İşveren Rehberi El Kitabı

Doç. Dr. Mehmet BULUT

 

İÇİNDEKİLER

Önsöz 3

BİRİNCİ KISIM

İŞ KANUNU’NA İLİŞKİN HUSUSLAR

İş Mevzuatında Bazı Temel Kavramlar 19

İşçi Kimdir? 19

Hangi İşler/Kişiler İş Kanunu Kapsamında Değildir?19

Deniz ve Hava Taşıma İşleri 19

Tarım ve Orman İşyerleri .20

Bir Ailenin Üyeleri ve 3 üncü Dereceye Kadar (3 üncü

Derece Dahil) Hısımları Arasında Dışardan Başka Biri

Katılmayarak Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı İşler .20

Ev Hizmetlerinde Çalışanlar 20

Çıraklar 20

Sporcular .22

Rehabilite Edilenler .22

Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’ndaki

Tarife Uygun Üç Kişinin Çalıştığı İşyerleri .22

Eşit Davranma İlkesi 22

İşveren ve İşveren Vekili Kavramları23

Alt İşveren24

İşyeri Kavramı 28

İş Sözleşmesi, Çeşitleri ve Düzenlenmesi 30

İş Sözleşmesinin Unsurları.30

İş Sözleşmesinde Şekil.31

İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu.32

Engelli Çalıştırma Yükümlülüğü (4857 SK. 30. md).32

İşyerinden Malulen Ayrılanları Çalıştırma Yükümlülüğü

(4857 SK. 30. md)32

Askerlik veya Yasal Ödev Nedeniyle İşten Ayrılanların

Çalıştırılması Yükümlülüğü (4857 SK. 31. md) 33

Diğer Durumlar33

6

İçindekiler

İşçi Özlük Dosyası.33

İş Sözleşmesi Türleri.36

Sürekli-Süreksiz İş Sözleşmeleri36

Belirli-Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri36

Tam Süreli-Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri.37

Çağrı Üzerine Çalışma .41

Deneme Süreli Çalışma42

Takım Sözleşmesi.42

Uzaktan Çalışma 42

Geçici İş İlişkisi49

İş Sözleşmesinin Sona Ermesi52

Fesihsiz Sona Erme Halleri52

İş Sözleşmesinin Tarafların Anlaşmasıyla (İkale Sözleşmesi İle)

