İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 FOREWORD 8 İÇİNDEKİLER 9 TABLOLAR LİSTESİ 23 ŞEKİLLER LİSTESİ 24 EKLER LİSTESİ 24 KISALTMALAR 25 BİRİNCİ BÖLÜM KAMU MALİYESİNE GİRİŞ VE KAMU SEKTÖRÜ KAMU MALİYESİNE GİRİŞ 27 Kamu Maliyesi Tanımı ve Amacı 27 Kamu Maliyesinin İlkeleri 28 Kamu Maliyesinin En Stratejik Noktası: Mali Disiplin 30 KAMU MALİYESİ VE MALİ HUKUKUN UNSUR VE AMAÇLARI 31 Gelir Politikası 33 Tanım ve Kurumlar 33 Amaçları 34 Harcama Politikası 36 Tanım ve Kurumlar 36 Amaçlar 38 Finansman Politikası 40 Tanım ve Kurumlar 40 Amaçlar 43 Bütçe Politikası. 44 Varlık Politikası 45 KAMU MALİYESİNİN BİLİM ALANLARI ile İLİŞKİSİ 47 Ekonomi 48 Özel Hukuk 49 Kamu Hukuku 49 Muhasebe 50
Mali Sosyoloji. 51 İstatistik 52 Siyaset 53 KAMU SEKTÖRÜ ve SINIFLANDIRILMASI. 54 Genel Yönetim 55 Merkezi Yönetim 56 Genel Bütçe Kapsamındaki İdareler 57 Özel Bütçeli İdareler 58 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar 59 Sosyal Güvenlik Kurumları 60 Sosyal Güvenlik Kurumu 60 Türkiye İş Kurumu 61 İşsizlik Sigortası Fonu 61 Mahalli İdareler 63 Belediyeler 64 Büyükşehir Belediyeleri 66 İl Özel İdareleri 71 Köyler 71 Mahalli İdare Birlikleri 74 Kamu İşletmeleri 76 Kamu İktisadi Teşebbüsleri 77 İktisadi Devlet Teşekkülleri 77 Kamu İktisadi Kuruluşu. 78 Kamu Sermayeli Bankalar 79 233 sayılı KHK ya Tabi Olmayan Teşebbüsler 79 Diğer Kamu Şirketleri 80 Mahalli İdare Şirketleri 80 İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİK SİSTEM VE YAKLAŞIMLAR EKONOMİK SİSTEMLER 81 Kapitalist Sistemler 82 Kolektivist Sistemler 82 Karma Sistemler 83
EKONOMİK YAKLAŞIMLAR 83 Merkantilizm 83 Fizyokrasi 84 Klasik İktisat 84 Keynesyen İktisat 85 Arz Yönlü İktisat 85 Kamusal Tercihler ve Anayasal İktisat 86 Monetarizm 87 Neoliberalizm 87 KAMU KESİMİNİN EKONOMİDEKİ YERİ 87 Kamu Tüketimi 88 Kamu Kesimi İstihdamı 89 Borçlanma 91 Kamu Yatırımları 93 Regülasyon ve Piyasa Yapıcılığı 95 ÖZEL KESİMİN EKONOMİDEKİ YERİ 96 KAMU SEKTÖRÜ VE EKONOMİ İLİŞKİSİ 97 Ekonomi İlişkisi Modelleri, Gerekçe ve Hedefleri 98 Kamusal Mal Üretimi 99 Tam Kamusal Mallar 99 Tüketimde Rekabetsizlik 100 Faydada Bölünememezlik 100 Zorunlu Tüketim ve Finansman 100 Paternalizm 101 Yarı Kamusal Mallar 102 Erdemli Mallar 102 Dışsallıkları Ortadan Kaldırmak 103 Piyasa Çözümleri 105 Coase Teoremi 105 Kaldor−Hicks Yaklaşımı 106 Scitovsky Yaklaşımı 107 Piyasa Dışı Çözümler (Kamusal) 107 Pigou Vergisi 108 Plott’un Düzenleyici Vergiler Yaklaşımı 108 Kamu Eliyle Yasaklama veya Dışsallıkların İçselleştirilmesi 109
