Karayolu ile Eşya Taşımalarında Taşıma ve Teslim Engelleri
Dr. Yasemin AŞLAR ÜÇYILDIZ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 15
GİRİŞ .19
BİRİNCİ BÖLÜM
TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI VE İFA AŞAMALARI
YÜKLEME ÖNCESİ 23
Eşya Taşıma Sözleşmesinin Kurulması 23
Sözleşmenin Esaslı Unsurları 24
Sözleşmenin Tarafları ve İlgili Kişiler 27
Sözleşmenin Hukuki Niteliği . 32
Rızai Sözleşme . 32
Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme 33
Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme 34
Taşıma Sözleşmesinin İş Görme Sözleşmeleri ile İlişkisi 36
Taşıma Senedinin Düzenlenmesi 41
Refakat Belgelerinin ve Gerekli Bilgilerin Verilmesi 44
Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Teslim Alınması . 49
YÜKLEME 51
Yükleme ile Yükümlü Olan Kişi 51
Yükleme Süresi 52
III. YÜKLEME SONRASI53
Taşıma. 53
Teslim 55
Boşaltma . 57
Boşaltma ile Yükümlü Olan Kişi 57
Boşaltma süresi 59
Teslim ile Boşaltma Arasındaki İlişki. 60
10 İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM
TAŞIMA VE TESLİM ENGELİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER,
TAŞIMA VE TESLİM ENGELİNİN ŞARTLARI, GENEL İFA ENGELLERİ İLE İLİŞKİSİ
TAŞIMA VE TESLİM ENGELİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER .63
Türk Ticaret Kanunu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemeler.63
CMR Konvansiyonu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemeler, CMR’nin Uygulanma Koşulları ve Bu Düzenlemelerin
TTK ile Karşılaştırılması 66
CMR Konvansiyonu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemeler ve CMR’nin Uygulanma Koşulları.66
CMR’deki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin Düzenlemelerin TTK
ile Karşılaştırılması 68
Mehaz Alman Ticaret Kanunu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemeler ve Bu Düzenlemelerin TTK ile Karşılaştırılması.71
Alman Ticaret Kanunu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemeler72
Alman Ticaret Kanunu’ndaki Taşıma ve Teslim Engeline İlişkin
Düzenlemelerin TTK ile Karşılaştırılması .74
TAŞIMA ENGELİ .76
Genel Olarak 76
Taşıma Engelinin Şartları78
Engelin Eşyanın Teslim Yerine Ulaşmasından Önce Ortaya Çıkması
veya Anlaşılması78
Taşımanın Sözleşmeye Uygun Olarak Gerçekleştirilememesi.82
Borçlar Hukukundaki İfa Engelleri Müessesesinin Taşıma Hukukundaki
Engeller Bakımından Değerlendirilmesi.89
İfa İmkânsızlığı.89
Objektif-Sübjektif İmkânsızlık.89
Başlangıçtaki-Sonraki İmkânsızlık.92
Temerrüt .94
Taşıma Sözleşmesinde Süre Kararlaştırılmamışsa 95
Nispi ve Mutlak Kesin Vadeli İşlemler 96
Sözleşmenin Müspet İhlâli ve Kötü İfa 98
İşlem Temelinin Çökmesi 101
İstisnaî Hâller: Geçici ve Kısmi Engel Meselesi.107
Geçici Engel.107
İçindekiler 11
Kısmi Engel . 109
CMR Hükümlerine Göre Taşıma Engeli . 110
III. TESLİM ENGELİ 117
Genel Olarak . 117
Teslim Engelinin Şartları 118
Engelin Eşyanın Teslim Yerine Ulaşmasından Sonra Ortaya
Çıkması . 119
Teslimin Sözleşmeye Uygun Olarak Gerçekleştirilememesi. 120
Gönderilenin İradesinden Kaynaklanmayan Engeller 120
Gönderilenin İradesinden Kaynaklanan Engeller. 127
Kabulden Kaçınma 127
Ödemeden Kaçınma . 132
CMR Hükümlerine Göre Teslim Engeli 133
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TAŞIMA VE TESLİM ENGELİ HÂLİNDE TAŞIYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
TAŞIYICININ ENGELİ AŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ. 139
Engeli Aşma Yükümlülüğünün Önceliği. 139
Engeli Aşma Yükümlülüğünün Sınırları . 140
Taşıyıcıyı Sorumluluktan Kurtaran En Yüksek Özen Ölçütünün
Kıyasen Uygulanması (TTK m. 876, CMR m. 17). 141
Ekonomik Kıstaslara Göre Belirlenmesi 142
İşlem Temelinin Çökmesi Teorisine Göre Belirlenmesi
(TBK m. 138) . 143
Makul Taşıma Süresinin Belirlenmesine İlişkin Özenli Taşıyıcı
Ölçütünün Kıyasen Uygulanması (TTK m. 873, CMR m. 19) . 144
Kanaatimiz 145
TAŞIYICININ TALİMAT ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 147
Talimat Hakkının Hukuki Niteliği . 148