Sona Ermesi .52

İş Sözleşmesinin Ölümle Sona Ermesi 53

Belirli Sürenin Bitimi İle İş Sözleşmesinin Sona Ermesi 54

İş Sözleşmesinin Fesih Bildirimiyle Sona Ermesi 54

Süreli Fesih (4857 SK. /md. 17).55

Bildirim Sürelerine Uymamanın Alternatifi:.56

İş Arama İzni .56

Çalışma Belgesi Verilmesi.58

İhbar Tazminatı58

Kötü Niyet Tazminatı .59

Süreli Fesihte Feshin Geçerli Nedene Dayanması.59

Geçersiz Nedenle Feshin Sonuçları Nelerdir? .61

Arabuluculuk ve Dava: .61

İşe İade: 62

İşe Başlatmama Tazminatı: 62

Ücret Ödemesi: .62

Çalışma Koşullarında Değişiklik ve Fesih63

Süresiz (Haklı Nedenle) Fesih63

İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Nedenleri

(4857 SK. /md.24)64

Sağlık Sebepleri: 64

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve

benzerleri:64

7

İçindekiler

III. Zorlayıcı Sebepler:65

İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Nedenleri

(4857 SK. /md.25)66

I- Sağlık Sebepleri:66

II- Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve

Benzerleri:.67

III- Zorlayıcı Sebepler:68

IV- İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması Halinde

Devamsızlığın 17 nci Maddedeki Bildirim Süresini Aşması68

Toplu İşçi Çıkarma .68

1- Toplu İşçi Çıkarma Hangi Hallerde Mümkündür? 68

2- Kaç İşçi Çıkartılması Toplu İşçi Çıkarma Sayılır? Kapsam

Nasıl Belirlenir? .68

3- Toplu İşçi Çıkarma Sayılması İçin İşten Çıkarmalar Aynı

Tarihte Mi Yapılmalı?.69

4- Toplu İşçi Çıkarmak İsteyen İşveren Durumu Nereye

Bildirmek Zorundadır?.69

5- Yapılacak Bildirimde Hangi Bilgilere Yer Verilir? 70

6- Toplu İşçi Çıkarma Bildirimi Sonrasında Bir Müzakere

Gerçekleştirilir Mi? 70

7- Toplu İşçi Çıkarma Sonucunda Fesih Ne Zaman Gerçekleşir? .70

8- İşveren Toplu İşçi Çıkarmadan Sonra Yeniden İşçi Almak

İsterse Ne Yapmalı?70

9- Toplu İşçi Çıkarma Halinde İşçilerin Hakları Nelerdir?70

Kıdem Tazminatı.71

Kıdem Tazminatının Koşulları Nelerdir?.71

Kıdem Tazminatı İçin Belirli Fesih Halleri Nelerdir?71

En Az 1 Yıl Çalışmış Olma Şartı74

Kıdem Tazminatının Hesaplanması74

Ücrete Neler Dahil?75

Fazla Mesai Ücreti Kıdem Tazminatına Tabi Mi? .76

Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınacak Ödemeler .77

Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınmayacak Ödemeler 78

Kıdem Tazminatı Ödemesi Vergiden İstisna Mı?.79

İstifa Halinde Kıdem Tazminatı Ödenmesi79

Son Brüt Ücret Mi Geçerli? .80

8

İçindekiler

Ödeme Ne Zaman Olmalı?.80

Tek Seferde mi Ödenmeli?.80

Süresinde Ödenmezse Ne Olur?.81

Zamanaşımı Süresi Ne Kadar?.81

Yeni İşverenin Sorumluluğu.82

Ölüm Tazminatı.85

Sendikal Tazminat.87

İş Hukukunda Çalışma Süreleri ve Ücretler 90

Normal Çalışma Süresi.90

Denkleştirme Uygulaması 90

Denkleştirme İçin İşçi Onayı Alınmalı Mı? .91

Denkleştirme Anlaşması Yazılı Mı Olmalı?.91

Yoğunlaştırılmış Çalışmada Haftalık Çalışma Süresi Nasıl

Bölünebilir?91

Denkleştirme Süresi Ne Kadar Olmalı?.91

Denkleştirme İşyerinin Bazı Bölümlerine veya Bir Grup İşçiye

Uygulanabilir Mi? 92

Yoğunlaştırılmış Çalışma Sonrası Denkleştirme Yapılmazsa

Ne Olur? .92

Denkleştirme Yapmadan İşçinin İş Sözleşmesi Feshedilirse

Ne Olur? .92

Denkleştirme Durumunda Ücret ve Prim Nasıl Ödenir? .92

Yoğunlaştırılmış Çalışma Sonrası Denkleştirme Yapılmazsa

Prim Nasıl Ödenir?.93

Çalışma Süresinden Sayılan Haller.93

Ara Dinlenmesi94

İşçinin Gece Çalışması94

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma96

