alt İşveren İlişkisi Gibi) Olduğu İşyerlerinde Risk Değerlendirilmesi 127
ff. Hukuki Sorumluluk 128
c. İşyerinin Girdiği Tehlike Sınıfının Belirlenmesi 130
aa. Genel Olarak 130
bb. Tehlike Sınıfının Tespiti ve Ölçütleri 130
aaa. Genel Olarak 130
bbb. Tehlike Sınıfının Belirlenmesinde Asıl İş Kriteri 131
cc. Tehlike Sınıfının İşverenin Sorumluluğuna Etkisi 134
d. Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele, İlk Yardım ve Tahliye Yerlerinin Belirlenmesi 136
aa. Yükümlülüğün Kapsamı 136
bb. Hukuki Sorumluluk 138
e. Güvenlik Raporu veya Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi Hazırlama Yükümlülüğü 139
aa. Yükümlülüğün Kapsamı 139
bb. Hukuki Sorumluluk 139
f. İşverenin Çalışanlarının Muayenesi, Sağlık Kontrollerini Yaptırma Yükümlülüğü ve İlgili Belgelerin Saklanması Yükümlülüğü 141
aa. Sağlık Gözetim Yükümlülüğünün Kapsamı 141
bb. Hukuki Sorumluluk 143
g. Çalışanların Bilgilendirilmesi, Eğitimi, Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması Yükümlülüğü 144
aa. Genel Olarak 144
bb. Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitimi 145
aaa. Bilgilendirme Yükümlülüğü 145
bbb. İşverenin Bilgilendirme Yükümlülüğünün İhlalinden Doğan Sorumluluğu 147
ccc. İşverenin Eğitim Yükümlülüğü 148
aaaa. Genel Olarak 148
bbbb. Başka İşyerinden Gelen Çalışanların Eğitimi 149
cccc. Özel Olarak Eğitim Verilmesi Gereken Çalışanlar 150
dddd. Mesleki Eğitim 150
aaaaa. Tanımı ve Kapsamı 150
bbbbb. Mesleki Eğitim Yerine Geçen Belgeler 152
ccccc. Mesleki Eğitim Belgelerinin Denetimi ve Saklanması 153
ddddd. Mesleki Eğitim Standardizasyonu ve Mesleki Yeterlilik Kurumu 153
eeee. Eğitim Program ve Usulleri 154
ffff. İşverenin Eğitim Yükümlülüğünün İhlalinden Doğan Sorumluluk 156
cc. İş Sağlığı ve Güvenliğinde Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması (Endüstriyel Demokrasi) 157
aaa. Genel Olarak 157
bbb. İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılmaları 158
ccc. Çalışan Temsilcisinin Görev, Yetki ve Nitelikleri 160
ddd. Çalışan Temsilcisinin Seçilmesi ve/veya Atanması 161
eee. Çalışanların Katılmasını Sağlama ve Görüşlerinin Alınmasının İşverenin Sorumluluğuna Etkisi 163
h. İşverenin Sağlık ve Güvenlik Kayıtları ve Onaylı Deftere İlişkin Yükümlülükleri 164
ı. İşverenin Denetleme ve Uyarma Yükümlülüğü 165
j. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Organizasyon Yükümlülüğü 167
aa. İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Sağlık Personeli Hizmetlerinden Yararlanma Şekilleri 167
bb. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kurma Yükümlülüğü 170
aaa. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kurma Şartları 171
aaaa. İşyerinde Elli ve Daha Fazla Çalışanın İstihdam Edilmesi 171
bbbb. İşyerinde Yapılan İşin Altı Aydan Fazla Süren İşlerden Olması 173
bbb. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun Oluşturulması (İş Sağ ve Güv. Kur. Yön. m.6) 173
ccc. Kurulun Çalışma Usulü, Toplantı ve Karar Alma Süreçleri (İş Sağ ve Güv. Kur. Yön. m.9) 174
aaaa. Olağan Toplantı 174
bbbb. Olağanüstü Toplantı Halleri 174
cccc. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 175
dddd. Kurul Kararlarının Tebliği 175
ddd. Kurulun Görevleri ve Yetkileri (İş Sağ. ve Güv. Kur. Yön. m.8/1) 175
eee. Kurul Üyelerinin Hakları ve Hukuki Durumu 176
fff. Çalışanlar Bakımından Kurul Kararlarının Bağlayıcılığı 177
