İşçi Kuruluşu Yöneticiliği ve Güvencesi

Av. Suheyl Rebi KURT

Sanayi Devrimi sonrasında gelişen teknolojiyle birlikte sayıları her geçen gün artan işçi sınıfı ortaya çıkmıştır. Tek başlarına işveren karşısında güçsüz durumda olan işçiler, zaman içerisinde birlikte hareket etmeye başlamışlardır. Bunun sonucunda da birçok ülkede sendika hak ve özgürlüğü kavramı ortaya çıkmıştır.

Sendika hak ve özgürlüğü temel bir insan hakkı olarak, demokrasinin vazgeçilmez bir unsurudur. Bu nedenle hem uluslararası hem de ulusal düzenlemeler ile koruma altına alınmıştır. Sendika özgürlüğünü somut olarak kullanma aracı ise kuruluş olarak adlandırılan sendika ve konfederasyonlardır. İşçi kuruluşları, çalışma hayatı başta olmak üzere birçok toplumsal konuda önemli bir misyonu olan tüzel kişiliklerdir. İşçi kuruluşları kendilerine düşen bu rolü ise yönetim ve temsil organı olan yönetim kurulu ile yerine getirirler. Yönetim kurulu üyelerine ise kuruluş yöneticileri denir. Kuruluş yöneticilerinin sahip oldukları pozisyon ve görevleri nedeniyle özel olarak korunmaları gerekir.

Hukukumuzda işçi kuruluşu yöneticileri, profesyonel ve amatör yöneticiler olmak üzere ikiye ayrılır. Profesyonel yöneticiler, işyerindeki çalışmasına son vererek tüm mesaisini kuruluş yönetimine ayıran kişilerdir. Amatör yöneticiler ise, işyerindeki çalışmasına devam ederken aynı zamanda kuruluş yöneticiliği yapan kişilerdir. Çalışmamızda işçi kuruluşu yöneticiliği ve güvencesi ilgili kanunlar, Yargıtay kararları ve doktrin görüşleri de dikkate alınarak detaylı bir şekilde incelenmiştir.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA V

