Birlikte Borçlulukta Borçlular Arası İlişkiler
Dr. Kadir Berk KAPANCI
- Elbirliği Borçluluğu
- Kısmi Borçluluk
- Müteselsil Borçluluk
- Borca Katılma
- Bölünmeyen Borçluluk
- Kümülatif Borçluluk
- Kefalet Sözleşmesi
- Garanti Sözleşmesi
- Sigorta Sözleşmesi
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ VII
ÖNSÖZ XI
KISALTMALAR CETVELİ XXIX
GİRİŞ 1
§ 1. BİRLİKTE BORÇLULUK KAVRAMI VE TÜRLERİ
I. Birlikte Borçluluğun Kavramsal Çerçevesi 3
II. Hukukî Sebep ve Birlikte Borçluluk Bakımından Anlamı 5
III. Gerçek Anlamda (Aynı Hukukî Sebeple) Birlikte
Borçluluk Türleri 7
A. Elbirliği Borçluluğu 7
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 7
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 13
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 15
B. Kısmi Borçluluk 17
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 17
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 20
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 21
C. Müteselsil Borçluluk 23
1. Borçluluk Yapısı 23
a. Genel Olarak 23
b. Tam-Eksik Teselsül Ayrımı 32
c. Farklılaştırılmış Teselsül 40
2. Borçluluk Kaynakları 49
a. Hukukî İşlem 49
b. Kanun 51
c. Mahkeme Kararı 52
3. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 53
4. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 58
D. Mevcut Borca Katılma ile Oluşan Birlikte Borçluluk 62
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 62
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 68
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 69
E. Bölünemeyen Nitelikte Edimden Dolayı
Birlikte Borçluluk 70
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 70
a. Genel Olarak 70
b. Özel Olarak: Paylı Mülkiyet Konusu, Maddî Olarak
Bölünemez Bir Edimin Verilmesinin Yüklenilmesinde
Durum 73
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 77
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 83
IV. Gerçek Olmayan Anlamda (Farklı Hukukî Sebeplerle)
Birlikte Borçluluk Türleri 84
A. Kümülatif Borçluluk 84
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 84
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 86
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 87
B. Kefalet Sözleşmesiyle Oluşan Birlikte Borçluluk 87
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 87
a. Genel Olarak 87
b. Alacaklı Karşısında Aynı Asıl Borç İçin Birden
Fazla Kefilin Olması 94
i. Toplu Bakış 94
ii. Bağımsız Toplu Kefalet 94
iii. Kısmi Kefalet 95
iv. Birlikte Kefalet 96
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 101
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 103
C. Garanti Sözleşmesiyle Oluşan Birlikte Borçluluk 110
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 110
a. Genel Olarak 110
b. Alacaklı Karşısında Aynı Risk İçin Birden Fazla
Garanti Verenin Bulunması 119
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 120
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 122
D. Sigorta Sözleşmesiyle Oluşan Birlikte Borçluluk 125
1. Borçluluk Yapısı ve Kaynakları 125
a. Genel Olarak 125
