Kamu Yönetiminde Açıklık & Bilgi Edinme Hakkı

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR VE SİMGELER DİZİNİ 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
KAMU YÖNETİMİNDE GİZLİLİK/KAPALILIK VE AÇIKLIK
1.1. KAMU YÖNETİMİNDE GİZLİLİK/KAPALILIK 27
1.1.1. Gizlilik ve Kapalılık Kavramları 28
1.1.2. Gizliliğin Nedenleri 30
1.1.2.1. Siyasi Rejimin Niteliği 31
1.1.2.2. Devletin Güvenliği ve Diplomasi 32
1.1.2.3. Özel Hayatın ve Kişisel Bilgilerin Korunması 34
1.1.2.4. Devlet Aklı – Hikmet–i Hükümet 36
1.1.2.5. Yönetimde Etkinlik ve Tarafsızlığı Sağlama Düşüncesi 38
1.1.2.6. Bürokrasinin Otorite Kazanma Eğilimi 38
1.1.2.7. Kötü Yönetim ve Memurların Denetim Riskinden Kaçınma
İsteği 39
1.1.3. Gizliliğin Kaynakları 41
1.1.3.1. İdari Uygulamalar 42
1.1.3.2. Hukuki Düzenlemeler 43
1.1.4. Gizliliğin Sonuçları 43
1.2. KAMU YÖNETİMİNDE AÇIKLIK 50
1.2.1. Yönetimde Açıklık Kavramı 53
1.2.2. Yönetimde Açıklığın Gelişimi ve Nedenleri 55
1.2.2.1. Devletin Müdahaleci Politikalarında Artış 57
1.2.2.2. Eğitim ve Kültür Düzeyindeki Değişmeler 59
1.2.2.3. Kamu Yönetiminin Faaliyet Alanının Genişlemesi 60
1.2.2.4. Uluslararası Kuruluşların Etkisi 61
1.2.3. Yönetimde Açıklığın Temel Amaçları 64
1.2.4. Yönetimde Açıklığı Sağlayan Araçlar 69
1.2.4.1. Dinlenilme Hakkı 70

1.2.4.2. Bilgi ve Belgelere Erişim Hakkı 75
1.2.4.3. Hukuki Yardım ve Temsil 79
1.2.4.4. Gerekçe İlkesi 82
1.2.4.5. Başvuru Yollarının Gösterilmesi 86
İKİNCİ BÖLÜM
BİLGİ EDİNME HAKKI VE KURAMSAL YÖNÜ
2.1. BİLGİ EDİNME: HAK MI, ÖZGÜRLÜK MÜ? 95
2.1.1. Hak ve Özgürlük 96
2.1.1.1. Hak ve Özgürlük Kavramları 96
2.1.1.2. Hak – Özgürlük Ayrımı 100
2.1.2. Hak ve Özgürlük Kavramları Bağlamında Bilgi Edinmeye Yönelik Değerlendirme 102
2.2. İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI BAĞLAMINDA BİLGİ
EDİNME HAKKININ KONUMU 105
2.2.1. Klasik Tasnife Göre Hak ve Özgürlük Sınıflandırması 106
2.2.2. Tarihsel Süreç Bağlamında Hak ve Özgürlük Sınıflandırması 107
2.2.3. Sınıflandırmalar Bağlamında Bilgi Edinme Hakkı 110
2.2.4. Bilgi Edinme Hakkının Düşünce ve İfade Özgürlüğü Bağlamında Değerlendirmesi 111
2.2.5. Bilgi Edinme Hakkının Hak – Özgürlük Bağlamında Nihai
Değerlendirmesi 115
2.3. BİLGİ EDİNME HAKKI 116
2.3.1. Kavram 117
2.3.2. Bilgi Edinme Hakkının Kapsamı 125
2.3.2.1. Bilgi ve Belgelere Ulaşma Serbestisi 125
2.3.2.2. Bireysel Bilgilere Ulaşma Serbestisi 129
2.3.2.3. Belgelerin Kopyasının Verilmesini İsteyebilme Hakkı 131
2.3.2.4. Bilgi ve Açıklama İsteyebilme Hakkı 132
2.4. BİLGİ EDİNME HAKKININ ÖNEMİ 133
2.5. BİLGİ EDİNME HAKKININ DÜZENLENİŞ SİSTEMLERİ VE GARANTİ ALTINA ALINMASI 140
2.5.1. Bilgi Edinme Hakkının Düzenleniş Sistemleri 140
2.5.1.1. Bilgi Edinme Hakkının Düzenleniş Biçimleri 140
2.5.1.1.1. Bilgi Edinmenin İdarenin Takdirine Bırakıldığı
Sistem 140
2.5.1.1.2. Bilgi Edinmenin Bir Hak Olarak Düzenlendiği
Sistem 141