ggg. İşverenler Bakımından Kurul Kararlarının Bağlayıcılığı 178
k. İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli Hizmeti Alma ve İşyeri Sağlık Birimi Kurma Yükümlülüğü 178
aa. İşyeri Hekimi İstihdamı 178
aaa. 4857 Sayılı İş Kanunu ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu Dönemlerinde İşyeri Hekimi İstihdamı 180
bb. İşyeri Hekiminin Görevlendirilmesi 181
cc. İşyeri Hekiminin Görevleri 182
aaa. Rehberlik Görevleri 182
bbb. Risk Değerlendirmesi Görevleri 183
ccc. Sağlık Gözetimi Görevleri 184
ddd. Eğitim, Bilgilendirme ve Kayıt Görevleri 185
eee. İlgili Birimlerle İşbirliği Görevleri 186
dd. İşyeri Hekiminin Yetkileri ve Hakları 186
ee. İşyeri Hekiminin Yükümlülükleri 188
aaa. Sağlık Bilgilerini Saklama Yükümlülüğü 188
bbb. Onaylı Deftere Yazma ve Sevk 190
ff. İşyeri Hekiminin Sorumluluğu ve İşverenin Sorumluluğuna Etkisi 190
aaa. Mesleki Bağımsızlık İlkesi 190
bbb. Bildirme ve İhbar Etme Yükümlülüğü 191
ccc. İşyeri Hekiminin Belgesinin Askıya Alınması, İptali ve İtiraz 195
ddd. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanının İşveren Vekili Sıfatı İle Sorumlu Olup Olmadığı ve Sorumsuzluk Anlaşması 197
aaaa. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanının İşveren Vekili Sıfatı 197
bbbb. İşveren ile İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Sorumsuzluk Anlaşması 200
cccc. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Çalışanlara Karşı Sorumluluğu 201
dddd. İşyeri Hekiminin İş Güvencesi 202
gg. Diğer Sağlık Personelinin İstihdamı 202
aaa. Diğer Sağlık Personelinin Görevleri 203
bbb. Diğer Sağlık Personelinin Yetkileri ve Hakları 204
ccc. Diğer Sağlık Personelinin Hukuki Sorumluluğu 204
hh. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Kurma ve OSGB’lerden Hizmet Satın Alma Yükümlülüğü 205
aaa. İşverenin İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Kurma Yükümlülüğü 205
bbb. İşverenin OSGB’lerden İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Satın Alması ve OSGB’lerin Hukuki Sorumluluğu 207
aaaa. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin Kuruluş ve Faaliyetleri 208
bbbb. OSGB’lerin Görev ve Yetkileri 209
cccc. OSGB’lerin Hukuki Sorumlulukları 210
aaaaa. OSGB İle Hizmet Alan İşverenler Arasındaki Hukuki İlişki 210
bbbbb. OSGB’den Hizmet Satın Alınmasının İşverenin Sorumluluğuna Etkisi 212
dddd. OSGB’lerin Yetkilerinin Askıya Alınması ya da İptali 216
eeee. Sorumluluk Sisteminin Nasıl Kurulması Gerektiğine Dair Görüşümüz 217
l. İş Güvenliği İle İlgili Mühendis ve Teknik Eleman Bulundurma Yükümlülüğü 218
aa. 4857 sayılı İş Kanunu Dönemi 218
bb. 6331 Sayılı Kanun Dönemi 221
aaa. İş Güvenliği Uzmanı ve Teknik Elemanın Tanımı ve İstihdamı 222
bbb. İşverenin İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırması Halinde Yükümlülükleri 223
ccc. İş Güvenliği Uzmanlarının Nitelikleri ve Görevlendirilmeleri 223
ddd. İş Güvenliği Uzmanlarının Çalışma Esasları ve Süreleri 224
eee. İş Güvenliği Uzmanlarının Görevleri 226
aaaa. Rehberlik Görevi 226
bbbb. Risk Değerlendirme Görevi 227
cccc. Çalışanları Eğitme, Bilgilendirme, Kayıtları Tutma Görevi 227
dddd. İlgili Birimlerle İşbirliği Yapma Görevi 228
fff. İş Güvenliği Uzmanlarının Yetkileri 228
aaaa. İhbar Etme Yetkisi 228
bbbb. İşin Durdurulmasını Talep Etme Yetkisi 229
cccc. İnceleme ve Araştırma Yapma Yetkisi 229
