İslam Hukukunda İrtifak Hakları
Dr. Mustafa ÖNAL
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR . 13
GİRİŞ 15
KONUNUN MAHİYETİ VE ÖNEMİ 15
KONUNUN TASNİFİ VE SINIRLANDIRILMASI . 16
ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ VE KAYNAKLARI 18
KONUNUN SUNULMASI. 20
BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ NİTELİĞİ AÇISINDAN İRTİFAK HAKKI
KAVRAMSAL ÇERÇEVE . 23
1.1. SINIRLI AYNİ HAK . 23
1.1.1. Aynî Hak . 23
1.1.2. Milk. 28
1.1.3. Hukuk . 35
1.1.3.1. Hakku’l-milk 36
1.1.3.2. Hakku’t-temellük. 36
1.1.3.3. Hakku’l-intifa. 37
1.1.3.4. Hakku’l-ihtisâs . 38
1.1.3.5. Hakku’t-tealluk 39
1.1.4. İbâha. 40
1.2. İRTİFAK HAKKI . 42
1.2.1. İrtifak 42
1.2.2. İrfak 47
1.2.3. Merâfık ve Hukuk . 48
İRTİFAK HAKLARININ HUKUKİ DAYANAĞI. 50
İRTİFAK HAKLARININ MAHİYETİ VE ÖZELLİKLERİ. 53
3.1. İRTİFAK HAKLARININ HUKUKİ MAHİYETİ . 53
8 İçindekiler
3.1.1. Yüklü Taşınmaz (Hadim Akar) . 55
3.1.2. Yararlanan Taşınmaz (Hakim Akar) veya Şahıs . 61
3.1.3. Yararlanma Hakkı 63
3.2. İRTİFAK HAKKININ ÖZELLİKLERİ . 64
3.2.1. Aynî Nitelikte Olması 64
3.2.2. Bir Menfaat Sağlaması 65
3.2.3. İlke Olarak Taşınmaza Tabi Olması . 68
3.2.4. Yüklü Taşınmaz Malikinin Mülkiyet Hakkını Sınırlandırması. 71
3.2.5. Yüklü Taşınmaz Malikine Olumlu Bir Edim Yüklememesi . 71
İRTİFAK HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI 73
4.1. YARARLANMA BİÇİMİ AÇISINDAN İRTİFAK HAKLARI73
4.2. HAK SAHİBİNİN BELİRLENMESİ YÖNÜNDEN İRTİFAK HAKLARI. 75
4.3. KAYNAKLARI AÇISINDAN İRTİFAK HAKLARI76
4.4. KURULUŞ BİÇİMLERİ AÇISINDAN İRTİFAK HAKLARI 80
4.5. DIŞ ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN İRTİFAK HAKLARI. 81
4.6. KONUSU YÖNÜNDEN İRTİFAKLAR 82
4.7. YARARLANMA YETKİSİNİN KAPSAMI AÇISINDAN İRTİFAKLAR82
4.8. HAK SAHİBİ KİMLİĞİ AÇISINDAN İRTİFAK HAKLARI. 83
İRTİFAK HAKLARI ARASINDA SIRA DÜZENİ83
İKİNCİ BÖLÜM
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKLARI
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKKI KAVRAMI VE MUHTEVASI 87
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKLARINA HAKİM OLAN İLKELER90
2.1. YÜKÜN SINIRLILIĞI İLKESİ. 90
2.2. YARAR İLKESİ 91
2.3. İRTİFAKIN ÖZDEŞLİĞİ İLKESİ . 91
2.4. İRTİFAK YÜKÜNÜN AĞIRLAŞTIRILMAMASI İLKESİ 93
2.5. YÜKLÜ TAŞINMAZA EN AZ ZARAR VERECEK BİÇİMDE İRTİFAKTAN
YARARLANMA İLKESİ . 95
2.6. İRTİFAKIN İÇERİĞİNİN YALNIZCA YÜKLÜ VE YARARLANAN TAŞINMAZLA
İLGİLİ OLMASI İLKESİ 96
2.7. İRTİFAKTAN BİZZAT YARARLANMA İLKESİ 96
2.8. YORUM İLKESİ 97
İçindekiler 9
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKKININ KAZANILMASI VE SONA ERMESİ. 98