2.5.1.2. Bilgi Edinme Hakkının Düzenleniş Sistemleri Bağlamında
Kullanımı 143
2.5.1.3. Bilgi Edinme Hakkının Garanti Altına Alınması 145
2.6. BİLGİ EDİNME HAKKININ SINIRLANDIRILMASI 147
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE BİLGİ EDİNME HAKKI
3.1. ULUSLARARASI METİNLERDE BİLGİ EDİNME HAKKI 157
3.1.1. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (Universal
Declaration of Human Rights) 158
3.1.2. Birleşmiş Milletler Kişisel ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme (International Covenant on Civil and Political Rights) 160
3.1.3. Aarhus Konvansiyonu (Aarhus Convention) 162
3.1.4. Milenyum Bildirgesi (United Nations Millenium Declaration) 164
3.1.5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (European Convention on Human Rights) 165
3.1.6. Avrupa Konseyi Kararları 170
3.1.6.1. Bireyin Yönetsel İşlemler Karşısında Korunması Hakkında Karar (On the Protection of the Individual in Relation to the
Acts of Administrative Authorities) 170
3.1.6.2. İdarenin Sahip Olduğu Bilgilere Erişme Hakkında Tavsiye Kararı (Recommendation on Access to Information Held by
Public Authorities) 171
3.1.6.3. Resmi Belgelere Erişme Hakkında Tavsiye Kararı
(Recommendation on Access to Official Documents) 173
3.1.7. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi (American Convention on Human Rights) 173
3.1.8. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı (African Charter on Human and Peoples’ Rights) 174
3.2. ULUSAL MEVZUATLARDA BİLGİ EDİNME HAKKI 175
3.2.1. İsveç’te Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 176
3.2.2. ABD’de Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 178
3.2.3. İngiltere’de Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 181
3.2.4. Fransa’da Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi. 184
3.2.5. Avustralya’da Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 186
3.2.6. Yeni Zelanda’da Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 186
3.2.7. Diğer Bazı Avrupa Ülkelerinde Bilgi Edinme Hakkı ve Gelişimi 187
3.3. TÜRKİYE’DE BİLGİ EDİNME HAKKINA GENEL BAKIŞ 190
3.3.1. Türk Hukukunda ve Kamu Yönetiminde Açıklığa Yönelik Adımlar 191

3.3.1.1. Türk Kamu Yönetiminde Gizlilik Geleneği 192
3.3.1.2. Türk Kamu Yönetiminde Açıklığı Sağlamaya Yönelik Atılan Adımlar 195
3.3.2. Türk Hukukunda Yönetimde Açıklığın Sağlanması Bağlamında Bilgi Edinme Hakkının Tanınmasına Yönelik Mevzuat Düzenlemelerine
Genel Bakış 199
3.3.2.1. Anayasal Dayanak 199
3.3.2.2.1. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
Üzerindeki Çalışmalar ve Kabulü. 205
3.3.2.2.2. Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun 208
3.3.2.2.3. Avukatlık Kanunu 209
3.2.2.2.4. İdari Yargılama Usul Kanunu 210
3.3.2.2.5. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 212
3.3.2.3. Diğer Düzenlemeler ve Tasarılar 216
3.3.2.3.1. Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına
İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik 216
3.3.2.3.2. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 216
3.3.2.3.3. Başbakanlık Genelgesi 217
3.3.2.3.4. Kanun Tasarıları 217
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK HUKUK SİSTEMİ İÇERİSİNDE YER ALAN 4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU
4.1. BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU’NUN AMACI VE KAPSAMI 221
4.1.1. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Amacı 221
4.1.2. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Kapsamı 223
4.1.2.1. BEHK Kapsamına Giren Kamu Kurum ve Kuruluşları 224
4.1.2.2. BEHK Kapsamına Giren Bilgi ve Belgeler 229
4.1.2.3. BEHK’nin Kişiler Yönünden Kapsamı 232
4.1.2.4. BEHK’nin 5’inci Maddesi Yönünden Bir Değerlendirme 235
4.2. BİLGİ EDİNME HAKKININ KULLANIMI 236
4.2.1. Başvuru Yapılması 237
4.2.2. Başvuru Konusu 240
4.2.3. Başvurularda İzlenecek Yol 246
4.2.3.1. Başvuru Dilekçesi 246
4.2.3.2. Başvuru Yöntemleri 249
4.2.3.3. Başvuru Ücreti 250