dddd. Kendini Yenileme Yetkisi 229
ggg. İş Güvenliği Uzmanının Hukuki Sorumluluğu ve İşverenin Hukuki Sorumluluğuna Etkisi 229
aaaa. Onaylı Deftere Yazılma 229
bbbb. Özen ve Sadakat Yükümlülüğü 230
cccc. Belgenin Askıya Alınması 231
dddd. İş Güvenliği Uzmanının İş Güvencesi 233
III. ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ, HAKLARI VE HUKUKİ SORUMLULUKLARI 233
A. Genel Olarak 233
B. Çalışanların Yükümlülükleri 234
1. Çalışanların Dikkat ve Özen Derecesi 234
2. 6331 Sayılı Kanunda Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri 236
3. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerini İhlali Halinde Disiplin Sorumluluğu 238
a. Kamu Görevlilerinin Disiplin Cezası Bakımından Sorumluluğu 238
b. İşçilerin Disiplin Cezası Bakımından Sorumluluğu 239
aa. Disiplin Cezasının Kaynağı ve Hukuki Niteliği 239
bb. Ücretten Kesme Cezası 241
C. Çalışanların Hakları 243
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Tehlikelerini Tespit Ettirme ve Tedbir Aldırma Talep Hakkı 243
2. İlgili Yerlere Başvurma ve Şikâyet Hakkı 243
3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinden Ücretsiz Faydalanma Hakkı 244
4. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 245
a. İşverenin Temerrüdü (BK. m.408) 247
b. Çalışanın İş Görmekten Kaçınma Hakkı 247
aa. İşveren Ya da Kurul Kararına Göre Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 248
bb. Tehlikenin Ciddi ve Yakın Olması 250
cc. Çalışanların Belli Şartlar Altında Re’sen Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 252
aaa. Tehlikenin Önlenemez Olması 252
bbb. Güvenli Yere Gitme 254
ccc. Kaçınma Hakkının Sonuçları 254
c. Alt İşveren İşçilerinin ve Geçici İşçilerin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 257
5. İş Sözleşmesinin İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından İşçi ve İşveren Tarafından Fesih Hakkı 260
a. İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklı Nedenle Fesih Nedenleri 260
aa. İşçinin Yaptığı İşin Sağlığı ve Yaşayışı İçin Tehlikeli Olması 260
bb. İşverenin veya Başka Bir İşçinin Bulaşıcı Hastalığa Yakalanması 263
cc. İşçinin Cinsel Tacize ve Psikolojik Tacize Uğraması 265
aaa. İşveren Tarafından İşçinin Cinsel ya da Psikolojik Tacize Uğraması (İşK. m.24/2–b) 265
aaaa. Mobbing (Psikolojik Taciz) 265
bbbb. Cinsel Taciz 271
bbb. İşçinin İşyerinde Diğer Bir İşçi ya da Üçüncü Kişiler Tarafından Cinsel Tacize Uğramasına Rağmen Gerekli Önlem Alınmaması (İşK. m.24/2–d) 273
dd. Çalışma Şartlarının Uygulanmaması 274
b. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklı Fesih Nedenleri 275
aa. Hastalık, Engelli, Kaza, Doğum ya da Gebelik Halleri Nedeniyle İşe Devamsızlık 276
aaa. İşçinin Kendi Kastından veya Derli Toplu Olmayan Yaşayışından Yahut İçkiye Düşkünlüğünden Dolayı İşe Gelememesi 276
bbb. İşçinin Kastı Olmaksızın Kusuru İle Ya da Kusuru Olmaksızın Kaza, Hastalanma, Engelli Hale Gelmesi Ya da Doğum ve Gebelik Gibi Nedenlerle İşe Gelememesi (İşK. m.25/2–b/2) 277
ccc. İşçinin Tedavi Edilemeyecek Nitelikte Bir Hastalığa Tutulması 278
bb. İşçinin İşvereni ya da İşveren Vekilini Sağlık Durumu Bakımından Aldatması (İşK. m.25/2–a) 280
cc. İşçinin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşveren veya İşyeri Hakkında Asılsız İsnad ve İhbarda Bulunması (İşK. m.25/2–b) 281
