Kamulaştırma Bilirkişiliği

Doç. Dr. Ahmet BAŞÖZEN

Konu Başlıkları

- Kamulaştırmanın Hukuki Niteliği

- Kamulaştırmanın Benzer Kavramlarla Karşılaştırılması

- Kamulaştırma İşlemi

- Kamulaştırmanın Aşamaları

- Hukuka Uygun Kamulaştırmasız El Atma

- Hukuka Aykırı Kamulaştırmasız El Atma

- Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Yasal Süreç

- Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Bilirkişiliğe Uygulanacak Hükümler Ve Bedel Tespitinde Bilirkişilik

"Devlet veya diğer kamu tüzel kişileri, yapmakla yükümlü oldukları kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için taşınmaz mal-lara ihtiyaç duyarlar. Devlet veya kamu tüzel kişileri, ihtiyaç duydukları taşınmazları, özel kişilerden rızaları ile satın alabilmekte ise de, bu rızai satın almalar her zaman yeterli olamamakta veya gerçekleşememektedir. Örneğin, taşınmaza malik olan gerçek veya özel hukuk tüzel kişileri, bu malları satmak istemeyebilirler. İşte bu gibi durumlarda, sınırları belirli bir hukuksal çerçeve içinde devlete, sahip olduğu kamu kudretine başvurarak, cebren mal edinme yetkisi tanınmıştır. Devlete tanınan cebren mal edinme yollarından en önemlisi ve en çok başvurulanı kamulaştırmadır. Kamulaştırma yapılmasını gerektiren durumlarda, kamu yararı (toplumun genel menfaati) ile bireysel yarar karşı karşıya gelmektedir. Çatışan yararlar nedeniyle kamulaştırma ile mülkiyet hakkı arasında doğrudan bir bağlantı bulunmaktadır. Kamulaştırma ile klasik mülkiyet anlayışında yer alan, mülkiyetin dokunulmazlığı, vazgeçilmezliği, sınırsızlığı ilkelerinden vazgeçilip, modern mülkiyet anlayışında yer alan toplum yararı ile sınırlandırılabilme ilkesinin kabul edildiği görülmektedir.
Diğer taraftan hukuk sistemi, hak sahibinin hakkını tespit ederek verme anlamında bilirkişilik kurumuna yönelik kuralları da düzenlemelidir. Zira bilimsel gelişmelerin, yaşamın tüm derinliklerine kök salarak etkilerde ve değişikliklerde bulunması nedeniyle, bilirkişilik ciddi ödevler ve işlevlerle bir hukuk kurumu olarak ortaya çıkmıştır. Bunun doğal sonucu olarak ortaya özel ve teknik bilgi ile donatılmış uzman kişiler (bilirkişiler) türemiştir. Mesleği hukukçuluk olan ve hukuk bilgi ve tecrübesini kullanan hâkimin, özel ve teknik bilgi sahibi kişilerden yararlanması da gerekmektedir. Çünkü, hâkimin hukuk bilgisi dışında başka konularda da yeterince bilgi sahibi olması her durumda mümkün değildir. Bu durum, uzmanlık alanlarının gittikçe geliştiği ve çeşitlendiği çağımızda kendini daha da belirgin bir şekilde ortaya koymaktadır. Ancak, bu halde de yargılamada son söze, bağımsız, bağımsızlığını sağlayan güvencelere sahip, Anayasanın (AY m. 9) kendisine millet adına yargı gücünü kullanma yetkisini verdiği hâkim sahiptir.
Genel anlamda bilirkişilik konusunda gerek akademisyenler gerekse uygulamacılar tarafından monografi, makale anlamında ciddi eserler verilmiş; bu alanda sempozyumlar düzenlenmiş ve bunlar yayınlanmıştır. Tüm bu olumlu gelişmelere tezat şekilde, bilirkişilik kurumu, gerek maddî (özel) hukuk gerek medenî yargılama hukuku gerekse diğer yargılama hukukları (ceza muha-kemesi ve idarî yargı) bağlamında uygulamada en fazla sorunu olan alanların başında geldiği yönünde kuvvetli bir anlayış bulunmakta; bu anlayış varlığını devam ettirmektedir. Diğer taraftan kamulaştırma bilirkişiliği ile ilgili olarak şimdiye kadar özel hukuk yargılama hukuku ilkeleri çerçevesinde kamulaştırmaya yönelik düzenlemeleri, uygulamayı da içeren başlı başına bir monografik çalışmanın yapılmamış olması bu çalışmanın hazırlanmasında ana etken olmuştur. Kamulaştırma bilirkişiliğinin ihmal edilen bu boyutlarına dikkati çekmek, ele alıp irdelemek, tartışmaya açmak ve bu çerçevede çözüm aranması sürecine bir nebze de olsa katkı sağlamak amacıyla bu monografik çalışma hazırlanmıştır." (Önsözden)

