İşçinin Sır Saklama Yükümlülüğü
Dr. Sema Deniz ÖZKAN KOÇ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR 5
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR . 19
KAYNAKÇA 25
GİRİŞ .65
BİRİNCİ BÖLÜM
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU
SIR KAVRAMI 71
GENEL OLARAK 71
SIRRIN KORUNMASININ TARİHİ GELİŞİMİ . 74
Anglo-Sakson Hukuk Sisteminde 74
İngiliz Hukukunda 74
Amerikan Hukukunda 75
Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde. 82
Alman Hukukunda . 82
İsviçre Hukukunda . 84
Uluslararası Sözleşmeler Çerçevesinde 84
Türk Hukukunda . 85
TERMİNOLOJİ SORUNU. 86
Mevzuat Bakımından 86
Doktrinde . 89
Değerlendirmemiz 92
SIRRIN TANIMLANMASI 95
SIR ÜZERİNDEKİ MENFAATİN HUKUKİ NİTELİĞİ 99
Sırrın Gayri Maddi Bir Mal Olarak Değerlendirilmesi . 99
Sırrın Hak Olduğunu Savunan Görüşler 101
Eksik Münhasır Hak Görüşü 104
SIR KAVRAMININ UNSURLARI 105
GİZLİLİK (BİLİNMEME) . 105
HAKLI MENFAATİN VARLIĞI 113
GİZLİ TUTMA İRADESİ 117
12 İçindekiler
UYGUN KORUMA TEDBİRLERİNİN ALINMIŞ OLMASI .119
SIRRIN ÇALIŞILAN İŞ İLE İLGİLİ OLMASI 125
EKONOMİK DEĞERE SAHİP OLMA VE KULLANILMA 126
III. SIR TÜRLERİ VE SIR İLE BAĞLANTILI KAVRAMLAR .128
SIR KAVRAMININ SINIFLANDIRILMASI .128
Genel Olarak .128
Devlet Sırrı-Özel Sır (Private Secret, privates Geheimnis) Ayrımı 129
Mutlak Sır-Nispi Sır Ayrımı 130
SIR TÜRLERİ132
İş Sırrı Kavramı 132
Meslek Sırrı Kavramı .134
Üretim (İmalat) Sırrı Kavramı 137
Ticari Sır Kavramı.138
Şirket (Ortaklık) Sırrı Kavramı143
Banka ve Müşteri Sırrı Kavramları.144
SIR KAVRAMIYLA BAĞLANTILI KAVRAMLAR 147
Know-How Kavramı.147
İşçinin Mesleki Bilgi ve Tecrübesi150
Kişisel Veriler.155
İKİNCİ BÖLÜM
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI
İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASI AŞAMASINDA SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ159
GENEL OLARAK 159
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DOĞMA ANI159
SÖZLEŞME ÖNCESİ GÖRÜŞMELERDEKİ SIR SAKLAMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ .162
Culpa in Contrahendo Sorumluluğuna Konu Olma .162
Culpa in Contrahendo Sorumluluğu .162
Sır Saklama Yükümlülüğü Bakımından Değerlendirme 165
Haksız Fiil ve Haksız Rekabet Hükümlerine İşlerlik Tanınması 167
İŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZLİĞİNİN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE
ETKİSİ .168
İş Sözleşmeleri Bakımından Geçersizlik Yaptırımı .168
Geçersizliğin Sır Saklama Yükümlülüğüne Etkisi .172
İçindekiler 13
İŞ İLİŞKİSİNİN DEVAMINDA SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ. 173
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DİĞER
BORÇLARLA İLİŞKİSİ. 173
İş Sözleşmesinden Doğan Bir Yan Yükümlülük Olma 173
Sır Saklama Yükümlülüğünün Diğer Borçlar ile İlişkisi 176
Sır Saklama Yükümlülüğü-Sadakat Borcu İlişkisi 176
Sır Saklama Yükümlülüğü-Özen Borcu İlişkisi 179