b. Zarar Gören Sigortalı Karşısında Birden Çok
Sigortacının Olması 128
i. Toplu Bakış 128
ii. Müşterek Sigorta 129
iii. Çifte Sigorta 131
iv. Kısmi Sigorta 133
2. Alacaklının Karşısında Borçluların Durumu 135
3. Borçluların Birbirlerine Karşı Durumu 137
§ 2. ALACAKLI TATMİN EDİLMEDEN ÖNCE
BORÇLULAR ARASI İLİŞKİLER
I. Borçluların Borç İlişkisinin Konusunu Oluşturan
Edimden Sorumlulukları 139
A. Gerçek Anlamda Birlikte Borçluluk Türlerinde 139
1. Elbirliği Borçluluğu Bakımından 139
2. Kısmi Borçluluk Bakımından 140
3. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçluluk Bakımından 140
a. Genel Olarak 140
b. Farklılaştırılmış Teselsülde 144
B. Gerçek Olmayan Birlikte Borçluluk Türlerinde 147
1. Kümülatif Borçluluk Bakımından 147
2. Kefalet Sözleşmesi Bakımından 147
3. Garanti Sözleşmesi Bakımından 149
4. Sigorta Sözleşmesi Bakımından 151
II. Borçluların Bireysel Hareketlerinin Diğerlerine Etkisi 151
A. Gerçek Anlamda Birlikte Borçluluk Türlerinde Durum 151
1. Elbirliği Borçluluğunda 151
2. Kısmi Borçlulukta 152
3. Müteselsil Borçluluk ve Borca Katılmada 152
4. Bölünemeyen Borçlulukta 163
B. Gerçek Olmayan Birlikte Borçluluk Türlerinde Durum 165
1. Kümülatif Borçlulukta 165
2. Kefalet ve Garanti Sözleşmelerinde 165
3. Sigorta Sözleşmesinde 166
III. Defi ve İtirazların İleri Sürülmesi 166
A. Genel Olarak Defi ve İtiraz Kavramları 166
B. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçluluk Bakımından 170
1. Ortak Defi ve İtirazlar 170
a. Genel Olarak 170
b. Borcun Doğumuna İlişkin Olanlar 173
c. Borcun Talep Edilememesi veya Sona Ermesine
İlişkin Olanlar 173
2. Kişisel Defi ve İtirazlar 174
a. Sözleşmeye Dayalı Müteselsil Borçluluk, Borca
Katılma ve Bölünemeyen Borçlulukta 174
i. Genel Olarak 174
ii. Bir Kişisel Defi veya İtirazın Diğer Borçluların
Durumunu Dolaylı Olarak Etkilediği Haller 177
b. Haksız Fiilden Kaynaklanan Müteselsil Borçlulukta 178
c. Farklılaştırılmış Müteselsil Borçlulukta 180
3. Ortak Defi ve İtirazların Alacaklıya Karşı İleri
Sürülmemesinin Sonuçları 182
a. Genel Olarak 182
b. Bütün Borçlulara Karşı Dava Açıldığı Durumda 183
c. Sadece Bir Borçluya Karşı Dava Açıldığı Durumda 185
C. Kefalet Sözleşmesinde 186
1. Kefilin Asıl Borç İlişkisinden Kaynaklanan
Savunmaları 186
a. Genel Olarak 186
b. Borcun Doğumuna ve Geçerliliğine İlişkin Olanlar 190
c. Borcun Talep Edilememesi ve Sona Ermesine
İlişkin Olanlar 191
2. Kefil ve Alacaklı Arasındaki Kişisel İlişkilere
Dayanan Savunmalar 194
3. Asıl Borç İlişkisinden Kaynaklanan Savunmaların
Alacaklıya Karşı İleri Sürülmemesinin Sonuçları 196
D. Garanti Sözleşmesinde 198
1. Garanti Verenin Asıl Borç İlişkisinden Kaynaklanan
Bir Savunması Olabilir mi? 198
2. Garanti Verenin Alacaklı ile Arasındaki İlişkilere
Dayanan Savunmaları 201
E. Sigorta Sözleşmesinde 202
1. Sigortalının Üçüncü Kişi İle Olan Borç İlişkisinden
Kaynaklanan Savunma Sebepleri 202
2. Sigorta Sözleşmesinden Kaynaklanan
Savunma Sebepleri 203
IV. Borçtan Kurtulma 204
A. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılmada ve
Bölünemeyen Borçluluk Bakımından 204
1. Genel Olarak 204
