Kabahatler Hukuku

Prof. Dr. Zeynel T. KANGAL

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
BİRİNCİ BÖLÜM
KABAHATLER HUKUKUNA GİRİŞ
§ 1 KABAHAT KAVRAMI VE KABAHATLER HUKUKU 23
I KABAHAT KAVRAMI 23
A Genel Olarak 23
B Kabahatlerin Diğer Kavramlardan Farkları 24
1 Kolluk Tedbirlerini Gerektiren Fiillerden Farkları 25
2 Disiplin Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden Farkları 26
3 Muhakeme Hukuku Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden
Farkları 29
4 Özel Hukuktan Kaynaklanan Yaptırımlardan Farkları 30
II KABAHATLER HUKUKU 31
A Genel Olarak 31
B Kısa Tarihçe 34
C Çeşitli Ülkelerdeki Durum 36
1 Federal Almanya 36
2 Fransa 38
3 İtalya 39
4 İspanya 41
5 Avusturya 41
6 İsviçre 43
7 İngiltere 43
8 Çin 44
9 Güney Kore 46
D Avrupa Birliği 47
E Hukuk Düzenindeki Yeri 48
1 Kamu Hukukunun Alt Dalıdır 48
2 Ceza Hukuku ve İdare Hukuku İle İlişkisi 51
F Düzenleme Konuları 53
10 İçindekiler
1 Maddî Hukuk 54
2 Usul Hukuku 54
§ 2 KABAHAT - SUÇ AYRIMI 55
I AYRIMIN ÖNEMİ 55
II AYRIM KRİTERLERİ 56
A Şeklî Kriterler56
1 Yaptırım Farkı Kriteri 56
2 Usul Farkı Kriteri57
B Esasa İlişkin Kriterler 58
1 Nitelik Kriteri 58
2 Nicelik Kriteri60
3 Nitelik-Nicelik Kriteri 62
§ 3 KABAHATLER HUKUKUNUN KAYNAKLARI67
I DOĞRUDAN KAYNAKLAR 67
A Anayasa67
B Kanunlar69
1 Kabahatler Kanunu69
2 Kabahat İçeren Diğer Kanunlar69
C Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri75
D Çerçeve Kanunlar ve Düzenleyici İşlemler 75
II DOLAYLI KAYNAKLAR 77
A Yüksek Mahkeme Kararları 77
B Doktrin 77
III KABAHATLER HUKUKU KURALLARININ YORUMU78
IV KABAHATLERDE KANUNÎLİK İLKESİ 79
A Genel Olarak 79
B Örf-Âdet Hukuku Yasağı 85
C Belirlilik İlkesi 86
1 Genel Olarak86
2 Çerçeve (Beyaz) Normlar94
D Kıyas Yasağı 112
E İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle İdarî Yaptırım Konulması Yasağı116
F Geçmişe Uygulama Yasağı118
§ 4 KABAHATLER KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI118
I KABAHATLER KANUNU’NUN KONU BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI118
II KABAHATLER KANUNU’NUN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI 119
A Genel Olarak 119
B Derhal Uygulama İlkesi (Geçmişe Uygulama Yasağı) 124
İçindekiler 11
C Failin Lehine Olan Kanunun Uygulanması 131
III KABAHATLER KANUNU’NUN YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 142
A Türkiye’de İşlenen Kabahatler 142
B Yurt Dışında İşlenen Kabahatler 145
IV KABAHATLER KANUNU’NUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 145
A Genel Olarak 145
B Milletvekilleri 146
C Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 147
D Diplomatlar 148
E Hâkim ve Savcıların Durumu 149
İKİNCİ BÖLÜM
KABAHATLERE YAPTIRIM UYGULANMASININ KOŞULLARI
§ 5 KABAHATİN YAPISAL UNSURLARI VE YAPTIRIM UYGULANMASININ
KOŞULLARI 151
I GENEL OLARAK 151
II KABAHATİN YAPISAL UNSURLARI 151
III FAİLİN KUSURU 152
IV İDARÎ YAPTIRIM UYGULANMASININ DİĞER KOŞULLARI 153
§ 6 TİPİKLİK 153
I KAVRAM 153
II KABAHAT TİPLERİNİN TÜRLERİ 154
A İcraî Hareketli Kabahatler – İhmalî Hareketli Kabahatler 154
B Serbest Hareketli Kabahatler – Bağlı Hareketli Kabahatler 158
C Tek Hareketli Kabahatler – Birden Fazla Hareketli Kabahatler 159
D Seçimlik Hareketli Kabahatler 159
