Kamu Harcamalarında Yetki, Sorumluluk ve Denetim

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR TABLOSU 17
GİRİŞ 19
BİRİNCİ BÖLÜM
BÜTÇE VE KAMU HARCAMALARI
A. BÜTÇE HAKKI VE BÜTÇE KANUNU 23
1. Bütçe Kavramı 23
2. Bütçe Hakkı 27
a. Bütçe Hakkı-Bütçe Yetkisi 28
b. Batı’da Bütçe Hakkının Gelişimi 30
c. Ülkemizde Bütçe Hakkının Gelişimi 37
i. Tanzimat Dönemi’nde Bütçe Hakkı 38
ii. Meşrutiyet Dönemi’nde Bütçe Hakkı 41
iii. Cumhuriyet Dönemi’nde Bütçe Hakkı 44
d. Günümüzde Bütçe Hakkı 47
3. Bütçe Kanunu 51
a. Bütçe Kanununun Hukuki Niteliği 52
b. Bütçe Kanununun Özellikleri ve İşlevleri 55
B. KAMU HARCAMALARI 57
1. Kamu Harcamaları Kavramı 58
2. Kamu Harcamalarının Kapsamı 62
a. Devletin Ekonomideki Rolüne Dair Tercihler 63
b. Gerçekleştirilecek Kamu Hizmetlerine Dair Tercihler 67

c. Dar ve Geniş Anlamda Kamu Harcamaları 68
d. Yönetsel ve Fiziki Koşullar 72
3. Kamu Harcamalarının Özellikleri 74
4. Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması 75
a. Organik/Fonksiyonel Sınıflandırma 76
b. Ekonomik (İktisadi) Sınıflandırma 77
5. Kamu Harcamalarının Fonksiyonları 80
İKİNCİ BÖLÜM
KAMU HARCAMALARI YETKİSİ VE KAMU HARCAMALARINDA SORUMLULUK
A. KAMU HARCAMALARI YETKİSİ 83
1. Anayasal Boyut 84
a. Genel Esaslar 85
i. Hukuk Devleti İlkesi 85
ii. İdarenin Yasallığı İlkesi 88
iii. Sosyal Devlet İlkesi 89
iv. Genel Esaslar Bölümünde Yer Alan İlgili Diğer Maddeler 91
b. Temel Haklar ve Ödevler 92
c. Yasama, Yürütme, Yargı Organlarına İlişkin Düzenlemeler 94
i. Yasama Organı 96
ii. Yürütme Organı 97
iii. Yargı Organı 100
d. Mali ve Ekonomik Hükümler 103
2. Yasal Boyut 105
a. Bütçe Kanunu 106
i. Yıllık Olma İlkesi 107
ii. Plan ve Bütçe Komisyonu 108
iii. Bütçe Teklifinin TBMM’de Görüşülmesi 110
iv. Bütçe Kanunun Cumhurbaşkanı Tarafından Geri Gönderilememesi 112

v. Geçici Bütçe 113
vi. Bir Önceki Yılın Bütçesi Yeniden Değerleme Oranına Göre
Artırılarak Uygulanması 114
vii. Bütçe ile İlgili Olmayan Hüküm 119
viii. Ödeneklerin Harcanabilecek Tutarın Sınırını Oluşturması Kuralı 120
b. Kesin Hesap Kanunu 121
c. Kamu Harcamalarına İlişkin Kanunlar 124
i. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 124
ii. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 128
iii. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 133
iv. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 134
v. 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu 135
3. Uluslararası Anlaşmalar 137
4. İdari Boyut 141
a. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 141
i. Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 142
ii. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 145
b. Yönetmelik 145
c. Diğer Düzenleyici İşlemler 146
i. Cumhurbaşkanı Kararları 147
ii. Genel Tebliğ, Genelge ve Diğer Düzenleyici İşlemler 148
5. Kamu Harcamaları Yetkisinin Kullanımı 150
a. Kamu Harcamaların Yapılmasına Karar Verilmesi 150
i. Kamusal İhtiyaçların Belirlenmesinde Kriterler 151
ii. İhtiyaçların Kamu Harcaması Teklifine Dönüşmesi 155
b. Kamu Harcamalarının Gerçekleştirilmesi 162
i. Harcama Yapılma Usul ve Esasları 162
ii. Kamu Harcamalarının Gerçekleştirilme Aşamaları 164
c. Kamu Harcamalarının Gerçekleştirilmesinde Özel Durumlar 166
i. Ek Bütçe 167

ii. Yedek Ödenek 169
iii. Örtülü Ödenek 171
iv. Ödeneklerin Birleştirilmesi ve Ek Harcama 172
v. Ödenek Aktarma 173
vi. Ön Ödeme 174
B. KAMU HARCAMALARINDA SORUMLULUK 175
1. Sorumluluk Kavramı ve Kapsamı 175
a. Sorumluluk Zinciri 176
b. Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırlarının Sorumluluğa Etkisi 177
c. Sorumluluğun Kaynağı 179
i. Özel Hukuk-Kamu Hukuku 180
ii. Hizmet Kusuru 180
iii. Kişisel Kusur 182
iv. Kusursuz Sorumluluk 183
d. Nedensellik Bağı 183
e. Sorumluluk Kavramında Genişleme 184
2. Sorumluluk Çeşitleri ve Mali Sorumluluk 186
a. Siyasi Hesap Verme Sorumluluğu. 187
b. İdari Hesap Verme Sorumluluğu 187
c. Ekonomik Hesap Verme Sorumluluğu. 188
d. Sosyal Hesap Verme Sorumluluğu 189
d. 5018 sayılı Kanun’da Benimsenen Sorumluluk Yaklaşımı 191
3. Sorumluluğun Yasal Dayanağı ve Mali Sorumlular 191
a. 5018 sayılı Kanun’da Benimsenen Sorumluluğun Genel Esasları 193
b. 5018 sayılı Kanun’da Sorumlular 195
i. Cumhurbaşkanı 195
ii. Bakanlar 197
iii. Üst Yöneticiler 199
iv. Harcama Yetkilisi 200