Fazla Çalışmada İşçi Onayı Gerekli mi?97

Fazla Çalışmanın Yasak Olduğu İşler 98

Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşçiler.98

Fazla Çalışma Ücreti99

Hafta Tatili.101

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri103

9

İçindekiler

Yıllık İzin .104

İşyerinde İzin Kurulu Bulundurulması.106

Telafi Çalışması .108

Analık İzni .108

Analık Halinde Çalışma Süresinin Yarısı Kadar Ücretsiz İzin 109

Analık Halinde Altı Aya Kadar Ücretsiz İzin.109

Analık Halinde Kısmi Süreli Çalışma110

Mazeret İzni.112

Ücret Nedir? Nasıl Ödenir? .112

Ücret Ödenmezse Ne Olur? .113

Ücret Hesap Pusulası ve Ücret Bordrosu114

Avans Uygulaması.116

Avansın Bazı Şartları Var.116

Avans Ödenmezse Ne Olur? 117

Avanstan Prim Kesilecek mi? 118

Ücret Kesme Cezası ve Ceza Koşulu.118

Ücret Garanti Fonu.122

Kısa Çalışma Ödeneği.124

Kısa Çalışma Ödeneği Hangi Hallerde Mümkün?.125

Kısa Çalışma Ne Demek? 125

İşveren Başvuru Yapmalı .125

Şartlar Neler? .126

Ödenek Tutarı Ne Kadar?.126

Çocuk İşçi Çalıştırma .126

Kadın İşçi Çalıştırma ve Yükümlülükler128

İKİNCİ KISIM

SOSYAL GÜVENLİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN

HUSUSLAR

Sosyal Güvenlik Uygulamalarında Bazı Temel Kavramlar

ve Yükümlülükler135

Sigortalı Kavramı ve Tescili .135

4/A Kapsamındaki Sigortalılık.135

4/B Kapsamındaki Sigortalılık.137

10

İçindekiler

Sigortalı Sayılmayanlar138

Sigortalı Tescili 140

İşe Başlamadan Önce Bildirilmesi Gereken Sigortalılar140

İnşaat, Balıkçılık ve Tarım İşyerlerinde İşe Başlatılacak

Sigortalılar140

Yabancı Ülkelere Sefer Yapan Ulaştırma Araçlarında Sefer

Esnasında İşe Başlatılan Sigortalılar140

İlk Defa İşyeri Bildirgesi Verecek İşyerlerinde İşe

Başlatılacak Sigortalılar .141

Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören

Öğrenciler.141

Naklen ve Hizmet Akdi Sona Ermeden Aynı İşverenin Aynı

ya da Başka Ünitede Tescil Edilmiş İşyerinde Çalışanlar141

Sigortalı Tescilinde İdari Para Cezası 141

a) Sigortalılığa İlişkin Bildirgenin Süresi Dışında veya

Belirlenen Usule Aykırı Şekilde Verilmesi Hali.142

b) Sigortalılığa İlişkin Bildirgenin Verilmediğinin

Kurumca Çeşitli Yollarla Öğrenilmesi Hali 144

c) Tekerrür Hali.144

Sigortalılığın Sona Ermesi .145

4/B Sigortalılığının Tescili 152

İşveren .154

İşveren Vekili .155

Alt İşveren156

İşyeri.157

İşyerinin Tescili157

Birleşme, Nevi Değişikliği ve Katılma Durumları 160

İşyerinin Devri .160

İşyerinin İntikali.161

İşyerinin Nakli162

İşyerinin Bölünmesi .163

Tek İhale İle Birden Fazla Ünitenin Görev Alanına Giren

Bir İşin Yapılması Hâlinde Tescil İşlemi163

Aynı İşveren Tarafından Yaptırılan ve Birden Fazla Yapı

Ruhsatı Bulunan Özel Nitelikteki Bina İnşaatı İşyerlerinde

Tescil İşlemi .163

11

İçindekiler

Belirli Yerde Yapılmayan ve Belirli Bir Merkezden Sevk ve

İdare Edilen İşlerin Tescili .163

Ticaret Sicili Müdürlüklerince Tescil Edilen Şirket

Kuruluşlarına İstinaden Otomatik İşyeri Tescili 164

Konsorsiyum ve İş Ortaklığı Şeklinde Üstlenilen İhale

Konusu İşlerin Tescili 164

İşyeri Tescilinde Özellikli Bazı Haller.165

İşyeri Tescilinde İdari Para Cezası 166

Sigorta Primine Esas Kazanç ve Tespiti169

Günlük Kazanç Sınırları169

Sigorta Primine Esas Kazançlar169

Kısmen Prime Tabi Tutulan Kazançlar 173

Yemek Paraları .173

Çocuk Zammı (Yardımı) 173

Aile Zammı (Yardımı)174

Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı

Payları Tutarları .174

Prime Tabi Tutulmayan Kazançlar .175

- Ayni Yardımlar.175

- Ölüm, Doğum ve Evlenme Yardımları 175

- Görev Yollukları.175

- Seyyar Görev Tazminatı, Kıdem Tazminatı, İş Sonu

Tazminatı veya Kıdem Tazminatı Mahiyetindeki Toplu

Ödemeler ve Keşif Ücreti Gibi Ödemeler176

- İhbar Tazminatı 176

- Kasa Tazminatı.177

- İşverenlerin Sigortalılara Vermiş Oldukları Alışveriş/Hediye

Çekleri177

Sigorta Primine Esas Kazancın Devri.177

Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ve Primlerin

Ödenmesi .180

Beyannamenin Verilmesi .180

Beyannamenin Düzenlenmesi .181

Beyannamenin Mali Müşavir Nedeniyle Ertelenmesi .182

Beyannamenin Verilmemesinin Yaptırımı184

12

İçindekiler

a) Belirtilen Şekil ve Usulde ya da Belirlenen Sürede

Verilmeyen Beyannamenin Asıl Nitelikte Olması .185

b) Belirtilen Şekil ve Usulde ya da Belirlenen Sürede

Verilmeyen Beyannamenin Ek Nitelikte Olması .186

c) Beyannamenin Verilmediğinin Kurum Tarafından

Değişik Yollarla Tespiti Hali 186

Beyannamede Mali Müşavirin Sorumluluğu .189

Primlerin Ödenmesi190

İstihdam Teşvikleri193

Tarım Ürünlerinde Tevkifat Uygulaması200

Uyumlu Prim Borçlusuna Erteleme Uygulaması.202

Çok Zor Durum ve Teminat Şartları Var 203

Düşük Tecil Faizi Uygulanıyor 203

Taksitler Süresinde Ödenmeli 205

Engelleyici Sebep ve Mücbir Sebeplerle Primlerin

Ertelenmesi 205

Bilgi İşlem Altyapısında Sorun: Engelleyici Sebep.205

Sorun İşverenin Sistemindeyse 205

Mücbir Sebep Halleri Neler? .206

Belgeler İçin Üç Ay Süre207

Primlerin Gider Yazılması207

Primler Gider Yazılabilir207

Fark İşçilikten Doğan Primde Durum208

Ceza ve Faizler İndirilebilir mi? 208

Prim Borcu Nedeniyle Ortaklığın Feshi .209

Ortaklığın Feshinin İstenmesinde Kapsam 209

Gerekli Şartlar210

Ortaklığın Feshinin İstenmesi Usulü210

Asgari İşçilik Uygulaması.211

Genel Olarak Asgari İşçilik211

Devamlı İşyerlerinde Asgari İşçiliğin Tespiti ve Yöntemler214

İhale Konusu İşlerde Asgari İşçiliğin Tespiti ve Yöntem.217

Faturalı İşçilik Ödemelerinin Varlığı223

Özel Bina İnşaatlarında Asgari İşçilik229

13

İçindekiler

Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve YMM’lerin

Asgari İşçilik İnceleme Yetkisi.234

İnceleme Yapılması 234

Ortak Hükümler .236

Rapor Üzerinde Yapılacak İşlemler238

Rapor Düzenlenmeyecek İşler ve Rapor Düzenleme Sınırı.240

Rapor Düzenleme Şekli240

Rapor Düzenlenemeyecek Hâller.241

Meslek Mensuplarının Düzenleyecekleri Rapordan Doğan

Sorumlulukları241

Tespit Edilen Eksik İşçilik Nedeniyle Uygulanacak İdari

Para Cezası 242

Özel Sektörün Birbirine Yaptırdığı İşlerde Asgari İşçilik

Olur Mu? .244

İstihkak Ödemesi Olmayan İhaleli İşlerde Asgari İşçilik 246

Yap-İşlet-Devret Modelinde Durum 246

Yıkım Söküm İşleri 247

Tespit Mümkün Değilse Ne Olacak? 247

Sosyal Güvenlik Uygulamalarında İşyeri Kayıtları ve Bazı

Bildirimler .248

Kayıt ve Belge Saklama ve İbraz Yükümlülüğü 248

Kayıt ve Belgelerin Geçersizliği 252

Meslek Kodu Uygulaması.255

İstirahatli Sigortalıların Bildirimi.257

Konut Kapıcısı Çalıştırma .258

1- “Konut Kapıcısı” Kimlere Denmektedir?258

2- Konut Kapıcısı Çalıştırırken İşverenin Başlıca

Yükümlülükleri Nelerdir? 258

3- Konut Kapıcısı İle İş Sözleşmesi Nasıl Yapılmalı? .259

4- Konut Kapıcısının Çalışma Süresi Nasıl Belirlenir? .259

5- Konut Kapıcılarının Haftalık İzinleri ve Tatilleri Nasıldır?.259