3.1. İRTİFAK HAKKININ KAZANILMASI 98
3.1.1. Sözleşme 99
3.1.1.1. İvazlı Sözleşmeler 99
3.1.1.2. İvazsız Sözleşmeler 109
3.1.2. Sözleşme İçerisinde Şart Koşulması ve Zımni İrtifak. 110
3.1.2.1. Şart Koşma 110
3.1.2.2. Zımni İrtifak . 113
3.1.3. Zamanaşımı 115
3.1.4. Kanundan Doğması 120
3.1.5. Vasiyet 125
3.1.6. Kamu Ortaklığı 127
3.1.7. İzin 129
3.2. İRTİFAK HAKKININ SONA ERMESİ 131
3.2.1. Sözleşme ve Feragat. 131
3.2.2. Sürenin Sona Ermesi. 133
3.2.3. İrtifak Hakkının Konusu Olan Yararın Sona Ermesi. 134
3.2.4. Yüklü veya Yararlanan Taşınmazın Yok Olması 137
3.2.5. Kamulaştırma . 137
3.2.6. Yüklü ve/veya Yararlanan Taşınmazı Bölünmesi 138
3.2.7. Yararlanan Taşınmazın Terki 140
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKLARININ HÜKÜMLERİ. 140
4.1. İRTİFAK HAKLARININ KAPSAMININ BELİRLENMESİ . 141
4.2. İRTİFAK HAKLARINDAN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER 143
4.2.1. Yararlanan Taşınmaz Malikinin Hakları 143
4.2.2. Yararlanan Taşınmaz Malikinin Yükümlülükleri 144
4.2.3. Yüklü Taşınmaz Malikinin Hakları. 151
4.2.4. Yüklü Taşınmaz Malikinin Yükümlülükleri 153
EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKLARININ ÇEŞİTLERİ. 155
5.1. KAYNAK (SU ALMA) HAKKI (HAKKU’Ş-ŞİRB). 156
5.2. SU AKITMA (MECRA VE MESİL) HAKKI . 162
5.3. GEÇİT İRTİFAKI (HAKKU’L-MURUR) 167
5.4. ÜST HAKKI (HAKK-I KARAR - HAKK-I TEALLİ) 171
5.5. KİRİŞ KOYMA HAKKI (VAZ-I HAŞB) . 182
10 İçindekiler
5.6. KAR ATMA HAKKI (HAKKU-İLKÂİ’S-SELC) 185
5.7. PENCERE AÇMAMA İRTİFAKI 186
5.8. MANZARA İRTİFAKI 187
5.9. ÇÖP DÖKME İRTİFAKI. 188
5.10. DEFİ HACET İRTİFAKI 189
5.11. SÜTRE KOYMA İRTİFAKI . 189
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞAHSA BAĞLI İRTİFAK HAKLARI (ŞAHSA BAĞLI MENFAAT MÜLKİYETİ)
ŞAHSA BAĞLI İRTİFAK HAKKI KAVRAMI VE MUHTEVASI191
1.1. GENEL OLARAK 191
1.2. ŞAHSA BAĞLI İRTİFAK HAKLARI İLE EŞYAYA BAĞLI İRTİFAK HAKLARININ
FARKLARI . 193
ŞAHISLA KÂİM İRTİFAK HAKLARI 195
2.1. İNTİFA HAKKI 195
2.1.1. İntifa Hakkı Kavramı 195
2.1.2. İntifa Hakkının Unsurları . 198
2.1.2.1. Hak Sahibi 198
2.1.2.2. Hakkın Konusu . 201
İntifa hakkının konusu olarak taşınmazlar 202
İntifa hakkının konusu olarak taşınırlar 202
İntifa hakkının konusu olarak haklar 204
2.1.2.3. İntifa Hakkının Kapsamındaki Yetkiler . 206
2.1.3. İntifa Hakkının Özellikleri 207
2.1.3.1. Aynî nitelikte olması 207
2.1.3.2. Bir Menfaat Sağlaması. 208
2.1.3.3. Hakkın Konusu Olan Eşyanın Rakabesinden Bağımsız
Olması 210
2.1.3.4. Sınırlandırılabilir Nitelikte Olması 211
Kapsamı bakımından sınırlandırılması211