v. Gerçekleştirme Görevlisi 202
vi. Muhasebe Yetkilisi 203
c. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda Sorumluluk 205
4. Sorumluluğun Yerine Getirilmesi 206
a. Sorumluluğun Faaliyet Raporları Üzerinden Yerine Getirilmesi 207
i. Faaliyet Raporlarının Hazırlanması 207
ii. Faaliyet Raporlarının Sorumluluk Doğurması 208
b. Sorumluluğun Kesin Hesap Kanunu Üzerinden Yerine Getirilmesi 211
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU HARCAMALARININ DENETİMİ
A. KAMU HARCAMALARI ÜZERİNDE YASAMA DENETİMİ 213
1. Kesin Hesap Kanunu 214
2. Raporlar Üzerinden Gerçekleştirilen Denetim 216
a. Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu 217
b. Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu 217
c. Genel Uygunluk Bildirimi 218
3. Kanun Değişiklikleri Üzerinden Gerçekleştirilen Denetim 219
4. Geleneksel Parlamento Denetimi Araçları 222
a. Gensoru 222
b. Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması, Yazılı
Soru 223
5. Bütçe Teklifinin Reddi 225
6. Komisyonlar Aracılığı ile Gerçekleştirilen Denetim 227
a. Plan ve Bütçe Komisyonu 227
b. Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu 228
c. Dilekçe Komisyonu 230
d. İnsan Hakları İnceleme Komisyonu 231
e. Komisyonların Danıştay Denetimi Başlatması 232

B. KAMU HARCAMALARI ÜZERİNDE İDARİ DENETİM 233
1. İdari Denetim Yolları 233
2. İç Kontrol 234
a. Kontrol Kavramı 235
b. Merkeziyetçi ve Adem-i Merkeziyetçi Model. 235
c. 5018 sayılı Kanun’da İç Kontrol 236
i. Ön Mali Kontrol 237
ii. İç Denetim 238
3. Kurullar Aracılığı ile Gerçekleştirilen Denetim 240
a. Devlet Denetleme Kurulu 240
b. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu 242
4. Denetimin Sonuçları 243
a. Ödenek Üstü Harcama 244
b. Kamu Zararı 245
c. Yetkisiz Kişinin Ödeme Yapması 247
d. Cezaların Tahsili. 247
C. KAMU HARCAMALARI ÜZERİNDE YARGI DENETİMİ 248
1. Mahkemeler Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 248
2. Sayıştay Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 251
a. Sayıştay Denetiminin Amacı 252
b. Sayıştay’ın Görevleri 254
i. Denetim Görevi 254
ii. Raporlama Görevi 255
iii. Yargılama Görevi 259
c. Sayıştay’ın Yetkileri 260
d. Sayıştay Denetiminin Kapsamı 263
e. Sayıştay Denetiminin Niteliği 266
i. TBMM Adına Denetim 267
ii. Sayıştay’ın Bağımsız Niteliği 267
iii. Denetimin Uluslararası Standartlara Uygun Yürütülmesi 268

iv. Dış Denetimin Niteliği 269
v. Hukuka Uygunluk Denetimi 269
vi. Sayıştay Kararlarının Danıştay Karşısında Konumu 271
vii. Harcama Sonrası Denetim Niteliği 271
viii. Hesap Yargılaması Niteliği 272
f. Sayıştay Denetiminin Kapsamı ve Niteliğine Dair Bir Tartışma. 273
D. KAMU HARCAMALARI ÜZERİNDE DİĞER DENETİM YOLLARI 276
1. Kamuoyu Denetimi 277
a. Denetim Raporları 278
b. Kamu Denetçiliği Kurumu 279
c. Dilekçe Hakkı 284
d. Seçimler ve Oy Hakkı 284
e. Katılımcılık Uygulamaları 285
f. Basın, Yayın, İnternet Araçları 286
g. Hükümet Dışı Kuruluşlar 287
2. Uluslarüstü veya Uluslararası Denetim 288
3. Özel Hukuk Tüzel Kişileri Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 289
a. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda Bağımsız Denetim Kuruluşları 290
b. Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Gerçekleştirilecek Denetimin
Niteliği 292
4. Denetimin Denetimi 294
a. Cumhurbaşkanı Tarafından Başlatılan Teftiş 294
b. TBMM Tarafından Başlatılan Denetim 295
c. Sayıştay Tarafından Gerçekleştirilen Denetim 296
i. Temyiz. 296
ii. Yargılamanın İadesi 297
iii. Karar Düzeltilmesi 297
SONUÇ 299
KAYNAKÇA 311