ABOUT THE BOOK VII

ÖZET IX

ABSTRACT XI

ÖNSÖZ XIII

KISALTMALAR XV

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

İŞÇİ KURULUŞLARI VE İÇ İŞLEYİŞLERİ

I. İŞÇİ KURULUŞU KAVRAMI 3

II. İŞÇİ KURULUŞLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ 4

A. Avrupa’da 4

B. Türkiye’de 5

III. İŞÇİ KURULUŞU TÜRLERİ 9

A. Sendika Tanımı, Unsurları ve Türleri 9

1. Sendika Tanımı 9

2. Sendika Unsurları 11

a. Kişi Unsuru 11

b. Amaç Unsuru 13

c. Tüzel Kişilik Unsuru 14

d. Kuruluş Serbestîsi 16

e. Kuruluşun Bağımsızlığı 17

f. Cumhuriyetin Temel Niteliklerine ve Demokratik Esaslara Uygunluk 17

3. Sendika Türleri 19

B. Konfederasyon Tanımı ve Unsurları 22

IV. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ 23

A. Sendika Özgürlüğü Kavramı 23

B. Bireysel (Ferdi) Sendika Özgürlüğü 25

1. Pozitif (Olumlu) Sendika Özgürlüğü 26

2. Negatif (Olumsuz) Sendika Özgürlüğü 27

C. Kolektif Sendika Özgürlüğü 27

V. İŞÇİ KURULUŞLARININ İÇ İŞLEYİŞİ 30

A. Genel Olarak 30

1. Zorunlu Organlar- İhtiyari (İsteğe Bağlı) Organlar 30

2. Genel Kurul Dışındaki Zorunlu Organlara Üyelik Şartları 31

B. Zorunlu Organlar 32

1. Genel Kurul 32

a. Genel Kurulun Oluşumu 32

b. Genel Kurulun Toplanması 33

aa. Toplanma Zamanı 33

(1) İlk Genel Kurul 34

(2) Olağan Genel Kurul 34

(3) Olağanüstü Genel Kurul 35

bb. Toplantıya Çağrı 37

cc. Toplanma Usulü 37

c. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri 38

2. Yönetim Kurulu 39

a. Oluşumu 39

aa. Üye Sayısı 39

bb. Üye Sayısındaki Eksilmeler 40

b. Toplanma ve Çalışma Yöntemi 40

c. Görev ve Yetkileri 41

d. Sorumluluğu 41

e. Sona Ermesi 42

3. Denetleme Kurulu 43

4. Disiplin Kurulu 44

C. İhtiyari (İsteğe Bağlı) Organlar 46

İKİNCİ BÖLÜM

İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLİĞİ

I. GENEL OLARAK 49

A. İşçi Kuruluşu Yöneticiliği Kavramı 49

B. İşçi Kuruluşu Yöneticiliğinin Kapsamı 51

C. Yönetici ile İşçi Kuruluşu Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği 53

1. Akit Dışı Organik Bağ İlişkisi Teorisi 53

2. Akit İlişkisi Teorisi 54

a. Hizmet Sözleşmesi 54

b. Vekalet Sözleşmesi 56

II. İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİSİ OLMA ŞARTLARI 57

A. Sendika Üyesi Olmak 57

1. Sendika Üyeliği Şartları 58

a. Kanunda Öngörülen Şartlar 58

aa. 6356 sayılı Kanun Kapsamında İşçi Olmak 58

bb. On Beş Yaşını Doldurmuş Olmak 58

cc. Sendikanın Kurulu Olduğu İşkolunda Çalışıyor Olmak 59

dd. Bir Başka Sendikanın Üyesi Olmamak 59

b. Tüzükte Öngörülen Şartlar 60

2. Sendika Üyeliğinin Kazanılması 60

B. Kurucular İçin Aranan Şartlara Sahip Olmak 61

1. Fiil Ehliyetine Sahip Olmak 62

2. Fiilen Çalışır Olmak 63

3. Belirtilen Suçlardan Mahkûmiyet Almamış Olmak 64

C. Kuruluş Tüzüğünde Yöneticilik İçin Aranan Şartları Sağlamak 65

III. İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLERİNİN SEÇİMİ 66

IV. İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLERİNİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 68

A. Yöneticilerin Ücretleri 68

B. Yöneticilerin Sosyal Güvenliği 71

C. Yöneticilerin Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü 73

V. İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLERİNİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI 74

A. Yöneticilerin Görev ve Yetkileri 74

1. Yönetme Yetkisi 75

2. Temsil Etme Yetkisi 75

B. Yöneticilerin Sorumluluğu 76

VI. İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLERİNİN GÖREVLERİNİN SONA ERMESİ 77

A. Sendika Üyeliğinin Sona Ermesi 77

1. Kendiliğinden Sona Erme 78

a. Ölüm veya Gaiplik 78

b. Temyiz Kudretinin (Ayırt Etme Gücünün) Kaybedilmesi 78

c. Sendikanın Sona Ermesi 78

d. İşçilik Sıfatının Kaybedilmesi 79

e. İş Kolu Değişikliği 79

f. Yaşlılık veya Malullük Aylığı ya da Toptan Ödeme Alarak İşten Ayrılma 80

2. Üyenin İradesiyle Sona Erme (İstifa) 80

3. Sendikanın Kararıyla Sona Erme (İhraç) 81

B. Kuruculuk Şartlarının Kaybedilmesi 83

C. Yöneticiliğin Sona Ermesi 83

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLİĞİ GÜVENCESİ

I. GENEL OLARAK 85

II. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN GÜVENCESİ 86

A. Genel Olarak 86

B. Hukuki Yaptırımlar 87

1. Genel Olarak 87

a. İşe Alınma Sırasında Ayrım Yasağı 87

b. İşçinin Çalıştırılması Sırasında Ayrım Yasağı 88

c. İşçinin İşine Son Verilmesi Bakımından Ayrım Yasağı 89

2. Sendikal Tazminat 91

C. Cezai Yaptırımlar 92

1. Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu 92

2. İdari Para Cezası 94

III. PROFESYONEL YÖNETİCİLİK GÜVENCESİ 94

A. 274 Sayılı Kanun Dönemi 94

B. 2821 Sayılı Kanun Dönemi 95

C. 6356 Sayılı Kanun Dönemi 100

1. Yöneticilik Güvencesinin Kapsamı 100

2. Yöneticilik Güvenceleri 102

a. İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 102

b. İş Sözleşmesinin Yönetici Tarafından Feshedilebilmesi 105

c. İşverenin Yeniden İşe Başlatma Yükümlülüğü 107

aa. İşe Başlatma Yükümlülüğünün Koşulları 108

(1) İş Sözleşmesinin Askıda Olması 108

(2) Yöneticilik Görevinin Kanunda Belirtilen Nedenlerle Sona Ermesi 108

(3) İşçinin Kanuni Süre İçinde İşverene Başvurması 110

bb. İşçinin Yeniden İşe Başlatılması 111

cc. İşe Başlatma Yükümlülüğüne Aykırılık Durumu 111

(1) Kıdem ve İhbar Tazminatı Talebi 112

(2) İşe İade Talebi 112

d. Görevi Kanunda Sayılan Nedenler Dışında Sona Eren Yöneticinin Durumu 114

e. Kanunun Yürürlüğe Girdiği Tarihte Yönetici Olanların Durumu 115

aa. Kanunun Yürürlük Tarihinden Önce İş Sözleşmesini Sona Erdirerek Yönetici Olanların Durumu 115

bb. Kanunun Yürürlük Tarihinden Önce İş Sözleşmesi Askıya Alınmış Olan Yöneticilerin Durumu 117

IV. AMATÖR YÖNETİCİLİK GÜVENCESİ 118

A. Genel Olarak 118

B. 274 Sayılı Kanun Dönemi 118

C. 2821 sayılı Kanun Dönemi 119

D. 6356 sayılı Kanun Dönemi 119

1. İş Sözleşmesinin Feshine Karşı Güvence 121

a. Feshin Nedeni ve Şekli 121

b. Feshe Karşı İşe İade Davası Açma 122

aa. Dava Hakkı Sahipleri 122

bb. Dava Açma Süresi ve Zorunlu Arabuluculuk Şartı 122

cc. Davanın Hüküm ve Sonuçları 123

(1) Davanın Reddi 123

(2) Davanın Kabulü 124

2. İşyeri Değişikliğine ve Çalışma Koşullarındaki Esaslı Değişikliklere Karşı Güvence 127

SONUÇ 129

KAYNAKÇA 135