E Anî Kabahatler – Mütemadi Kabahatler 160
F Sırf Hareket Kabahatleri – Neticeli Kabahatler 161
G Zarar Kabahatleri – Tehlike Kabahatleri 162
III KABAHATİN MADDÎ UNSURLARI 163
A Fail 163
1 Genel Olarak 163
2 Mahsus (Özgü) Kabahatler 169
B Mağdur 170
C Kabahatin Konusu 171
D Tipik Hareket (Fiil) 172
1 Kavram 172
2 Bir Başkası İçin Hareket 174
12 İçindekiler
a Tüzel Kişilerin Organ veya Temsilcisi ya da Faaliyeti Çerçevesinde Görev Üstlenen Kişi 175
b Gerçek Kişilerin Temsilcisi veya Çalışanı175
c Özel Niteliklerin Sirayeti 177
E Netice180
1 Kavram 180
2 Nedensellik Bağı ve Objektif İsnadiyet 180
F Nitelikli Unsurlar 182
IV KABAHATİN MANEVÎ UNSURU184
A Genel Olarak 184
B Kast 185
1 Kavram 185
2 Kast Türleri 185
C Taksir187
1 Genel Olarak187
2 Taksir Türleri189
D Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Kabahatler 189
E Kabahatlerin Maddî Unsurlarında ve Nitelikli Unsurlarında Hata190
1 Kabahatlerin Maddî Unsurlarında Hata190
2 Kabahatlerin Nitelikli Unsurlarında Hata191
§ 7 HUKUKA AYKIRILIK UNSURU 192
I GENEL OLARAK 192
II HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ194
A Kanun Hükmünü Yerine Getirme 194
B Meşru Savunma 196
C Zorunluluk Hâli197
D Yükümlülüklerin Çatışması199
E Hakkın Kullanılması 200
1 Genel Olarak200
2 İdarî İzinler208
F İlgilinin Rızası210
III HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE SINIRIN AŞILMASI212
IV HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNİN MADDÎ KOŞULLARINDA HATA 213
§ 8 KUSUR 215
I GENEL OLARAK 215
II KUSURU ORTADAN KALDIRAN NEDENLER215
A Yaş Küçüklüğü 216
B Sağır ve Dilsizlik218
İçindekiler 13
C Akıl Hastalığı 219
D Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma 220
E Mazeret Nedenleri 222
1 Zorunluluk Hâli 222
2 Cebir veya Tehdit 222
3 Hukuka Aykırı, Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi 223
4 Meşru Savunmada Sınırın Aşılması 224
F Kusuru Ortadan Kaldıran Hata Hâlleri 225
1 Yasak Hatası 225
2 Kusuru Ortadan Kaldıran Nedenlerin Maddî Koşullarında Hata 231
§ 9 KABAHATİN ÖZEL GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ 231
I KABAHATE TEŞEBBÜS 231
A Genel Olarak 231
B Teşebbüsün Koşulları 234
C Gönüllü Vazgeçme 235
II KABAHATE İŞTİRAK 236
A Genel Olarak 236
B Eşitlik Sistemi (Tek Tip Fail Sistemi) 236
C Kabahate İştirakin Koşulları 239
1 Birden Fazla Kişinin Fiile Katılması 239
2 Birlikte Kabahat İşleme İradesi 241
3 Fiilin Tamamlanması veya Bazı Durumlarda İcra Hareketlerine Başlanması 243
D Dolaylı Faillik 243
E Yan Yana Faillik 245
F Özel Faillik Nitelikleri 246
III İÇTİMA 248
A Genel Olarak 248
B Fiil Tekliği ve Fiil Çokluğu 249
C Kabahatler Arasındaki İçtima 255
1 Aynı Kabahatin Birden Fazla İşlenmesi 255
2 Görünüşte İçtima 257
3 Fikrî İçtima 259
D Kabahatler İle Suçlar Arasındaki İçtima 262
§ 10 KABAHATLERE YAPTIRIM UYGULANMASINI ENGELLEYEN VEYA SAĞLAYAN DİĞER KOŞULLAR 269
I KİŞİSEL YAPTIRIMSIZLIK NEDENLERİ 269
II İDARÎ YAPTIRIMI KALDIRAN VEYA AZALTAN KİŞİSEL NEDENLER 269
14 İçindekiler
A Gönüllü Vazgeçme 270
B Etkin Pişmanlık 270
III İDARÎ YAPTIRIMIN UYGULANABİLİRLİĞİNİN OBJEKTİF KOŞULLARI 271
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KABAHATLERE UYGULANACAK İDARÎ YAPTIRIMLAR
§ 11 İDARÎ YAPTIRIMLARA GENEL BAKIŞ 273