Zaman bakımından sınırlandırılması 211
Mekan bakımından sınırlandırılması . 213
Bir yetki ile sınırlandırılması. 213
Oransal olarak sınırlandırılması .215
İçindekiler 11
Şeklî bakımdan sınırlandırılması 215
Açıkça (serahaten) sınırlandırılması 215
Örfen sınırlandırılması. 215
Sınırlandırılmanın zamanı bakımından intifa hakkı 216
Kurulması esnasında sınırlandırılması . 216
Kurulduktan sonra sınırlandırılması 216
2.1.4. İntifa Hakkının Kazanılması 218
2.1.4.1. Kira Sözleşmesi 218
2.1.4.2. Ariyet Sözleşmesi 219
2.1.4.3. Sulh Sözleşmesi . 221
2.1.4.4. Vakıf 221
2.1.4.5. Vasiyet. 223
2.1.4.6. İzin. 224
2.1.4.7. İktâ 225
2.1.4.8. Kanundan kaynaklanması . 227
2.1.4.9. Zamanaşımı . 228
2.1.5. İntifa Hakkının Sona Ermesi 230
2.1.5.1. Hak Sahibinin Kişiliğinin Sona Ermesi 230
2.1.5.2. Rakabe Malikinin Kişiliğinin Sona Ermesi 233
2.1.5.3. Sürenin Sona Ermesiyle. 233
2.1.5.4. Hakkın Konusu Olan Eşyanın Zayi Olması 234
2.1.5.5. Sözleşme ve Feragat 235
2.1.5.6. Fesih 236
2.1.5.7. Kamulaştırma 237
2.1.5.8. Mahkeme Kararı 237
2.1.5.9. Malik ve İntifa Hakkı Sahibi Sıfatlarının Birleşmesi . 238
2.1.6. İntifa Hakkının Hükümleri. 238
2.1.6.1. İntifa Hakkı Sahibinin Hakları 239
2.1.6.2. İntifa Hakkı Sahibinin Yükümlülükleri 243
2.1.6.3. Malikin Hakları 252
2.1.6.4. Malikin Yükümlülükleri 254
2.2. SÜKNÂ HAKKI 257
2.2.1. Genel Olarak. 257
2.2.2. Kazanılması Bakımından Süknâ Hakkı 259
12 İçindekiler
2.2.2.1. İradi Nedenlerden Kaynaklanması. 259
2.2.2.2. Kanundan Kaynaklanması 265
DÜZENSİZ KİŞİSEL İRTİFAKLAR270
3.1. GENEL OLARAK 270
3.2. DÜZENSİZ KİŞİSEL İRTİFAKLARIN ÇEŞİTLERİ272
3.2.1. Kaynak Hakkı. 273
3.2.2. Su Akıtma Hakkı 273
3.2.3. Geçit İrtifakı 274
3.2.4. Üst Hakkı. 275
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İRTİFAK OLMALARI AÇISINDAN NİTELİKLERİ TARTIŞMALI HAKLAR
KAT İRTİFAKI277
1.1. KAT MÜLKİYETİ 277
1.2. GENEL OLARAK KAT İRTİFAKI . 279
1.3. KAT İRTİFAKI SAHİBİNİN HAKLARI VE BORÇLARI 283
1.3.1. Kat İrtifakı Sahibinin Hakları 283
1.3.2. Kat İrtifakı Sahibinin Yükümlülükleri. 284
1.4. HUKUKİ NİTELİĞİ BAKIMINDAN KAT İRTİFAKI 288
1.4.1. Kat İrtifakını Eşyaya Bağlı Borç Olarak Nitelendiren Görüş. 288
1.4.2. Kat İrtifakını İrtifak Hakkı Olarak Nitelendiren Görüş . 289
1.4.3. Kat İrtifakını Kendine Özgü Bir Aynî Hak Olarak Nitelendiren
Görüş 290
1.4.4. Değerlendirme 291
KOMŞULUK HAKKI (HAKKU’L-CİVAR)293
2.1. GENEL OLARAK KOMŞULUK HAKKI 293
2.2. HUKUKİ NİTELİĞİ BAKIMINDAN KOMŞULUK HAKKI . 303
ŞEFE HAKKI305
3.1. GENEL OLARAK ŞEFE HAKKI . 305
3.2. HUKUKİ NİTELİĞİ BAKIMINDAN ŞEFE HAKKI 306
SONUÇ. 311
KAYNAKLAR . 317