6- Kapıcı İzindeyken Geçici Kapıcı Çalıştırılabilir Mi? 260

7- Konut Kapıcılarına Kıdem ve İhbar Tazminatı Nasıl Ödenir? 260

8- Uyuşmazlıklarda Muhatap Kimdir?.260

9- Kapıcıların Sigortalılığı Nasıl Olacak?260

14

İçindekiler

10- Konut Kapıcısı Çalıştırmada İstihdam Teşviklerinden

Faydalanmak Mümkün Mü? 261

Sosyal Güvenlik İşlemlerinde Uyuşmazlıkların

Çözümlenmesi ve Zamanaşımı 262

İdari Para Cezalarına Karşı Kuruma İtiraz 262

İdari Para Cezalarına Karşı Yargı Yoluna Başvurma.266

İdari Para Cezalarında İndirim Uygulaması .267

Pişmanlık İndirimi267

Peşin Ödeme İndirimi 269

Özellikli Durumlara Dikkat270

Prim Borçlarında Zamanaşımı271

İdari Para Cezalarında Zamanaşımı 273

İdari Para Cezalarında Tahakkuk Zamanaşımı Süresi273

a) 30/9/2008 veya Önceki Bir Tarihte İşlenen Fiiller

Yönünden Tahakkuk Zamanaşımı Süresi .274

b) 1/10/2008 veya Sonraki Bir Tarihte İşlenen Fiiller

Yönünden Tahakkuk Zamanaşımı Süresi .275

İdari Para Cezalarında Tahsil Zamanaşımı Süresi276

a) Yasal Ödeme Süresinin Son Günü 30/9/2008 veya

Önceki Bir Tarihe Rastlayan İdari Para Cezalarının

Tahsilinde Dikkate Alınacak Zamanaşımı Süresi 276

b) Yasal Ödeme Süresinin Son Günü 1/10/2008 veya

Sonraki Bir Tarihe Rastlayan İdari Para Cezalarının

Tahsilinde Dikkate Alınacak Zamanaşımı Süresi 277

c) Ölüm Halinde İdari Para Cezaları Hakkında Yapılacak

İşlemler278

Hizmet Tespit Davaları.280

Prim Tahakkukuna Karşı İtiraz ve Dava .283

Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıklarının Uzlaşma İle

Çözümlenmesi .286

Uzlaşma Uygulamasının Kapsamı .286

Uzlaşma Uygulamasının Usulü288

Uzlaşmanın Sağlanamaması.289

Uzlaşmanın Kesinliği ve Dava Konusu Edilememesi .290

Uzlaşma Komisyonları.291

15

İçindekiler

ÜÇÜNCÜ KISIM

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARINA İLİŞKİN

HUSUSLAR

İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Yükümlülükleri .295

İşverenin Genel Yükümlülükleri .295

Çalışanların Bilgilendirilmesi 297

İşyerinde İSG Eğitimi Yaptırma298

İşverenin Sağlık ve Güvenlik Kayıtları ve Onaylı Deftere

İlişkin Yükümlülükleri .300

İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi (İSGB)301

İş Kazasının Bildirilmesi 302

Bildirim Süresinin Belirlenmesi.302

Bildirimin Yapılma Şekli .305

5510 Sayılı Kanuna Göre İş Kazasının İşverenlerce Geç

Bildirilmesi veya Bildirimin Yanlış Yapılması.306

Meslek Hastalığının Tespiti ve Bildirimi.307

Meslek Hastalığının Tespiti307

Meslek Hastalığının Bildirimi ve Bildirim Süresi .308

Meslek Hastalığının Geç Bildirilmesi veya Bildirilmemesi 311

İş Kazası ve Meslek Hastalığında Sorumluluk.311

İşverenin Bildirilmeyen Sigortalılıktan Doğan Sorumluluk

Hali.311

İşverenin 5510 sayılı Kanunun 21 inci Maddesi Yönünden

Sorumluluğu.316

Sigortalının Sorumluluğu.321

Üçüncü Kişilerin Sorumluluğu 325

İş Kazası Kayıt ve Raporu Tutma Yükümlülüğü.328

İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimlerinin Yükümlülüğü .329

Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü.330

Risk Değerlendirmesi Yapma.330

Salgında Risk Değerlendirmesi Yenilenmesi 332

İşin Durdurulması.334

İşyerinde Acil Durum Yükümlülüğü .336

16

İçindekiler

Diğer Sağlık Personeli Çalıştırma .338

Tam Süreli İşyeri Hekimi Varsa… .339

Diğer Sağlık Personelinin Görevleri Neler? 339

Diğer Sağlık Personeli Çalışma Süresi 340

Çalışan Temsilcisi Bulundurma.340

Kavram İndeksi.343