İçindekiler

• ÖNSÖZ-V
• İÇİNDEKİLER-VII
• KISALTMALAR-XI
• GİRİŞ-1
• I. GENEL OLARAK KAMULAŞTIRMA-5
• A. GENEL OLARAK-5
• B. TANIM-7
• C. KAMULAŞTIRMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ-8
• D. KAMULAŞTIRMANIN BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI-10
• 1. Devletleştirme-10
• 2. İstimval-10
• E. KAMULAŞTIRMA İŞLEMİ-11
• 1. Genel Olarak-11
• 2. Kamulaştırma İşleminin Unsurları-13
• a)-Yetki Unsuru-13
• b)-Konu Unsuru-14
• c)-Amaç Unsuru-16
• d)-Sebep Unsuru-17
• e)-Şekil ve Usul Unsuru-17
• F. KAMULAŞTIRMANIN AŞAMALARI-18
• 1. Kamulaştırmanın İdari Aşaması-18
• a)-Kamulaştırma Bedeli İçin Yeterli Ödenek Temin Edilmesi-18
• b)-Kamu Yararı Kararının Alınması ve Onaylanması-18
• c)-Kamulaştırılacak Taşınmazın Belirlenmesi ve İdari Şerh-19
• d)-Satın Alma Usulünün Denenmesi-20
• 2. Kamulaştırmanın Adli Aşaması-22
• a)-Kamulaştırma Bedelinin Mahkemece Tespiti ve Taşınmaz Malın İdare Adına Tescili-22
• b)-Dava Hakkı-26
• 3. Diğer Hususlar-26
• a)-Trampa Yolu İle Kamulaştırma-26
• b)-Acele Kamulaştırma-27
• c)-İdarenin Tek Taraflı Vazgeçmesi-27
• d)-Tarafların Anlaşmasıyla Vazgeçme-27
• e)-Mal Sahibinin Geri Alma Hakkı-28
• II. KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA-31
• A. HUKUKA UYGUN KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA-31
• B. HUKUKA AYKIRI KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA-32
• C. KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARINDA YASAL SÜREÇ-33
• 1. Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme-33
• a)-Görevli Mahkeme-33
• b)-Yetkili Mahkeme-34
• 2. Kamulaştırmasız El Atmaya Karşı Açılabilecek Davalar-35
• a)-El Atmanın Önlenmesi Davası-35
• b)-Bedel Tahsil Davası-36
• c)-Ecrimisil Davası-37
• d)-Tazminat Davası-38
• e)-Geçici 6. Maddede Öngörülen Bedel Tespiti Davası-38
• D. KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARINDA BİLİRKİŞİLİĞE UYGULANACAK HÜKÜMLER VE BEDEL TESPİTİNDE BİLİRKİŞİLİK-41
• III. BİLİRKİŞİLİĞE YÖNELİK DÜZENLEMELER-45
• A. GENEL OLARAK-45
• 1. Hukuk Yargılamasında-45
• 2. Ceza Yargılamasında-46
• 3. İdari Yargıda-47
• 4. Askeri Yargıda-48