4.2.3.4. Başvuru Yapılacak Yerler 254
4.2.4. Başvuruların Kabul Edilmesi 257
4.2.5. Bilgi Edinme Başvurularına Cevap Verilmesi 259
4.2.5.1. Cevaplamada Temel İlkeler 259
4.2.5.2. Başvurulara Cevap Verme Süresi 262
4.2.6. Bilgi Edinme Hakkının Kullanımı Kapsamında İdareye Getirilen Yükümlülükler 264
4.2.6.1. Bilgi Verme Yükümlülüğü 265
4.2.6.2. Kurum ve Kuruluşların Görev ve Yapısının Tanıtılması 267
4.2.6.3. Personel Eğitiminin Sağlanması 268
4.2.6.4. Bilgi Edinme Birimi Kurma 269
4.2.6.5. Bilgi ve Belgelerin Tasnifi 271
4.2.6.6. Rapor Hazırlama. 271
4.2.6.7. İnternet Sayfası Oluşturma 273
4.3. BEHK’DE ÖNGÖRÜLEN CEZA HÜKÜMLERİ 276
4.4. BİLGİ EDİNME HAKKININ KULLANIMINDA YAŞANAN SORUNLAR 278
4.4.1. Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar 279
4.4.2. Kurum ve Kuruluşlardan Kaynaklanan Sorunlar 280
4.4.3. Başvuru Sahiplerinden Kaynaklanan Sorunlar 282
BEŞİNCİ BÖLÜM
4982 SAYILI BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU’NDA BİLGİ EDİNME HAKKINA GETİRİLEN SINIRLANDIRMALAR VE HAKKIN KORUNMASI
5.1. BEHK’DE BİLGİ EDİNME HAKKINA GETİRİLEN SINIRLANDIRMALAR 286
5.5.1. Yargı Denetimi Dışında Kalan İşlemler 288
5.5.2. Devlet Sırrı Niteliğindeki Bilgi ve Belgeler 291
5.5.3. Ülkenin Ekonomik Çıkarlarına İlişkin Bilgi ve Belgeler 303
5.5.4. İstihbarata İlişkin Bilgi ve Belgeler 305
5.5.5. İdari Soruşturmaya İlişkin Bilgi ve Belgeler 306
5.5.6. Adli Soruşturmalara ve Kovuşturmalara İlişkin Bilgi ve Belgeler 308
5.5.7. Özel Hayatın Gizliliğine İlişkin Bilgi ve Belgeler 314
5.5.8. Haberleşmenin Gizliliğine İlişkin Bilgi ve Belgeler 318
5.5.9. Ticari Sırlara İlişkin Bilgi ve Belgeler 319
5.5.10. Fikir ve Sanat Eserlerine İlişkin Bilgi ve Belgeler 322
5.5.11. Kurum İçi Düzenlemelere İlişkin Bilgi ve Belgeler 324
5.5.12. Kurum İçi Görüş, Bilgi Notu ve Tavsiyelere İlişkin Bilgi ve Belgeler 326
5.5.13. Tavsiye ve Mütalaa Taleplerini İçeren Başvurulara İlişkin Bilgi ve Belgeler 327