dd. İşçinin İşverenin Bir Başka İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması (İşK. m.24/2–c) 282
ee. İşçinin İşyerine Sarhoş ya da Uyuşturucu Madde Alarak Gelmiş Olması ya da Bu Maddeleri İşyerinde Kullanmış Olması (İşK. m.25/2–d) 282
ff. Sadakat Borcu Altında Çalışanların İhbar Etme Yükümlülüğü 285
gg. İşçinin İşyerinde Yedi Günden Fazla Hapisle Cezalandırılan Suç İşlemesi (İşK. m.25/2–f) 285
hh. İşçinin Hatırlatıldığı Halde Görevini Yapmaması (İşK. m.25/2–h) 287
ıı. İşçinin Kendi İsteği veya Savsaması Yüzünden İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşverene Zarar Vermesi (İşK. m.25/2–ı) 287
c. İş Sağlığı ve Güvenliği ve Kötüniyet Tazminatı 290
d. İş Sağlığı ve Güvenliği – Geçerli Fesih 292
aa. Geçerli Neden Olması Kanunda Yasaklanmış Olan Hususlar 292
aaa. Hak Arama ve Şikayet Etme Hakkı ve Kanuni Yükümlülükler 292
bbb. Eşitlik İlkesine Aykırı Haller 293
ccc. Hamilelik, Doğum ve Periyodik Muayene ve Süt İzni Gibi İzinli Hallere Dayanan Devamsızlık 293
ddd. Hastalık ve Kaza Nedeniyle Kanuni Süreler İçindeki Devamsızlık 293
bb. İşçi Davranışları Temelinde Geçerli Neden 294
D. İşyerine Başka İşyerinden Gelen Alt İşveren ve Ödünç İşçilerin İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Hukuki Durumları 296
1. Başka İşyerinden Gelen İşçilerinin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Bakımından İncelenmesi 296
a. Genel Olarak 296
b. Asıl İşverenin İşyerindeki Çalışanları/İşçileri Bilgilendirme Yükümlülüğü ve Hukuki Sorumluluğu 300
c. Asıl İşverenin Çalışanların/İşçilerin Eğitimi ve Hukuki Sorumluluğu 303
d. Asıl İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kurma Yükümlülüğü ve Hukuki Sorumluluk 305
e. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Koordinasyonunu Sağlama ve Hukuki Sorumluluk 307
f. Risk Değerlendirilmesinde Koordinasyonu Sağlama ve Bundan Doğan Sorumluluk 308
g. Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele, İlk Yardım ve Tahliye Yerlerinin Belirlenmesi 309
2. İşyeri Kavramı ve Alt İşverenin İşyerinin Neresi Olduğu Sorunu 310
3. Alt İşveren İşçisinin İşten Kaçınma Hakkı Sorunu 312
4. Alt İşveren İlişkisinde Asıl İşverenin Yetki ve Yükümlülükleri ve Muvazaa 313
5. Edimden Bağımsız Koruma Yükümlülüğü Açısından Alt İşveren İlişkisi 314
6. Edimden Bağımsız Koruma Yükümlülüğü Açısından Geçici (ödünç) İş İlişkisi 320
IV. İŞVEREN VE ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİNE AYKIRI DAVRANIŞLARI İLE ORTAYA ÇIKAN TAZMİNAT VE RÜCU DAVALARI 322
A. Genel Olarak 322
B. Çalışanların İşverene, Diğer Çalışanlara Karşı Özen ve Sadakat Yükümlülüğü ve Tazminat Sorumluluğu 322
C. İşverenin Çalışanlara Karşı Koruma Yükümlülüğünden Doğan Tazminat Sorumluluğu 328
1. Mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu’na Göre İşverenin Koruma Yükümlülüğü ve Sonuçları 329
2. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’na Göre İşverenin Koruma Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği ve Sonuçları 331
D. İş Sağlığı ve Güvenliğinin İhlali Halinde Ortaya Çıkan Dava Türleri 336
1. Genel Esaslar 336
2. Maddi Tazminat Davası 340
a. Maddi Tazminat Davasının Kapsamı 340
b. Hesaplama Yöntemi 340
c. Kanuni İndirimler 341
d. Tazminat Hesabındaki Dönemler 342
e. Ödenmesi Gereken Tazminat Miktarı ve Faiz 343
3. Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası 344
a. Genel Olarak 344
b. Destek ve Desteklenen Kişiler 344