• B. KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA BİLİRKİŞİLİĞE YÖNELİK ÖZEL DÜZENLEMELER-48
• C. KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA BİLİRKİŞİLİĞE YÖNELİK ÖZEL DÜZENLEMENİN AMACI-49
• IV. BİLİRKİŞİYE BAŞVURMA ZORUNLULUĞU-53
• A. GENEL OLARAK-53
• B. KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA BİLİRKİŞİYE BAŞVURMA ZORUNLULUĞU-58
• V. BİLİRKİŞİLERİN SEÇİLMESİ VE NİTELİKLERİ-61
• A. GENEL OLARAK-61
• 1. Bilirkişiye Başvurulmasına Karar Verilmesi-61
• 2. Bilirkişi Seçimi-63
• 3. Bilirkişinin Nitelikleri-73
• a)-Hukuki Ehliyet-73
• b)-Uzmanlık-75
• c)-Tarafsızlık-80
• d)-Bilirkişiye Yemin Verdirilmesi-80
• 4. Bilirkişi Sayısı-82
• B. RESMİ BİLİRKİŞİLER-84
• 1. Resmi Kurum ve Kuruluşların Bilirkişi Seçilmesi-84
• a)-Adli Tıp Kurumu-86
• aa)-Adli Tıp İhtisas Daireleri-86
• bb)-Adli Tıp İhtisas Kurulları-88
• cc)-Adli Tıp Genel Kurulu-90
• b)-Yüksek Sağlık Şurası-91
• 2. Muhtelif Kanunlarda Tayin Edilmiş Zorunlu Bilirkişiler-93
• C. KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA ZORUNLU BİLİRKİŞİLİK, BİLİRKİŞİLERİN SEÇİLMESİ VE NİTELİKLERİ-94
• 1. Kamulaştırma Davalarında Zorunlu Bilirkişilik-94
• 2. Bilirkişi Listelerinin Oluşturulması-96
• a)-Odalar Listesi-97
• b)-Mülk Sahipleri Listesi-97
• 3. Bilirkişi Kurullarının Oluşturulması-98
• 4. Bilirkişi Kurullarının Oluşturulmasında Fiilî veya Hukukî İmkânsızlık-106
• 5. Kamulaştırma Bilirkişinin Nitelikleri-109
• 6. Kamulaştırma Bilirkişisinin Reddi ve Yasaklılık Hali-112
• VI. KAMULAŞTIRMA DAVALARINDA BİLİRKİŞİ KURULU RAPORUNUN HAZIRLANMASI, MAHKEMEYE SUNULMASI, RAPORA İTİRAZ, EK RAPOR VE/VEYA YENİ RAPOR ALINMASI VE RAPORUN DELİL DEĞERİ-119
• A. GENEL OLARAK-119
• 1. Raporun Hazırlanması-119
• 2. Raporun Sunulması-121
• 3. Bilirkişi Raporuna İtiraz-123
• 4. Bilirkişi Raporunun Delil Değeri-126
• B. KAMULAŞTIRMA DAVALARI BAKIMINDAN-127
• 1. Bilirkişi Kurulu Raporunun İçeriği-127
• 2. Bilirkişi Kurulu Raporunun Sunulması-131
• 3. Bilirkişi Raporuna İtiraz ve Ek Rapor Alınması-134
• 4. Yeni Bilirkişi Kurulu Atanması-136
• a)-Bedelde Açık Oransızlık Nedeniyle-136
• b)-Raporun Hüküm Verilecek Nitelikte Bulunmaması Nedeniyle-142
• VII. BİLİRKİŞİ ÜCRETLERİ-151
• SONUÇ-155
• KAYNAKÇA-165