I İDARÎ YAPTIRIM KAVRAMI 273
II İDARÎ YAPTIRIMLARIN CEZA YAPTIRIMLARINDAN FARKLARI275
§ 12 İDARÎ PARA CEZASI 276
I GENEL OLARAK 276
II İDARÎ PARA CEZASININ ÇEŞİTLERİ 280
A Maktu İdarî Para Cezası282
B Nispî İdarî Para Cezası292
C Alt ve Üst Sınırları Kanunda Gösterilen İdarî Para Cezası296
1 Genel Olarak296
2 İdarî Para Cezasının Belirlenmesi 300
a Kabahatin Haksızlık İçeriği 304
b Failin Kusuru 307
c Failin Ekonomik Durumu 307
III YERİNE GETİRİLMESİ 308
A Derhal Ödeme308
B Cebri İcra Yoluyla Tahsil 310
1 Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları312
2 Sosyal Güvenlik Kurumlarının ve Mahallî İdarelerin Bütçelerine Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları314
3 Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilmeyen İdarî Para Cezaları 314
4 Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Verdiği
İdarî Para Cezaları315
5 Cumhuriyet Savcıları ve Mahkemeler Tarafından Verilen İdarî Para Cezaları315
C Tahsil Şekli316
§ 13 İDARÎ TEDBİRLER319
I GENEL OLARAK 319
II MÜLKİYETİN KAMUYA GEÇİRİLMESİ 321
A Genel Olarak 321
B Mülkiyeti Kamuya Geçirilebilecek Eşya veya Değerler322
C Elkoyma veya Muhafaza 331
İçindekiler 15
D Kararın Geciktirilmesi 332
E Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesinin Sonuçları 333
III DİĞER İDARÎ TEDBİRLER 334
A Bir Meslek ve Sanatın Yerine Getirilmemesi 337
B İşyerinin Kapatılması 337
C Ruhsat veya Ehliyetin Geri Alınması 339
1 Sürücü Belgesinin Geri Alınması 339
2 Avcılık Belgelerinin İptali 340
3 Yetki Belgesinin İptali 341
4 Lisans Belgesinin İptali 341
5 Diğer Ruhsat veya İzinlerin İptali 342
D Faaliyetin Durdurulması 342
E Kara, Deniz veya Hava Nakil Aracının Trafikten veya Seyrüseferden Alıkonulması 343
F Spor Müsabakalarını Seyirden Yasaklama 344
§ 14 TÜZEL KİŞİLERE UYGULANACAK İDARÎ YAPTIRIMLAR 344
I TÜZEL KİŞİLERE KABAHATLERDEN DOLAYI İDARÎ YAPTIRIM UYGULANMASI 344
A Genel Olarak 344
B Tüzel Kişilerin Kapsamı 347
C Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler 348
D Kabahatin Gerçek Kişinin Görevi Kapsamında İşlenmesi 350
E Tüzel Kişilere Uygulanabilecek İdarî Yaptırımlar 354
II TÜZEL KİŞİLERE BAZI SUÇLARDAN DOLAYI İDARÎ PARA CEZASI UYGULANMASI 355
A Genel Olarak 355
B Tüzel Kişilerin Kapsamı 356
C Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler 356
D İlgili Suçların İşlenmesi 357
E Suçun Tüzel Kişi Yararına İşlenmesi 358
F İdarî Para Cezasına Karar Verecek Makam 358
G Tüzel Kişi Hakkında Sadece İdarî Para Cezası Uygulanabilmesi 362
III SUÇU BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLÂLİ SUÇUNDAN DOLAYI
BAZI TÜZEL KİŞİLERE İDARÎ PARA CEZASI UYGULANMASI 363
A Genel Olarak 363
B Tüzel Kişilerin Kapsamı 364
C Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler 365
D Suçu Bildirme Yükümlülüğünün İhlâli Suçunun İşlenmesi 365
16 İçindekiler
E İdarî Para Cezasına Karar Verecek Makam 366
F Tüzel Kişi Hakkında Sadece İdarî Para Cezası Uygulanması 367
§ 15 İDARÎ YAPTIRIMLARDA TEKERRÜR367
I GENEL OLARAK 367
II TEKERRÜRÜN SONUÇLARI 372
§ 16 YERİNE GETİRME ZAMANAŞIMI372
I KAVRAM372
II SÜRELER372
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İDARÎ YAPTIRIM KARARI VE YARGISAL KORUNMA
§ 17 İDARÎ YAPTIRIM KARARI 375
I HUKUKÎ NİTELİĞİ375