5.5.14. Gizliliği Kaldırılan Bilgi ve Belgeler 329
5.2. BİLGİ EDİNME DEĞERLENDİRME KURULU VE İTİRAZ USULÜ 330
5.2.1. Kurulun Görev Alanı 331
5.2.2. BEDK’nin Niteliği 332
5.2.3. Kurulun Oluşumu 334
5.2.4. BEDK’nin Çalışma Düzeni 336
5.2.5. Bilgi Edinme Başvurularının Reddi Üzerine İtiraz Usulü ve İncelenmesi 339
5.2.5.1. İtiraz Usulü 340
5.2.5.2. BEDK Tarafından Yapılan İtirazların İncelenmesi Usulü 345
5.3. BİLGİ EDİNME HAKKININ YARGISAL YÖNDEN KORUNMASI 348
SONUÇ 355
KAYNAKÇA 365
EKLER
EK 1. 4982 Sayılı Kanun Kapsamın Sayılan Kamu Kurum ve Kuruluşları 385
EK 2. 4982 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Olan Kamu Kurum ve Kuruluşları 385
EK 3. Bilgi Edinme Hakkı İle İlişkili Kavramlar Sözlüğü 385
EK 4. Danıştay Kararları 388
A. Danıştay 8. Dairesi’nin E.:2016/6386, K.:2018/1817,
KT.:02/04/2018 kararı. 388
B. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2011/7854, K.:2015/1129,
KT.: 18.03.2015 kararı. 390
C. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2012/3574, K.:2015/5508,
KT.:03.12.2015 kararı. 393
Ç. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2012/4461, K.:2015/5507,
KT.: 03.12.2015 kararı. 396
D. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2012/5891, K.:2015/5522,
KT.: 03.12.2015 kararı. 400
E. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2012/6322, K.:2015/4940,
KT.: 13.11.2015 kararı. 402
F. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2012/9024, K.:2015/5465,
KT.:02.12.2015 kararı. 404
G. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2013/544, K.:2017/4039,
KT.:11.10.2017 kararı. 407
Ğ. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2013/1504, K.:2016/1276,
KT.:10.03.2016 kararı. 410
H. Danıştay 10. Dairesi’nin E.:2017/1483, K.:2018/2906,
KT.: 04.10.2018 kararı. 412

I. Danıştay 15. Dairesi’nin E.:2013/4782, K.:2015/1842,
KT.: 27.03.2015 kararı. 415
İ. Danıştay İDDK’nin E.:2014/427, K.:2016/1045, KT.:24.03.2016 kararı. 417
J. Danıştay İDDK’nin E.:2016/2054, K.:2018/3111, KT.:11.06.2018 kararı. 420
EK 5. Ankara 15. İdare Mahkemesi’nin E:2018/122, K:2018/1981, KT.:31.10.2018
kararı. 422
EK 6. BEDK İlke Kararları 424
A-) BEDK İlke Kararı, KT.:25.03.2005, K.:2005/1 424
B-) BEDK İlke Kararı, KT.:06.04.2005, K.:2005/3 424
C-) BEDK İlke Kararı, KT.: 06.04.2005, K.:2005/4 424
EK 7. BEDK Kararları 425
A. BEDK Kararı, KT.: 31.08.2004, K.:2004/56 425
B. BEDK Kararı, KT.: 20.09.2004, K.:2004/77 425
C. BEDK Kararı, KT.: 20.09.2004, K.:2004/78 425
Ç. BEDK Kararı, KT.: 20.09.2004, K.:2004/104 426
D. BEDK Kararı, KT.: 27.09.2004, K.:2004/114 426
E. BEDK Kararı, KT.: 11.10.2004, K.:2004/121 427
F. BEDK Kararı, KT.: 25.10.2004, K.:2004/140 427
G. BEDK Kararı, KT.: 20.12.2004, K.:2004/217 427
Ğ. BEDK Kararı, KT.: 10.01.2005, K.:2005/6 428
H. BEDK Kararı, KT.: 10.01.2005, K.:2005/9 428
I. BEDK Kararı, KT.: 11.02.2005, K.:2005/80 429
İ. BEDK Kararı, KT.: 11.02.2005, K.:2005/95 430
J. BEDK Kararı, KT.: 11.02.2005, K.:2005/98 430
K. BEDK Kararı, KT.: 11.02.2005, K.:2005/116 432
L. BEDK Kararı, KT.: 27.04.2005, K.:2005/275 432
M. BEDK Kararı, KT.: 06.05.2005, K.:2005/328 434
N. BEDK Kararı, KT.: 18.05.2005, K.:2005/358 435
O. BEDK Kararı, KT.: 15.06.2005, K.:2005/444 436
Ö. BEDK Kararı, KT.: 18.08.2005, K.:2005/579 437