c. Nikahlı –Nikahsız Eş, Nişanlı, Çocuklar, Ana–Baba ve Kardeşler 345
d. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hesabı 346
4. Manevi Tazminat 347
a. Genel Olarak 347
b. Zarar Görenin Yakınlarının Manevi Tazminat Talebi 347
c. Manevi Tazminatın Hesaplanması ve Faiz 348
5. Tazminat Davalarında İbraname ve Sorumluluk Sigortası 350
a. İş Hukukunda İbraname 350
b. İş Kazası ya da Meslek Hastalığı Sonucunda Ortaya Çıkan İbranameler 352
c. Sorumluluk Sigortası 356
6. Rücu Hakkı 357
a. Rücu Davasının Hukuki Niteliği 357
b. İşverene Karşı Açılan Rücu Davasının Şartları 359
c. Üçüncü Kişilere ya da Onları Çalıştıranlara Karşı Rücu Davası 363
d. Rücu Edilemeyen Kişiler 366
e. Davalarda Zamanaşımı 367
7. Tazminat Hesaplamaları 369
a. Maddi Tazminatın (Cismani Zararın) Hesaplanması 369
aa. 506 Sayılı Kanun Döneminde 369
bb. 5510 Sayılı Kanun Döneminde 370
b. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hesaplanması: 373
aa. 506 sayılı SSK Dönemi: 373
bb. 5510 Sayılı Kanun Dönemi 375
c. Rücu Davalarında Tazminatın Hesaplanması 379
aa. 506 Sayılı Kanun Döneminde 379
bb. 5510 Sayılı Kanun Döneminde SGK’nın Rücu Davasına İlişkin Hesaplama Örneği 380
Üçüncü Bölüm
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN
ÇALIŞTIRMA YASAKLARI VE HUKUKİ SORUMLULUK
I. GENEL OLARAK 383
II. YAŞ VE CİNSİYET AÇISINDAN ÇALIŞTIRMA YASAKLARI 384
A. Yaş Bakımından 384
1. Çocuk ve Genç İşçilerde Yaş Bakımından Getirilen Sınırlamalar 384
2. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esasları 385
3. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Süreleri, Dinlenme Hakları 385
4. Sözleşme Özgürlüğüne Getirilen Sınırlamalar ve İstihdam Etme Yasağı 387
5. İşverenin Veli ya da Vasisine Bilgi Verme, Çocuk ve Genç İşçiye Eğitim Verme Yükümlülüğü 388
B. Cinsiyet Bakımından Çalıştırma Yasakları 388
1. Yer Altı ve Sualtı İşlerinde Çalışma Yasakları 388
2. Sanayi İşlerinin Gece Postalarında Çalıştırma Yasakları 389
3. Gece Postalarında Kadın İşçi Çalıştırılması 389
4. Çalıma Süresinde Sınırlama ve Servis Yükümlülüğü 390
5. Rapor ve Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü 390
6. Posta Değişimine İlişkin Talep Hakkı 390
7. Gece Postalarında Gebelik ve Analık Durumunda Çalıştırılma Yasağı 391
C. Gebe ve Emzikli Olma Bakımından Çalıştırma Yasakları 391
1. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda 391
2. Yönetmelikte 392
a. Temel Esaslar ve Uygulama Alanı 392
b. İşverenin Yükümlülükleri 393
aa. Genel Risklere Karşı Koruma (Geb. ve Emz. Kad. Çal. Yön. m.5 Ek 1) 393
bb. Özel Risklere Karşı Koruma ve Çalışma Koşulları 394
aaa. Fiziksek Biyolojik ve Kimyasal Etkenlere Karşı Koruma 394
aaaa. Fiziksel Etkenler 394
bbbb. Biyolojik Etkenler 395
cccc. Kimyasal Etkenler 395
bbb. Çalışma Koşulları 395
cc. İşverenin Konuyla ilgili Bilgilendirmesi ve Değerlendirme Yükümlülüğü (Geb. ve Emz. Kad. Çal. Yön. m.6) 395
dd. Değerlendirmenin Sonuçlarını Uygulama Yükümlülüğü (Geb. ve Emz. Kad. Çal. Yön. m.7) 396
ee. Çalışma Koşulları Bakımından İşverenin Yükümlülükleri 396
ff. Yaptırım 397
III. UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU’NDA ÇALIŞTIRMA YASAKLARI 397
IV. ÇALIŞTIRMA VEYA ÇALIŞMA YASAKLARINA AYKIRI DAVRANIŞLARIN MÜEYYİDELERİ 397
A. İdari Yaptırım– İşten Alıkoyma 398
B. İdari Para Cezası 398
C. Yasak Olan Çalışmanın İşçi Hakları Açısından Değerlendirilmesi 399
