Karayolu Taşımacılığında Taşıyıcının Sorumluluğu

Hikmet Cem Congar

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ..............................................................................................................vii

İÇİNDEKİLER............................. .....................................................................ix

GİRİŞ........................................ ..........................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM

İLGİLİ TERİMLER

1.1.    CMR Tanımı................................................................................................5

1.2.    CMR’nin Hukuki Niteliği ve Türk Hukukundaki Yeri ...............................6

1.3.    6. 102 Sayılı Türk Ticaret ve 4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu

    Kapsamında Türk Hukukunda Karayolu Taşımacılığı................................9

1.4.    Taşıma Sözleşmesi ve Hukuki Niteliği .....................................................14

    1.4.1.Taşıma Sözleşmesinin Unsurları ve Kurulması ...............................16

        1.4.1.1.Taahhüt Unsuru ......................................................................16

        1.4.1.2.Ücret Unsuru ..........................................................................20

        1.4.1.3. Sözleşmeye Konu Taşımanın Taşıt Aracılığı ile

        Karayolunda Gerçekleştirilmesi..........................................................28

    1.4.2.Taşıma Sözleşmesinin Konusu ........................................................30

    1.4.3.Taşıma Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ...........................................31

    1.4.4.Taşıma Sözleşmesinin Tarafları ve İlgili Kişiler .............................34

        1.4.4.1.Gönderen ................................................................................34

        1.4.4.2.Gönderilen ..............................................................................36

        1.4.4.3.Taşıyıcı ...................................................................................39

        1.4.4.4.Yükleten .................................................................................48

    1.4.5. Taşıma Konusu Olarak Eşya Kavramı ............................................49

İKİNCİ BÖLÜM

TAŞIYICININ TAŞINAN EŞYANIN HASARINDAN

DOLAYI SORUMLULUĞU

2.2.    Eşyanın Hasarında Taşıyıcının Hukuki Sorumluluğunun

    Niteliği ve Çerçevesi.................................................................................55

2.3.    Taşıyıcının Sorumluluğunun Başlaması ve Sona Ermesi .........................59

    2.3.1.Taşıyıcının Sorumluluğunun Başlaması...........................................63    2.3.2.Taşıyıcının Sorumluluğunun Sona Ermesi.......................................66

2.4.    Taşıyıcının Eşyanın Hasarından Doğan Sorumluluğunun Unsurları .......70

    2.4.1.Taşıyıcının Eşyayı Koruma ve Özen Gösterme Yükümlülüğünü .......

    İhlal Etmesi ...............................................................................................71

    2.4.2.Taşınan Eşyanın Zarar Görmüş Olması ...........................................80

    2.4.3.Taşıyıcının veya Çalışanlarının İhmal ya da Kusurunun Varlığı......88

    2.4.4. Taşınan Eşyada Meydana Gelen Hasar İle Taşıyıcı veya

    Çalışanlarının Kusurlu Eylemi Arasında Nedensellik Bağının Varlığı .....95

2.5.    Taşıyıcının Ağır Kusuru veya Kasıtlı Eylemleri Nedeniyle Meydana

    Gelen Eşya Zararında Sorumluluğu ..........................................................99

2.6.    Taşıyıcının Haksız Fiilinin Varlığı Halinde Eşya Hasarından

    Sorumluluğu............................................................................................105

2.7.    Üçüncü Kişilerin Sözleşme Dışı Talepleri Nedeniyle Meydana

    Gelen Eşya Hasarında Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulma veya

    Sınırlama Hakkı ......................................................................................106

2.8    Taşınan Eşyada Oluşan Zararın Karşılanması ve Taşıyıcının

    Ödeyeceği Tazminatın Belirlenmesi .......................................................108

    2.8.1.Taşınan Eşyanın Değerinin Tespit Edilmesi...................................110

    2.8.2.Tazminat Sınırının Belirlenmesi Açısından Özel Çekme Hakkı....114

2.9.    Eşyanın Hasarında Taşıyıcının Sorumluluğunu Ortadan

    Kaldıran Durumlar ..................................................................................115

    2.9.1. Eşyadaki Hasarın Eşya Sahibi Olarak Gönderen veya Alıcının

    Kusurundan Kaynaklanması ...................................................................118

    2.9.2.Hasarın Eşya Sahibinin Talimatından Kaynaklanması ..................120

    2.9.3.Hasarın Eşyadaki Eksiklik veya Ayıptan Kaynaklanması..............123

    2.9.4.Taşınan Eşyadaki Hasarın Önlenemeyecek Hal veya Mücbir

    Sebepten Kaynaklanması ........................................................................125