Eksik Piyasalarla Mücadele Etmek 109 Eksik (Asimetrik) Bilgiyi Gidermek 110 Tekelleri Ortadan Kaldırmak 111 Hedefleri 112 Gelir Dağılımı Adaleti 112 Ekonomik İstikrar 113 Ekonomik Büyüme ve Kalkınma 113 Amaca Yönelik Otomatik Stabilizatörler 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KAMU HARCAMALARI KAMU HARCAMASI TANIMI ve UNSURLARI 117 KAMU HARCAMALARININ ARTIŞ NEDENLERİ 118 Gerçek Artış Nedenleri 118 Teknolojik Gelişmeler 118 Nüfus Artışı ve Sınırların Genişlemesi 119 Sosyal Devlet Yaklaşımı 120 Savunma Harcamaları Artışı 120 Kamu Tercihleri ve Siyaset 121 Ekonomik Resesyon ve Daralma 122 Görünürde Artış Nedenleri 123 Ekonominin Parasallaşması 123 Bütçe Yöntemlerinde Değişiklik 123 Ülke Parasının Değer Kaybı 124 KAMU HARCAMALARI ARTIŞINI AÇIKLAYAN TEORİ/YAKLAŞIMLAR 124 Wagner Kanunu 125 Peacock−Wiseman Yaklaşımı 125 Bürokrasi/ Siyaset Maksimizasyonu 126 Leviathan Yaklaşımı 127 KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI 127 Bütçe Sınıflandırması 127 Program Sınıflandırması. 128 Program 128 Alt Program 129 Faaliyet Türü 129
Kurumsal Sınıflandırma 131 Fonksiyonel Sınıflandırma 131 Ekonomik Sınıflandırma 132 Cari Harcamalar 133 Cari Giderler 133 Cari Transferler 134 Sermaye Harcamaları 136 Sermaye Giderleri 136 Sermaye Transferleri 137 Borç Verme 137 Finansman Tipi Sınıflandırma 138 KAMU HARCAMALARININ EKONOMİK ETKİLERİ 138 Çarpan Etkisi 139 Kamu Harcamaları Çarpanı 139 Transfer Harcamaları Çarpanı 140 Otonom Yatırım Çarpanı 140 Uyarılmış Yatırım Çarpanı 140 Kamu Harcamalarının Makro Değişkenlere Etkisi 141 Büyüme ve Gelir Dağılımı Katkısı 141 Enflasyonist Etkisi 142 İstihdam Etkisi 143 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KAMU GELİRLERİ KAMU GELİRİ TANIMI ve UNSURLARI 145 KAMU GELİRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI 145 Ekonomik Sınıflandırma 147 Cari Gelirler 147 Vergi Gelirleri 147 Vergi Dışı Gelirler 147 Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 147 Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler 148 Sermaye Gelirleri 148 Taşınmaz Satış Gelirleri 148 Taşınır Satış Gelirleri 148
Alacaklardan Tahsilat 148 Parafiskal Gelirler (Sosyal Güvenlik Gelirleri) 149 VERGİ TEORİSİNDE VERGİ SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ 149 Geleneksel (Konu Bazlı) Sınıflandırma 149 Gelirler Üzerinden Alınan Vergiler 151 Harcama ve İşlemler Üzerinden Alınan Vergiler 152 Servet/Servet Transferi Üzerinden Alınan Vergiler 153 Bütçe Tekniğine Göre (Konu Bazlı) Sınıflandırma 154 Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler 155 Gelir Vergisi 155 Beyana Dayanan Gelir Vergisi 155 Basit Usulde Gelir Vergisi 155 Gelir Vergisi Tevkifatı 157 Gelir Geçici Vergisi 158 Kurumlar Vergisi 159 Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi 159 Kurumlar Vergisi Tevkifatı 160 Kurumlar Geçici Vergisi 160 Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 161 Veraset ve İntikal Vergisi 161 MTV 162 Emlak Vergisi 163 Değerli Konut Vergisi. 164 Dâhilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 165 Dâhilde Alınan KDV 165 Beyana Dayanan KDV 165 Tevkif Suretiyle Alınan KDV 166 ÖTV 168 BSMV 170 Konaklama Vergisi 171 Dijital Hizmet Vergisi 172 Şans Oyunları Vergisi 173 Özel İletişim Vergisi 174 Eğlence Vergisi 175 Yangın Sigortası Vergisi 175