Dördüncü Bölüm
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DENETİMİ VE
HUKUKİ SORUMLULUK
I. GENEL OLARAK 403
II. 6331 SAYILI KANUNDA İŞ TEFTİŞİ 404
A. Genel Olarak 404
B. Teftişin Kapsamı, İçeriği ve Sınırları 405
III. 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NDA VE İŞ TEFTİŞ YÖNETMELİĞİNDE İŞ TEFTİŞİ 406
A. Genel Olarak 406
B. Denetim Sırasında İşveren ve İşçinin Sorumluluğunun İçeriği ve Sonucu (İşK. m.96) 406
C. İşyeri Teftişinde İşveren ve İşveren Vekilleri İle İşçilere Uygulanan Para Cezaları (İşK. m.107) 407
D. Denetimde Güvenlik Güçlerinin Yardım Görevi (İşK. m.97) 408
E. Teftiş Faaliyetleri 409
F. İş Teftişi Raporları Üzerine Yapılan İşlemler 409
G. İş Teftişinin İçeriği ve Müfettiş Raporunun Hukuki Niteliği 410
H. Müfettişlerin Yetkileri 411
I. İş Müfettişlerin Yükümlülükleri 413
1. Dikkat ve Özen Yükümlülüğü 413
2. Etik Davranış Gösterme Yükümlülüğü 414
IV. İŞ MÜFETTİŞLERİNİN İDARİ VE CEZAİ SORUMLULUKLARI 414
A. Amirlere Karşı Sorumluluk 415
B. Suç Sayılan Emri Yerine Getirme Sorumluluğu 415
C. Tazminat Sorumluluğu 415
D. Disiplin Sorumluluğu 416
1. Genel Olarak 416
2. Disiplin Cezaları 416
a. Uyarma Cezası (657 m.125/1–A) 416
b. Kınama Cezası (657 m.125/1–B) 417
c. Aylıktan Kesme Cezası (657 m.125/1–C) 418
d. Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası (657 m.125/1–D) 418
e. Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası (657 m.125/1–E) 419
E. İş Müfettişinin Ceza Sorumluluğu 420
1. Genel Olarak 420
2. İş Müfettişine Getirilen Cezai Sorumluluk Güvencesi 421
3. İş Müfettişine Ait Suç Türleri 422
a. İrtikap Suçu (TCK. m.250) 422
b. Rüşvet Suçu (TCK. m.252) 423
c. Görevi Kötüye Kullanma (TCK. m.257) 426
d. Göreve İlişkin Sırrın Açıklanması Suçu (TCK. m.258) 428
e. Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi Suçu (TCK. m.279) 429
f. “Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçu (TCK. m.281) 430
Beşinci Bölüm
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE AYKIRI DAVRANIŞLARDAN
DOĞAN İDARİ VE CEZAİ YAPTIRIMLAR
I. İDARİ YAPTIRIMLAR 431
A. İşyerinde İşin Durdurulması (6331 m.25) 433
1. Hayati Tehlike Şartı 433
2. Bazı İşyerlerinde Risk Değerlendirmesinin Yapılmamış Olması 434
3. Üretim Zorlaması Nedeniyle Hayati Tehlike Oluşturma 434
4. İşi Durdurma Kararının Verilmesi 435
5. İşi Durdurma Kararının Uygulanması 436
6. İşin Durdurulmasının Geçici Olarak Kaldırılması 437
7. İşin Durdurulması Kararının Kaldırılması Talebi 438
8. İşin Durdurulması Kararına İtiraz 438
9. İşi Durdurma Kararına Uymamanın Yaptırımı 439
10. İşverenin İşin Durdurulması Süresince İşsiz Kalan Çalışanlarına Ücret Ödeme Yükümlülüğü 439
11. Asıl İşveren İşyerinde İşin Durdurulmasının Başka İşyerinden Gelen İşçilerin Ücretleri Üzerindeki Etkileri 441
B. Kamu İhalelerine Giriş Yasağı 442
C. İdari Para Cezaları 443
1. Genel Olarak 443
2. Kabahatlerde Kanunilik İlkesi 444
3. Kabahatlerde Yer ve Zaman Bakımından Uygulama İlkesi 445
4. Kabahatlerde Yer Bakımından Uygulama Prensibi 446
5. Kabahatlerde Maddi ve Manevi unsur 447
6. Kabahatlerde Cezai Sorumluluk Ehliyeti ve Şahsilik Prensibi 448
7. Kabahatlerde Teşebbüs, İştirak ve İçtima 450
8. İdari Para Cezasının Uygulanması 451
9. İdari Para Cezalarında Soruşturma ve Yerine Getirme Zamanaşımı 452
10. İdarî Yaptırım Kararı Verme Yetkisi 453