2. Borçtan Kurtulmanın Mutlak Etkili Olduğu Haller 205
a. Alacaklı İfa ile Tatmin Edilerek Borçtan Kurtulma 205
i. Müteselsil Borçlulardan Birinin İfası 205
ii. Müteselsil Borçlu Çevresi Dışında Bir
Üçüncü Kişinin İfası 207
aa. Genel Olarak Üçüncü Kişinin İfası 207
bb. Özel Olarak: Üçüncü Kişinin Borcu Kötü
İfasının Sonuçları 209
b. Alacaklı İfa ile Tatmin Edilmeksizin
Borçtan Kurtulma 212
i. Bir Borçlunun Takas İleri Sürmesi 212
ii. Bir Borçlunun Yaptığı İfa Yerine Edim Anlaşması 215
iii. Bir Borçlunun Yaptığı İfa Uğruna Edim Anlaşması 217
iv. Bütün Borçlular Nezdinde Sorumlu
Olunmayan İfa İmkânsızlığı 218
v. Bir Borçlunun Meydana Getirdiği ve
Sorumlu Olduğu İfa İmkânsızlığı 220
vi. Bir Borçlunun Alacaklı Temerrüdü Sonuçlarına
Göre Borçtan Kurtulmasının Etkisi 221
vii. İkale Sözleşmesi (Contrarius Consensus) 226
3. Borçtan Kurtulmanın Duruma Göre Mutlak veya
Kısmi Etkili Olabileceği Haller 227
a. İbra Anlaşması 227
b. Sorumsuzluk Anlaşması 235
c. Sulh Anlaşması 238
d. Konkordato 242
e. Teselsül Bağının Kaldırılması 247
f. Tecdit (Yenileme) Anlaşması 249
g. Borçlu ve Alacaklı Sıfatlarının Birleşmesi 256
h. Zamanaşımı 260
i. Aşırı İfa Güçlüğü 267
j. Sözleşmeden Dönme 269
k. Borcun Nakli 273
l. İrade Sakatlıkları 276
m. Ehliyetsizlik 280
4. Özel Olarak: Müteselsil Borçluların Birbirlerine
Önceden Borçtan Kurtarılmaya Yönelik Bir Talepleri
Olabilir mi? 284
B. Kefalet Sözleşmesinde 290
1. Kefilin Asıl Borca Bağlı Olarak Borçtan Kurtulması 290
a. Genel Olarak 290
b. İfa, İfa Yerine Edim ve Takas 292
c. İmkânsızlık 293
d. Sözleşmeden Dönme 295
e. İbra Anlaşması 297
f. Borçlu ve Alacaklı Sıfatlarının Birleşmesi 298
g. Aşırı İfa Güçlüğü 300
h. Tecdit (Yenileme) Anlaşması 302
i. Borcun Nakli 304
j. Asıl Borçlu Hakkında Verilmiş Olan Kesin Hüküm 305
k. Zamanaşımı 306
2. Kefalet Sözleşmesine Özgü Sebepler 307
a. Genel Olarak 307
b. Kararlaştırılan Kefalet Süresinin Dolması
(TBK m. 600) 308
c. Belirsiz Süreli Kefalet Sözleşmesinde Sözleşmenin
TBK m. 601’e Göre Sona Ermesi 312
d. Alacaklının Kefilin Ödeme Teklifini Reddetmesi
(Alacaklı Temerrüdü) 315
e. Alacaklının Elindeki Teminatları Korumaması 319
f. Kanunda Öngörülen Azamî Sorumluluk Süresinin
Dolması 322
g. Kefalet Sözleşmesinden Dönme 328
3. Kefilin Asıl Borçludan Borçtan Kurtarma veya Teminat
Gösterilmesi Talebinde Bulunabileceği Haller 332
4. Özel Olarak: Birlikte Kefalette TBK m. 587 f.3 uyarınca
Borçtan Kurtulma 338
C. Garanti Sözleşmesinde 343
1. Asıl Borç İlişkisinde Gelişen Durumların
Garanti Sözleşmesine Etkisi 343
2. Garanti Sözleşmesine Özgü Sebepler 345
a. Genel Olarak 345
b. Garanti Süresinin Dolması 345
i. Belirli Süreli Garanti Sözleşmesinde 345
ii. Belirsiz Süreli Garanti Sözleşmesinde 347
c. Garanti Sözleşmesinden Dönme 348
D. Sigorta Sözleşmesinde 349
1. Sigortalının Üçüncü Kişiyle Olan İlişkisinden
Doğan Sebepler 349
2. Sigorta Sözleşmesine Özgü Sebepler 350
a. Genel Olarak 350
b. Kararlaştırılan Sürenin Dolması 350
c. Sigortalanan Menfaatin Ortadan Kalkması 352
d. Riskin Gerçekleşme Olasılığının Kalmaması 353