İlan ve Reklam Vergisi 176 Çevre Temizlik Vergisi 176 Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler 177 Gümrük Vergileri 177 İthalde Alınan KDV. 178 Damga Vergisi 178 Harçlar 179 Kaldırılan Vergi Artıkları 180 Yansıtılma ve Ekonomik Kaynağına Göre Vergiler 181 Dolaylı Vergiler 181 Dolaysız (Doğrudan) Vergiler 182 Vergiyi Doğuran Olayın Sıklığına Bağlı Vergiler 183 Sürekli Vergiler 183 Süreksiz Vergiler 183 Kamu Yönetimi Ayrımına Göre Vergiler 184 Merkezi Yönetim Vergileri 184 Mahalli İdare Vergileri 185 Vergi Matrahının Niteliğine Bağlı Vergiler 186 Hasılat Esaslı Vergiler 187 Hasılat Esaslı KDV 187 Hasılat Esaslı Kazanç Vergisi 187 Dijital Hizmet Vergisi 188 Sosyal Medya Kazançları Vergisi 189 Kâr Esaslı Vergiler 191 BEŞİNCİ BÖLÜM VERGİ SİSTEMİ VERGİ TANIMI ve VERGİ SİSTEMLERİ 193 Verginin Tanımı 193 Vergi Sistemleri 195 Sedüler Vergi Sistemi 195 Üniter Vergi Sistemi 196 Birleşik Vergi Sistemi 197 Spesifik Vergi Sistemi 197 Advalorem Vergi Sistemi 199
VERGİLEMEYE DAİR TEORİLER 199 Bireysel ve Faydacı Teoriler 200 Hizmet Bedeli Yaklaşımı 200 Sigorta Primi Yaklaşımı. 200 Genel Üretim Giderlerine Katılma Payı Yaklaşımı 201 Toplumcu Teoriler 201 VERGİLEMENİN AMAÇLARI 201 Mali Amaçları 201 İktisadi Amaçları 203 Gelir Adaletini Sağlamak 203 Ekonomik İstikrarı Temin Etmek 204 Büyüme Dostu Politikalara Destek Olmak 205 Diğer Amaçları 205 VERGİLEMENİN TEMEL UNSURU: MÜKELLEF 206 Vergi Ehliyeti 207 Kanuni Mükellef 207 Gerçek Vergi Mükellefi 207 Potansiyel Vergi Mükellefi 208 Genel Esaslara Tabi Mükellef 208 Özel Esaslara Tabi Mükellef 209 VERGİLEMEDE TEMİNAT UNSURU: VERGİ SORUMLUSU 210 Müşterek Sorumluluk 210 Müteselsil Sorumluluk 211 Vergi Kesenlerin Sorumluluğu 212 Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu 213 Mirasçıların Sorumluluğu 214 Meslek Mensuplarının Sorumluluğu 215 VERGİNİN YASALLIĞI İLKESİ 215 Mükellef Açısından Sonuçları 216 Temsilsiz Vergi Olmaz 216 Yasasız Vergi Olmaz 217 İdare Açısından Sonuçları 217 Verginin Alınması Zorunluluğu 217 Verginin Cebren Tahsil Zorunluluğu 218 Optimal Vergileme İlkeleri ve Vergi Meşruiyeti 218