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YASAL DAYANAKLARI . 181
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI 183
Kendi Yararına Kullanmama . 183
Başkalarına Açıklamama (İfşa Etmeme) . 184
Bilgi Verme Yükümlülüğü . 187
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KABULÜ İÇİN ARANAN UNSURLAR. 188
Korunması Gereken Gizli Bilginin Varlığı 188
Gizlilik Unsuru 188
Üretim ve İş Sırrı Gibi Bilgilerden Olma . 190
İş Görme Borcunun Konusu ile Bağlantılı Olma. 195
Mesleki Bilgi ve Tecrübenin Sır Saklama Yükümlülüğü
Doğurmaması 198
Bilginin Yeni veya Orijinal Olması Yönünden Değerlendirme 201
İşçinin Sübjektif Özelliklerinin Borcun Kapsamına Etkisi . 202
İşverenin Menfaati . 205
İşverenin Gizli Tutma İradesi ve Uygun Koruma Tedbirlerinin
Alınmış Olması 208
Borcun Sınırı . 211
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İKİNCİL KAYNAKLARI. 212
İş Sözleşmelerinde Gizlilik Kaydı ve Sır Saklama Sözleşmeleri 212
Sır Saklama Sözleşmesi 212
Sır Saklama Sözleşmesinin Kapsamı 215
Sır Saklama Yükümlülüğünün Toplu İş Sözleşmesine Konu Olması 218
İşverenin Yönetim Hakkı ve Sırrın Tek Taraflı Talimatlarla
Korunması 221
İç Yönetmeliklerde Sır Saklama Yükümlülüğü Öngörülmesi 221
İşverenin Emir ve Talimatları ile Borcun Kapsamının Tespiti. 224
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN BAZI İSTİHDAM İÇİMLERİNDE
GÖRÜNÜMÜ . 225
Geçici İş İlişkilerinde Sır Saklama Yükümlülüğü 225
14 İçindekiler
Uzaktan Çalışmada Sır Saklama Yükümlülüğü.229
Genel Olarak.229
Uzaktan Çalışmada İşçinin Verileri Koruma Yükümlülüğü232
İşverenin Gizliliği Korumak İçin Alabileceği Önlemler 235
IIII. SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ .238
YÜKÜMLÜLÜĞÜN HUKUKİ TEMELİ 238
Genel Olarak .238
Sözleşme ile Sır Saklama Yükümlülüğü Getirilebileceğini Kabul
Eden Sistemler 240
Kanunda Açıkça Yükümlülüğün Art Etkisini Düzenleyen Sistemler.246
SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU.251
SIR SAKLAMA SÖZLEŞMESİ.254
Sır Saklama Yükümlülüğünün Sözleşme ile Düzenlenmesi .254
Sözleşme Sonrası Sır Saklama Yükümlülüğünün Kapsamı ve
Sınırları 256
Sözleşmenin Kapsamına Alınabilecek Bilgiler.256
Genel Yaklaşım .256
İşçinin Sübjektif Özelliklerinin Borcun Kapsamına Etkisi 258
Özel Nitelikli Bilgiler Bakımından Değerlendirme.259
Sır Saklama Klozunun Kurgulanması.260
Sınır: İşçinin Mesleki Bilgi ve Tecrübesi 261
Sözleşmenin Şartları262
İşverenin Haklı Menfaatinin Bulunması .262
İşverence Gerekli Önlemlerin Alınmış Olması 264
Dürüstlük Kuralına Uygun ve Ölçülü Bir Sınırlama Getirmesi
(Açıklamama Yasağı).265
Yeni İşverene Karşı Yükümlülüklerine Aykırılık Teşkil
Etmemesi267
Sözleşmenin Şekli ve Süresi.267
Şekil 267
Sır Saklama Yükümlülüğünün Süresi 268
Sır Saklama Yükümlülüğünün Sona Ermesi .271
Genel Olarak.271
İşverenin Haklı Menfaatinin Ortadan Kalkması272
Sırrın Aleniyet Kazanması.273