Talimat Alma Yükümlülüğü Açısından Esas Alınacak Zaman. 151
Taşıma Engeli Hâlinde 152
Teslim Engeli Hâlinde . 154
Talimat Verme Hakkına Sahip Olan Kişiler 155
Kural . 156
Gönderenin Talimat Verme Hakkı . 156
12 İçindekiler
Gönderilenin Talimat Verme Hakkı 157
İstisnalar160
Tasarruf Hakkının Gönderene İntikal Etmesi160
İbraz Kaydı ve İbrazın Kanunen İhmali .161
Özel Durumlar.166
Farklı Anlaşmalar166
Eşyanın Üçüncü Bir Kişiye Teslim Edilmesi Yönünde Talimat
Verilmesi Hâlinde Talimat Verme Hakkının Kime Ait Olduğu
Meselesi .167
Eşyanın Bir Kısmının Teslim Yerine Ulaşması Durumu .168
Talimat Hakkının Kullanılması169
Talimat Hakkının İçeriği .172
Talimat Hakkının Sınırları.178
Talimatın Yerine Getirilmesinin İmkânsız Olması180
Talimatın Beklenebilirlik Sınırlarını Aşması .181
Taşıyıcının İşletmesi İçin Sakıncalı Olması 183
Diğer Gönderenlerin ve Alıcıların Gönderileri İçin Zarar
Tehdidi Oluşturması .187
Eşyanın Bölünmesine Yol Açması .189
Üçüncü Kişinin Gönderilen Olarak Talimat Vermesine İlişkin
Kanunî Sınırlama .190
İspat Yükü 191
III. TEDBİR ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ.193
Şartları .193
Uyulması Gereken Talimatların Uygun Süre İçerisinde
Alınamaması194
Uyulması Gereken Talimatların Alınamaması 194
Uygun Sürenin Tayini .195
Verilen Talimatın Bağlayıcı Olmaması.198
Tedbir Almada “Tasarruf Hakkı Sahibinin Menfaatine En İyi Görünen
Tedbir” Kıstası199
Hukuka Uygun Tedbirler 202
Alınabilecek Tedbirler 204
Boşaltma ve Saklama 205
Boşaltma ve Saklanması İçin Üçüncü Kişiye Tevdi Etme .207
İçindekiler 13
Geri Taşıma 209
Boşaltma ve Sattırma . 210
Şartlar 211
Bozulabilecek Malın Varlığı. 212
Eşyanın Durumunun Satışı Haklı Kıldığı Diğer Durumlar. 213
Giderlerin Malın Değerine Göre Makul Oranda Olmaması. 213
Satış Usulü . 215
Eşyanın İmha Edilmesi 217
Tedbir Almanın Taşıma Sözleşmesi Açısından Hukuki Sonuçları. 219
Boşaltma ile Taşımanın Sona Ermesi 219
Eşyayı Boşaltmayı İçermeyen Tedbirlerin Alınması Hâlinde
Taşımanın Devam Etmesi . 222
İspat Yükü 223
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
RİZİKO ALANI İLKESİ VE TAŞIYICININ İSTEM HAKLARI
RİZİKO ALANI İLKESİ VE ENGELİN KİMİN RİZİKO ALANINDAN
KAYNAKLANDIĞI MESELESİ 225
Riziko Alanı İlkesine İlişkin Esaslar. 225
Riziko Alanı İlkesi ile Taşıma ve Teslim Engeli İlişkisi. 228
Engel Sebebinin Kimin Riziko Alanından Kaynaklandığı Meselesi. 230
Taşıyıcının Riziko Alanına Giren Bir Nedenden Kaynaklanan
Engeller 230
Gönderenin Riziko Alanına Giren Bir Nedenden Kaynaklanan
Engeller 232
Nötr Alana Giren Engeller 234
TAŞIYICININ İSTEM HAKLARI 236
Talimatın Alındığı Hâllerde Giderlerin Karşılanması ile Uygun Bir Ücret
ve Avans Ödenmesi Talebi (TTK m. 869/1 Atfıyla 868/1) 238
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanmaması
Hâlinde . 240
Giderlerin Karşılanması 241
Uygun Bir Ücret Ödenmesi 245
Avans Ödenmesi 247
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanması
Hâlinde . 248
14 İçindekiler
Talimatın Alınamadığı Hâllerde Giderlerin Karşılanması ve Uygun Bir
Ücret Ödenmesi Talebi (TTK m. 869/4) .249
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanmaması
Hâlinde250
Giderlerin Karşılanması 250
Uygun Bir Ücret Ödenmesi.251
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanması
Hâlinde253
Eşya İçin Yapılan Giderlerin Karşılanması Talebi (TTK m. 870/1) .254
TTK m. 870/1 Hükmünün Kapsamı ve Şartları 254
TTK m. 869/1, 4 ile TTK m. 870/1 Hükümleri Arasındaki İlişki 257
Mesafe Ücreti Talebi (TTK m. 870/2).258
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanmaması
Hâlinde258
TTK m. 870/2 Hükmünün Kapsamı ve Şartları259
TTK m. 870/2 ile TTK m. 869/1, 4 Hükümleri Arasındaki İlişki262
Engel Sebebinin Taşıyıcının Riziko Alanından Kaynaklanması
Hâlinde265
Gecikme Bedeli Talebi (TTK m. 870/3).267
TTK m. 870/3 Hükmünün Kapsamı ve Şartları 267
TTK m. 870/3 ile TTK m. 869/1, 4 Hükümleri Arasındaki İlişki 268
Zararların Karşılanması Talebi (TTK m. 864) 270
İspat Yükü 270
SONUÇ.273
KAYNAKÇA.279