Kolaylık İlkesi 219 Kesinlik İlkesi 219 Etkinlik (Verimlilik) İlkesi 219 Adalet İlkesi 219 Vergi Meşruiyeti 220 Vergi Çarpanı 220 Ekonomik Kayıtdışılık ve Vergiye Yansımaları 221 Ekonomik Kayıtdışlık 221 Tam Ekonomik Kayıtdışılık 222 Yarı Ekonomik Kayıtdışılık 222 Vergiden Kaçınma 223 Vergi Kaçakçılığı 224 Vazgeçilen Vergi Gelirleri: Vergi Harcamaları 225 Vergi Muafiyeti 227 Vergi İstisnası 227 Matrah/Vergi İndirimleri 228 Matrah İndirimleri 228 Vergi İndirimleri. 228 İndirimli Vergi Oranı 228 Yatırımlarda İndirimli Vergi Oranı 228 Borsaya Kayıtlı Olanlarda İndirimli Vergi Oranı 230 (KOBİ) Birleşmelerinde İndirimli Vergi Oranı 231 Vergi Ertelemeleri 232 Vergilendirme Süreçleri 232 Vergiyi Doğuran Olay 233 Verginin Konusu 234 Vergi Matrahı 234 Verginin Tarhı 234 Verginin Tebliği 235 Verginin Tahakkuku 236 İhtilafsız Tahakkuk 236 İhtiyati Tahakkuk 237 Verginin Tahsili 238 Tahsil Dairesi 239 Hususi Ödeme Şekilleri 239
ALTINCI BÖLÜM KAMU FİNANSMANI VE BORÇLANMA KAMU FİNANSMANI TANIMI 241 KAMU FİNANSMANINDA BORÇLANMA POLİTİKASI 241 Genel Devlet Açığı 242 Kamu Kesimi Borçlanma Gereği 243 Borç Stoku 244 AB Tanımlı Borç Stoku 244 Net Borç Stoku 246 BORÇLANMA TASNİFİ 246 Devlet İç Borcu 247 Devlet İç Borçlanma Araçları 247 Devlet İç Borçlanma Senetleri 247 Hazine Bonosu 248 Devlet Tahvili 249 Kira Sertifikaları 249 İç Borç Iskonto Giderleri 250 Devlet Dış Borcu 250 Dış Borcun Devri 250 Dış Borcun İkrazı 250 Dış Borcun Tahsisi 253 Dış Borç İskonto Giderleri 253 PARASAL GENİŞLEME ile KAMU FİNANSMANI 253 BORÇLANMA GÜVENCESİ: HAZİNE GARANTİLERİ 255 Hazine Garantisi Tanımı 255 Hazine Geri Ödeme Garantisi 256 Hazine Karşı Garantisi 257 Hazine Ülke Garantisi 257 Hazine Yatırım Garantisi 258 BORÇ YÖNETİMİ AMAÇ VE İLKELERİ 259 Amaçları 259 İlkeleri 260 BORÇ YÖNETİMİ SÜREÇLERİ 261 Olağan Borç Yönetimi 261 Borç Servisi 261
Borç Servis Oranı 262 Borç Çevirme Oranı 262 Borç ve Risk Yönetimi Komitesi 263 Borç İtfası 264 Borç Takası 264 Olağanüstü Borç Yönetimi 265 Konsolidasyon 265 Konversiyon 266 Borcun Reddi 266 Moratoryum 267 BORÇLANMANIN EKONOMİK ETKİLERİ. 267 Enflasyonist etkisi 267 Deflasyonist etkisi 268 Stagflasyonist Etkisi 268 YEDİNCİ BÖLÜM BÜTÇE SÜRECİ BÜTÇE TANIMI ve UNSURLARI 269 BÜTÇE SİSTEMLERİ 269 Klasik Bütçe Sistemi 269 Performans Bütçe Sistemi. 270 Performans Esaslı Program Bütçe Sistemi 270 Sıfır Esaslı Bütçeleme Sistemi 271 Cinsiyete Dayalı Bütçeleme 271 Global Bütçe Yaklaşımı 272 BÜTÇE DENKLİĞİ KAVRAMI ve FAKLI YAKLAŞIMLAR 272 Klasik Bütçe Yaklaşımı 272 Telafi Edici Bütçe Yaklaşımı 273 Devri Bütçe Yaklaşımı 273 KAMU SEKTÖRÜNÜN BÜTÇE SÜRECİ 274 Merkezi Yönetim Bütçesi 274 Genel Bütçe 274 Özel Bütçe 274 Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçesi 275 Mahalli İdareler Bütçesi 275 Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi 276