İş Sözleşmesinin Sona Erme Şeklinin Sözleşme Sonrası Sır
Saklama Yükümlülüğüne Etkisi.273
İçindekiler 15
SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN REKABET
YASAĞI İLE İLİŞKİSİ. 274
Genel Olarak Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı. 274
Sır Saklama Yükümlülüğünün Rekabet Yasağından Ayrılması 277
Sır Saklama Sözleşmesinin Rekabet Yasağı Sözleşmesine İlişkin
Sınırlamalara Tabi Olup Olmadığı. 281
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SINIRLARI
TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLİŞKİSİ. 285
GENEL OLARAK 285
DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SIRRIN KORUNMASI
AMACIYLA SINIRLANDIRILMASI. 286
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ile ÇALIŞMA ve SÖZLEŞME YAPMA
ÖZGÜRLÜĞÜ İLİŞKİSİ . 289
Çalışma ve Sözleşme Yapma Özgürlüğü . 289
İş Sözleşmesi Devam Ederken Çalışma ve Sözleşme Yapma Özgürlüğü
ile Sır Saklama Yükümlülüğü İlişkisi (Yan İş Tutma Yasağı) . 291
Sözleşme Sonrası Sır Saklama Yükümlülüğünün Çalışma
Özgürlüğünü Sınırlayamayacağı . 294
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KANUNDAN DOĞAN SINIRLARI . 296
YARGILAMA HUKUKUNDAN DOĞAN SINIRLAMALAR . 296
Tanıklıktan Çekinme Hakkı Bakımından . 296
Tanıklıktan Çekinme 296
İşçinin Tanıklıktan Çekinmesi. 301
Tanıklıktan Çekinme Usulü 303
YETKİLİ MERCİ TALEBİ . 305
III. İŞÇİNİN İHBAR VE İFŞA HAKKI (WHISTLEBLOWING) VE SIR SAKLAMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜ 307
GENEL OLARAK 307
HUKUKA UYGUN BİR İFŞA EYLEMİNİN UNSURLARI. 311
İfşaya Konu Eylem 311
Bilginin Doğruluğu 313
İşçinin İyiniyetinin Bir Unsur Olarak Ele Alınması. 315
Kamu Yararı 316
Uygun Prosedürün İzlenmesi . 317
TÜRK HUKUKUNDA İŞÇİNİN İHBAR VE İFŞA HAKKI 321
16 İçindekiler
İŞÇİNİN MİSİLLEME NİTELİĞİNDEKİ EYLEMLERE KARŞI KORUNMASI.324
WHISTLEBLOWING İLE İŞÇİNİN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLİŞKİSİ 325
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN HUKUKİ VE CEZAİ SONUÇLARI
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN HUKUKİ SONUÇLARI .331
İŞ İLİŞKİSİNİN SONA ERDİRİLMESİ 331
Sözleşme Öncesi Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali Sebebiyle İş
Sözleşmesinin İptali ve Feshi.331
İş İlişkisinin Devamında Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılık
Sebebiyle İşverenin Fesih Hakkı 332
Genel Olarak.332
Haklı Nedenle Fesih333
Genel Olarak.333
Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranış Kavramı .335
Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışın Tespiti
Açısından Zarar Unsuru 338
Yargı Kararlarında Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali.339
Sır Saklama Sözleşmesinin İşverenin Fesih Hakkına Etkisi343
Davranışın Suç Teşkil Etmesinin Gerekmemesi 347
Fesih Usulü .349
Geçerli Nedenle Fesih 352
İhlalin Geçerli Sebep Olarak Değerlendirilmesi 352
Fesih Usulü .356