e. Sigorta Sözleşmesinden Cayma 353
f. Sigorta Sözleşmesinin Feshi 353
§ 3. ALACAKLI TATMİN EDİLDİKTEN SONRA
BORÇLULAR ARASI İLİŞKİLER
I. Kavramsal Çerçeve 355
A. İfada Bulunan (Solvens) Birlikte Borçlunun Diğerlerine
Başvurması: Rücu Hakkı 355
B. Özel ve Genel Rücu (Halefiyet) Haklarının
Karşılaştırılması 358
C. Genel Rücu (Halefiyet) Hakkının Sağladığı
Özel Avantajlar 370
D. Özel Rücu Hakkının Genel Rücu Hakkını (Halefiyeti)
Sınırlayıcı Özelliği 371
E. “Nemo Subrogat Contra Se”
(Alacaklı Zararına Halefiyet Olmaz) İlkesi 374
F. Rücu Haklarına İlişkin Anlaşmalar 381
II. Genel Rücu Hakkı (Halefiyet) 384
A. Kavram ve Görünüş Biçimleri 384
B. Şartları 388
1. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 388
a. Toplu Bakış 388
b. Müteselsil Borçlulukta 389
i. Genel Olarak 389
aa. Teselsül İlişkisinin Varlığı 389
bb. Alacaklının Tatmin Edilmiş Olması 389
cc. Özel Rücu Hakkının Varlığı 390
ii. Özel Olarak 395
aa. Haksız Fiillerden Doğan Teselsülde 395
bb. Farklılaştırılmış Teselsülde 396
c. Mevcut Borca Katılmada 396
d. Bölünemeyen Borçlulukta 397
2. Kefalet Sözleşmesinde 398
a. Genel Olarak 398
i. Geçerli Bir Kefalet Sözleşmesinin Varlığı 398
ii. Alacaklının Tatmin Edilmiş Olması 399
iii. Özel Rücu Hakkının Varlığı 401
b. Özel Olarak 404
i. Toplu Bağımsız Kefalette 404
ii. Birlikte Kefalet Türlerinde 406
aa. Adi Birlikte Kefalette 406
bb. Müteselsil Birlikte Kefalette 407
iii. Kısmi Kefalette 408
iv. Açığa, Kefile ve Rücua Kefalette 409
3. Sigorta Sözleşmesinde 410
a. Geçerli Bir Sigorta Sözleşmesinin Varlığı 410
b. Üçüncü Kişinin Sorumluluğunu Gerektiren
Bir Halin Varlığı 413
c. Sigortalının Tatmin Edilmiş Olması 414
d. Özel Rücu Hakkının Varlığı 415
4. Garanti Sözleşmesiyle Oluşan Birlikte Borçlulukta
TBK m. 62 f.2 Çerçevesinde Halefiyetin Oluşacağından
Söz Edilebilir mi? 416
C. Talebin Kapsamına Giren Değerler 420
1. Genel Olarak 420
2. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 421
a. Alacaklıya Olan Borcun İç İlişkideki
Payı Aşan Kısmı 421
b. Faiz ve Diğer Masraflar 424
3. Kefalet Sözleşmesinde 427
a. Genel Olarak 427
b. Asıl Borç Değeri 428
c. Asıl Borçlunun Kusur ve Temerrüdünün
Kanuni Sonuçları 430
d. Faiz ve Diğer Masraflar 431
4. Sigorta Sözleşmesinde 437
D. Hükümleri 439
1. Alacak Hakkının Kanuni Devri (Cessio Legis) 439
2. Alacağa Bağlı Hakların Devri 446
a. Ferî Haklar 446
i. Teminatlar 446
aa. Genel Olarak 446
bb. Kefilin Halefiyetinde Teminatlar Bakımından
Öngörülen Kısıtlamalar 451
ii. Sözleşme Cezası 454
iii. Faiz 458
b. Yenilik Doğuran Haklar 461
c. Rüçhan, Dava ve İcra Takibi Hakları 462
d. Ferî Olmayan Diğer Teminatların Durumu 466
3. Alacaklının Hareketleriyle Kendisine Halef Olacak
Birlikte Borçlunun Durumunu Kötüleştirmesine
Bağlanan Sonuçlar 471
a. Genel Olarak 471
b. Müteselsil Borçluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 471
c. Kefalet Sözleşmesinde 475
d. Sigorta Sözleşmesinde 476
E. Özel Olarak: Farklı Birlikte Borçluluk Türlerinin
Bir Arada Bulunduğu Kurgularda Halefiyet 477
III. Özel Rücu Hakkı 480
A. Genel Olarak 480