KAMU İŞLETMELERİ BÜTÇESİ 277 MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE SÜRECİ 278 Bütçe İlkeleri 278 Bütçeye Ön Hazırlık Sürecindeki Dokümanlar ve Bütçe sınıflandırması 280 Bütçe Dokümanları 280 OVP 280 Bütçe Çağrısı. 280 Bütçe Hazırlama Rehberi 281 Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi 281 Bütçe Sınıflandırması 282 Gider Sınıflandırması 282 Program Sınıflandırması 282 Kurumsal Sınıflandırma 284 Fonksiyonel Sınıflandırma 284 Finansman Tipi sınıflandırması 285 Ekonomik sınıflandırma 285 Gelirlerin Ekonomik Sınıflandırması 286 Finansmanın Ekonomik Sınıflandırması 286 Bütçe Hazırlık Süreci 287 Bütçeye Eklenen Belgeler 289 Bütçe Gerekçesi 289 Yıllık Ekonomik Rapor 290 Vazgeçilen Kamu Gelirleri (Vergi Harcamaları) Cetveli 290 Kamu Borç Yönetimi Raporu 291 Üç Yıllık Gelir ve Gider Tahminleri 291 Mahallî İdareler ve Sosyal Güvenlik Kurumlarının Bütçe Tahminleri 291 Bütçeden Yardım Alan Kuruluşlar Listesi 292 Bütçenin Görüşülmesi ve Yürürlüğe Girmesi 292 Plan ve Bütçe Komisyonu 292 Meclis Genel Kurulu 293 Cumhurbaşkanınca Bütçenin Onanması ve Yayımlanması 294 Bütçenin Yasalaşmaması ve Yetersizliği Halleri 294 Geçici Bütçe 294 Eski Yıl Bütçenin Güncellenmesi 295 Ek Bütçe 295
Bütçe Kapatma Yöntemleri 295 Yönetim Dönemi (Jestiyon Usulü) 296 Hesap Dönemi (Egzersiz Usulü) 296 Bütçelerin Sonuçlarının Onanması 297 Kesin Hesap Kanunu 297 Genel Uygunluk Bildirimi ve Hazırlanması 298 İdare Faaliyet Raporları 300 Genel Faaliyet Raporu 301 Dış Denetim Raporları 301 Bütçe Gerçekleşmeleri/Mali Durum ve Beklentiler Raporu 302 Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporları 302 İ. Bütçe Dengesi 303 Denk Bütçe Çarpanı 303 Bütçe Açığı 304 Yapısal Bütçe Dengesi 305 Faiz Dışı Denge 305 Faiz Dışı Açık 306 Faiz Dışı Fazla 307 İşlemsel Açık 307 SEKİZİNCİ BÖLÜM KAMU MALİYESİNDE DENETİM VE KONTROL DENETİM 309 İç Kontrol Sistemleri 309 Ön Mali Kontrol 310 Mali Hizmetler Birim Denetimi 311 Muhasebe Yetkilisi Denetimi 312 İç Denetim 312 DIŞ DENETİM 313 Sayıştay Denetimi 314 Performans Denetimi 315 Düzenlilik Denetimi 315 Mali Denetim 316 Uygunluk Denetimi 316 Vergi Denetimi 317
Vergi Denetimine Yetkililer 319 Vergi Denetiminde Uyulacak İlkeler 319 Vergi Denetim Sonuçları ve Uygulanması 321 DOKUZUNCU BÖLÜM MAHALLİ İDARELER MALİYESİ: BÜTÇELERİ ve DENETİMİ MAHALLİ İDARE BÜTÇELERİ 323 İl Özel İdareleri 324 Belediyeler 325 Büyükşehir Belediyeleri 326 Mahalli İdare Birlikleri 327 Köyler. 328 Merkezi Yönetim Bütçesinden Aktarmalar ve Öz Gelirler 330 Denkleştirme Ödenekleri 330 Belediye Yardım Ödenekleri 331 Vergi Gelirlerinden Ayrılan Pay 331 Kanunlarla Tahsis Edilen Vergi Gelirleri ve Diğer Gelirler 332 Vergi ve Benzeri Gelirleri. 332 Diğer Gelirler 333 BÜTÇE ve İŞ/İŞLEM DENETİMLERİ. 335 Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının Mahalli İdarelere Yönelik Yetkileri 336 İçişleri Bakanlığının Mahalli İdarelere Yönelik Yetkileri 337 İç Denetim 339 Dış Denetim 339 İçişleri Bakanlığınca Yapılan Denetim 340 KAYNAKLAR 349