11. İdari Yaptırım Kararlarının Tebliği Kanun ve İtiraz Yolu 454
12. 6331 sayılı Kanunda İdari Para Cezaları 456
a. Genel Olarak 456
b. 6331 sayılı Kanunda İdari Para Cezalarını Doğuran Kabahatler 458
aa. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Teknik Tedbir, Eğitim ve Bilgi Verme, Organizasyon Kurma, Denetim Yapma ve Uygunsuzlukları Giderme, Yeni Gelişen Değişken ve Şartlara Göre Uyarlama Yükümlülüklerinin İhlali (6331 m.26/1–a) 458
bb. İş Güvenliği Uzmanı veya İşyeri Hekimi, Diğer Sağlık Personeli Görevlendirmeme (6331 m.26/1–b) 459
cc. Görev Alan Uzman Kişilerin Araç Gereç ve Mekan Gibi İhtiyaçlarını Karşılamama, Koordinasyon ve İşbirliği Sağlamama, Bilgilendirmeme ve Yazılı Bildirime Rağmen Tedbir Almama (6331 m.26/1–b) 460
çç. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Çalışma Şartlarının İhlali (6331 m.26/1–c) 460
dd. Risk Değerlendirmesi Kontrol ve Ölçüm Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–ç) 461
ee. Acil durum planları, yangınla mücadele, ilk yardım ve Tahliye yükümlülüklerinin ihlali (6331 m.26/1–d) 461
ff. Meydana Gelen İş Kazası ve Meslek Hastalığına İlişkin Rapor, Kayıt Tutma ve İlgili Kurumlara Bildirim Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–e) 462
gg. Sağlık Muayenelerini Yaptırma ve İşe Uygun Raporu Alma Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–f) 462
ğğ. Çalışanların Bilgilendirilmesi Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–g) 463
hh. Eğitim Yükümlülüğünün İhlali (Değişik: 4/4/2015–6645/4 md 6331 m.26/1–f) 463
ıı. Çalışanların İşyeri Sendika Temsilcisinin Çalışan Temsilcisinin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–h) 464
ii. Çalışan Temsilcisi Atama Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–ı) 464
jj. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurma ve Kurullar Arasında Koordinasyon Yükümlülüğü (6331 m.26/1–i) 465
kk. İş Merkezleri, İş Hanları, Sanayi Bölgeleri veya Site Yönetimlerinin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Koordinasyon, Tedbir Alma ve Uyarma Yükümlülüklerinin İhlali (6331 m.26/1–j) 465
ll. İş Sağlığı ve Güvenliği Teftişine İmkân Sağlama Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–k) 465
mm. İşin Durdurma Kararına Uyma Yükümlülüğünün İhlali (Değişik: 4/4/2015–6645/4 md 6331 m.26/1–l) 466
nn. Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi Hazırlama Yükümlülüğünün İhlali (6331 m.26/1–m) 466
oo. İş sağlığı ve Güvenliği Yönetmelikleri ile Getirilen Yükümlülüklerin İhlali (6331 m. 26/1–n) 467
öö. Kişisel Koruyucu Sağlama Yükümlülüğünün İhlali (Ek: 4/4/2015–6645/4 md. 6331 m.26/1–o) 467
pp. Yer Altı Maden İşletmelerinde Giriş Çıkış Takip Sistemi Kurama Yükümlülüğünün İhlali (Ek: 4/4/2015–6645/4 md. 6331 m.26/1–ö) 467
c. İdari Para Cezalarının Artırılmasını Gerektiren Nitelikli Haller 468
d. 6331 Sayılı Kanundaki Para Cezalarının Uygulanması Kanun Yolu ve İtiraz 468
e. İş Kanunu’nda İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İdari Para Cezaları 471
II. CEZAİ YAPTIRIMLAR 473
A. Genel Olarak İşverenin Cezai Sorumluluğu 473
B. Cezaların Şahsiliği ilkesi 475
C. Suç Türleri 477
1. Kasten Öldürme Suçu 477
2. İhmali Davranışla Adam Öldürme Suçu 477
3. Taksirle Öldürme Suçu 479
4. Kasten Yaralama Suçu 481
a. Genel Olarak 481
b. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Kasten Yaralama Suçu 482