B. Dayanakları, Şartları ve Uygulanacak Hükümler 482
1. Sözleşme İlişkisi 482
a. Toplu Bakış 482
b. Vekâlet Sözleşmesi 482
i. İlişkinin Yapısı ve Özellikleri 482
ii. İlişki Kapsamında İleri Sürülebilecek Talepler 484
aa. Yapılan Masrafların Karşılanması Talebi 484
bb. Faize İlişkin Talep 488
cc. Zararın Karşılanması Talebi 489
c. Adi Ortaklık 492
i. İlişkinin Yapısı ve Özellikleri 492
ii. İlişki Kapsamında İleri Sürülebilecek Talepler 497
aa. Yapılan Masrafların Karşılanması Talebi 497
bb. Faize İlişkin Talep 499
cc. Zararın Karşılanması Talebi 500
d. Özel Olarak: Karşı Garanti (Kontrgaranti)
Verilmesi ve Anlamı 500
i. İlişkinin Yapısı ve Özellikleri 500
ii. Karşı Garantinin Diğer Birlikte Borçlu
Tarafından Verilmesi 502
iii. Karşı Garantinin Üçüncü Kişi Tarafından
Verilmesi 503
2. Vekâletsiz İş Görme 505
a. İlişkinin Yapısı, Şartları ve Özellikleri 505
b. İlişki Kapsamında İleri Sürülebilecek Talepler 510
i. Masrafların Karşılanması Talebi 510
ii. Faize İlişkin Talep 512
iii. Zararın Karşılanması Talebi 512
c. Özel Olarak: TBK m. 531’in Anlamı 513
3. Sebepsiz (Haksız) Zenginleşme 514
a. İlişkinin Yapısı, Şartları ve Özellikleri 514
b. İlişki Kapsamında İleri Sürülebilecek Talepler 519
i. İade Talebi 519
ii. Faize İlişkin Talep 521
4. Hâkimin Kararıyla Oluşan İç İlişki 521
a. Haksız Fiilden Kaynaklanan Teselsülde 521
b. Farklılaştırılmış Teselsülde 531
5. Bazı Birlikte Borçluluk Türlerinde Kanunda Borçlular
Arasındaki İlişkinin İçeriğine İlişkin Hükümler
Bulunmasının Anlamı ve Örnekleri 532
IV. Rücu Haklarının Tabi Olduğu Zamanaşımı 539
A. Genel Olarak 539
B. Genel Rücu Hakkı (Halefiyet) Bakımından 540
1. Toplu Bakış 540
2. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 543
3. Kefalet Sözleşmesinde 546
4. Sigorta Sözleşmesinde 549
C. Özel Rücu Hakkı Bakımından 550
1. Sözleşme İlişkisinde 550
2. Sebepsiz Zenginleşmede 551
3. Vekâletsiz İş Görmede 552
4. Hâkim Kararıyla Oluşan İç İlişkide 554
a. Haksız Fiilden Kaynaklanan Teselsülde 554
b. Farklılaştırılmış Teselsülde 560
V. Rücu Hakkından Önceden Vazgeçilmesi ve
Hakkın Kaybedilmesi 561
A. Haktan Önceden Vazgeçilmesi 561
1. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 561
2. Kefalet Sözleşmesinde 562
3. Garanti Sözleşmesinde 564
4. Sigorta Sözleşmesinde 565
B. Hakkın Kaybedilmesi 565
1. Müteselsil Borçluluk, Borca Katılma ve Bölünemeyen
Borçlulukta 565
a. Ortak Defi ve İtirazların İleri Sürülmemiş Olması 565
b. İfanın Diğer Borçlulara Bildirilmemiş Olması 567
2. Kefalet Sözleşmesinde 568
a. Asıl Borçluya Ait Savunmaların (Defi ve İtirazlar)
İleri Sürülmemiş Olması 568
b. İfanın Asıl Borçluya Bildirilmemiş Olması 569
3. Garanti Sözleşmesinde 572
4. Sigorta Sözleşmesinde 573
VI. Rücu Hakkının Dava Yoluyla İleri Sürülmesi 573
A. Rücu Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme 573
1. Genel Olarak 573
2. Genel Rücu Hakkına (Halefiyete) Dayalı
Açılan Davada 579
3. Özel Rücu Hakkına Dayalı Açılan Davada 580
B. Rücu Davasında İspat 580
1. Genel Rücu Hakkına (Halefiyete) Dayalı Açılan Davada 580
2. Özel Rücu Hakkına Dayalı Açılan Davada 581
C. &am