II UNSURLARI 377
A Sebep Unsuru377
B Konu Unsuru 378
C Amaç Unsuru385
D Yetki Unsuru386
1 Genel Olarak386
2 İdarî Yaptırım Kararı Vermeye Yetkili Kişi ve Makamlar 389
a İdarî Organ ve Makamlar390
aa Kişi Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar 391
bb Konu Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar399
cc Yer Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar402
aaa Türkiye’de İşlenen Kabahatlerde Yetki 403
bbb Yurtdışında İşlenen Kabahatlerde Yetki405
ccc Bağlantılı Kabahatlerde Yetki405
ddd Yer Bakımından Yetki Uyuşmazlığı406
eee Yetkisizlik İddiası ve Yetkili Olmayan İdarî
Makamların Yaptıkları İşlemler406
dd Zaman Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar407
b Cumhuriyet Savcısı 408
c Mahkeme411
E Usul-Şekil Unsuru418
1 Genel Olarak418
2 İdarî Soruşturma Koşulları421
a Şikâyet 422
b Talep 424
İçindekiler 17
3 İdarî Soruşturma Engelleri 424
a Ölüm 424
b Af 424
c Aynı Fiilden Dolayı Aynı Anda Yürütülen Başka Bir İdarî
Soruşturmanın Varlığı 427
d İdarî Yaptırıma İlişkin Daha Önceden Verilmiş Bir Kararın
Bulunması 427
aa Fiilin Ceza Mahkemesi Tarafından Karara Bağlanması 428
bb Fiilin Cumhuriyet Savcısı Tarafından Karara Bağlanması 433
cc Fiilin İdarî Makamlar Tarafından Karara Bağlanması 434
e Soruşturma Zamanaşımı 435
aa Kavram 435
bb Süreler 437
4 Uyarı Koşulu 442
5 İdare Önünde Savunma 444
6 İdarî Yaptırım Kararının Şekli ve Gerekçesi 449
7 Kararların Bildirilmesi 453
§ 18 İDARÎ YAPTIRIM KARARLARINA KARŞI YARGISAL KORUNMA 455
I GENEL OLARAK 455
II ADLÎ YARGI YOLU 468
A Başvuru Yolu 469
1 İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu 469
2 Aleyhine Başvurulabilecek İdarî Yaptırım Kararları 470
3 Görevli ve Yetkili Merci 474
4 Başvurabilecek Kişiler, Başvurunun Süresi ve Şekli 477
5 Başvurunun Etkisi 479
6 Ön İnceleme 480
7 Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi 482
8 Huzurda Dinleme 484
9 Deliller ve İspat 488
10 Son Kararın Verilmesi 497
B İtiraz Yolu 501
1 İtiraz Edilebilecek Kararlar 501
2 İtiraz Merci 504
3 İtiraz İstemi, Süresi ve Şekli 505
4 İtirazın İncelenmesi ve İtiraz Üzerine Verilebilecek Kararlar 507
18 İçindekiler
C Olağanüstü Kanun Yolları511
D Masraflar ve Vekâlet Ücreti 513
III İDARÎ YARGI YOLU516
A İptal Davası516
1 Genel Olarak516
2 İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu517
3 İptal Davası Açılabilecek İdarî Yaptırımlar 518
4 İptal Davası Açabilecek Kişiler ve Başvuru Şekli 520
5 Dava Açma Süresi 522
6 Görevli Mahkeme524
7 Yetkili Mahkeme525
8 Geçici Yargısal Korunma 526
9 İlk İnceleme 528
10 Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi529
11 Duruşma Açılması530
12 İnceleme ve Deliller530
13 İptal Davasında Karar 533
B Tam Yargı Davası 535
1 Genel Olarak535
2 Görevli ve Yetkili Mahkeme 536
C Kanun Yolları 536
IV ADLÎ YARGI İLE İDARÎ YARGI ARASINDAKİ GÖREV UYUŞMAZLIKLARI 542
A Genel Olarak 542
B Olumsuz Görev Uyuşmazlığı542
C Olumlu Görev Uyuşmazlığı544
V BİREYSEL BAŞVURU YOLU 546
A Genel Olarak 546
B Adil Yargılanma Hakkı Bakımından551
EK: AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ’NİN İDARÎ YAPTIRIMLARLA İLGİLİ
ÜYE DEVLETLERE YÖNELİK R (91) 1 SAYILI TAVSİYE KARARI 561
KAYNAKÇA563
KAVRAM DİZİNİ 577