5. Taksirle Yaralama Suçu 484
6. İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu 484
7. Cinsel Saldırı Suçu 487
8. Cinsel İstismar Suçu 488
9. Cinsel Sarkıntılık 490
10. Cinsel Taciz Suçu 491
11. Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma 494
12. Belgede Sahtecilik Suçları 495
a. Genel Olarak 495
b. Ceza Hukuku Açısından Onaylı Defterin Niteliği 496
c. Onaylı Defterde Sahtecilik Suçu 498
13. İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Düzenlediği Belgelere İlişkin Özel Suç Tipi 498
14. İşverenin Sağlık ve Güvenlik Kayıtları Tutma ve Saklama Yükümlülüklerinden Doğan Sahtecilik Suçu 499
15. İşin Durdurulması Kararına Uymamanın İhlali Sonucu Oluşan Mühür Bozma Suçu 501
16. Mala Zarar Verme Suçu (TCK. m.151) 503
17. Suçu Bildirmeme Suçu 506
18. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmeme Suçu (TCK. m.280) 507
Sonuç 509
İçtihatlar 513
Yargıtay Ceza Dairesi Kararları 563
Taksirle Adam Öldürme ve Yaralamaya İlişkin Kararlar 563
Çalışma Hürriyetinin İhlaline İlişkin Kararlar 573
Hizmet İlişkisinin Sağladığı Nüfuza Dayanarak Cinsel İstismar ve Saldırıya İlişkin Kararlar 579
İlgili Mevzuat 591
I. 1982 ANAYASASINDA İLGİLİ MADDELER 591
II. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU 593
III. 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NDA İLGİLİ MADDELER 616
IV. 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU’NDA İLGİLİ MADDELER 631
V. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ’NE İLİŞKİN YÖNETMELİKLER 639
A. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 639
B. İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 659
C. İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 685
Ç. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 712
D. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik 720
E. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik 725
F. Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik 728
G. Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik 753
Ğ. Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 765
H. İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik 805
I. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik 811
İ. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 816
J. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 827
K. İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik 834
L. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 857
M. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 879
N. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik 887
O. Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 895
Ö. Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik 903
P. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 909
R. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik 936
S. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 944
Ş. Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik 964
T. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 967
U. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik 970
Ü. Gemi Adamlarının İkamet Yerleri, Sağlık ve İaşelerine Dair Yönetmelik 998
V. Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 1015
Y. Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 1032
Z. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği 1042
Kaynaklar 1047
Kavramlar Dizini 1057