Sır Saklama Yükümlülüğünü İhlalden Doğan Şüphe Feshi359
Şüphe Feshinin Hukuki Niteliği.359
Şüphe Feshinin Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlalinde
Uygulanması.362
İŞVERENİN ZARARIN TAZMİNİ TALEBİ368
Sözleşme Öncesi İhlal Halinde Zararın Tazmini: Culpa in
Contrahendo Sorumluluğu368
Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 368
Sözleşme Öncesi Yükümlülüğünün İhlali Halinde Zararın
Tazmini .371
İş İlişkisinin Devamında İşverenin Zararın Tazminini Talep Hakkı .375
Sözleşme Sonrası Zararın Tazmini Talebi 379
Zararın Hukuki Temeli: Culpa Post Pactum Perfectum
Sorumluluğu .379
İçindekiler 17
Zararın Kapsamı ve Talep Edilme Koşulları 381
SIR SAKLAMA SÖZLEŞMESİNDE KARARLAŞTIRILAN CEZAİ ŞARTIN
TALEBİ . 382
Genel Olarak. 382
Cezai Şarta İlişkin Temel Esaslar. 383
İş Sözleşmelerinde Cezai Şartın Geçerliliği . 385
Genel Olarak 385
İşçi Aleyhine Tek Taraflı Cezai Şart Kararlaştırma Yasağı. 386
Sır Saklama Sözleşmeleri Bakımından Cezai Şartın Geçerliliği. 389
Cezai Şartın Miktarı . 392
İŞVERENİN FİİLİ İHLALİN SONA ERDİRİLMESİNİ TALEP EDEBİLMESİ 393
SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN CEZAİ SONUÇLARI 398
TİCARİ SIR, BANKACILIK SIRRI VEYA MÜŞTERİ SIRRI NİTELİĞİNDEKİ
BİLGİ VEYA BELGELERİN AÇIKLANMASI SUÇU (TCK m. 239) . 398
Ekonomik Suçlardan Sırrın Açıklanması Suçu. 398
Ceza Hukukunda Sır Kavramı 400
Suçla Korunan Hukuki Yarar . 403
SUÇUN UNSURLARI . 405
Maddi Unsurlar 405
Fail . 405
Suçun Özgü Suç Olup Olmadığı 405
Sıfat veya Görevi, Meslek veya Sanatı Gereği Ticari Sır,
Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya
Belgelere Vakıf Olan Kişi 406
Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki
Bilgi veya Belgeleri Hukuka Aykırı Yolla Elde Eden Kişi 410
Cebir veya Tehdit Kullanarak Bir Kimseyi Ticari Sır,
Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya
Belgeleri Açıklamaya Mecbur Bırakan Kişi. 411
Mağdur 412
Eylem . 413
Genel Olarak 413
Sır Niteliğindeki Bilgi veya Belgeleri Yetkisiz Kişilere
Vermek 415
Sır Niteliğindeki Bilgi veya Belgeleri İfşa Etmek . 418
Cebir veya Tehdit Kullanarak Sır Niteliğindeki Bilgi veya
Belgeleri Açıklamaya Mecbur Kılmak. 419
Teşebbüsten Sorumluluk . 420
18 İçindekiler
Manevi Unsur421
Hukuka Aykırılık Unsuru ve Hukuka Uygunluk Nedenleri .424
Hukuka Aykırılık424
Hukuka Uygunluk Nedenleri.425
Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesi .425
Hakkın Kullanılması 425
İlgilinin Rızası 426
Suçu Etkileyen Nedenler .427
SUÇLARIN BİRLEŞMESİ VE İŞTİRAK.429
Suçların Birleşmesi 429
İştirak 431
YAPTIRIM VE YARGILAMA432
Yaptırım.432
Yargılama 433
DİĞER KANUNLARDA DÜZENLENEN CEZAİ SORUMLULUK 434
Türk Ticaret Kanununda Düzenlenen Haksız Rekabet Suçu434
Bankacılık Kanunu Çerçevesinde Sırrın Açıklanması Suçu.438
Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamında Bilgi Suiistimali Suçu .441
SONUÇ.443