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TAŞIYICININ EŞYANIN KAYBINDAN DOLAYI

SORUMLULUĞU

3.1    Genel Olarak ...........................................................................................131

3.2.    Taşıyıcının Eşyanın Kaybından Doğan Sorumluluğunun Unsurları.......132

    3.2.1. Taşıyıcının Taşınan Eşyayı Koruma Yükümlülüğünü

x İçindekiler    İhlal Etmesi .............................................................................................132

    3.2.2.Eşyanın Kaybedilmesi....................................................................138

        3.2.2.1.Eşyanın Tam Olarak Kaybedilmesi.......................................140

        3.2.2.2.Eşyanın Kısmi Olarak Kaybedilmesi ....................................144

    3.2.3.Taşınan Eşyanın Kaybedilmesinin Taşıyıcının Zilyetliğinde

    Meydana Gelmesi....................................................................................146

    3.2.4. Taşınan Eşyanın Kaybedilmesi ile Taşıyıcının Eylemi Arasında

    Nedensellik Bağının Varlığı ...................................................................150

3.3.    Taşınan Eşyanın Kaybı Halinde Taşıyıcının Ödemesi Gereken

    Tazminatın Belirlenmesi .........................................................................154

3.4.    Taşınan Eşyanın Kaybedilmesi Halinde Taşıyıcının Sorumluluğunu

    Ortadan Kaldıran Durumlar ....................................................................172

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TAŞIYICININ TAŞINAN EŞYANIN GEÇ TESLİM EDİLMESİNDEN

DOLAYI SORUMLULUĞU

4.1.    Genel Olarak Geç Teslim ........................................................................175

4.2.    Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Geç Teslim Edilmesinin Unsurları.............176

    4.2.1.Taşıma Süresi .................................................................................176

    4.2.2.Taşıma Süresinin Belirlenmesi.......................................................177

        4.2.2.1.Taşıma Süresinin Belirlenmiş Olması ...................................178

        4.2.2.2.Taşıma Süresinin Belirlenmemiş Olması ..............................181

    4.2.3. Geç Teslim Nedeniyle Zararın Meydana Gelmesi ........................183

    4.2.4.Geç Teslimden Doğan Zarar ile Taşıyıcının Eylemi Arasında

    Nedensellik Bağının Varlığı ....................................................................189

    4.2.5. Taşınan Eşyanın Geç Teslim Edilmesinden Doğan Zararda

    Kusurun Varlığı .......................................................................................194

    4.2.5. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Eşyanın Geç Teslim

    Edilmesi ..............................................................................................198

    4.2.6.    Eşyanın Geç Teslim Edilmesi Nedeniyle Taşıyıcının Tazminat

    Sorumluluğu ve Tazminatın Belirlenmesi ..............................................200

        4.2.6.1.Taşıma Ücretiyle Sınırlı Sorumluluk.....................................208

        4.2.6.2.    Geç Teslim Nedeniyle Taşıyıcının Sorumluluk Sınırının

        Genişlemesi ......................................................................................210

İçindekiler xi        4.2.6.3.Eşyanın Teslimindeki Özel Menfaatin Bildirilmesi ..............211

        4.2.6.4.Taşıyıcı veya Çalışanlarının Kasıtlı ya da Pervasız

        Davranışları Nedeniyle Gecikme Meydana Gelmesi .......................213

    4.2.7.Taşıyıcının Geç Teslim Nedeniyle Doğan Zarar

    Sorumluluğundan Kurtulması .................................................................215

        4.2.7.1.Eşyanın Gecikmesinde Taşıyıcının TTK Hükümlerine Göre

        Genel Sorumluluktan Kurtulma İmkanları........................................216

        4.2.7.2.    TTK Hükümlerine Göre Gecikme Halinde Özel

        Sorumluluktan Kurtulma Sebepleri...................................................218

            4.2.7.2.1.Sözleşme veya Teamüle Uygun Olarak Üstü Açık Bir

            Aracın Kullanılması veya Güverteye Yükleme Yapılması .........218

            4.2.7.2.2. Gönderen Tarafından Yetersiz Ambalajlama ..............221

            4.2.7.2.3. Eşyanın Gönderen veya Gönderilen Tarafından

            İşleme Tabi Tutulması, Yüklenmesi veya Boşaltılması ..............224

            4.2.7.2.4. Eşyanın Doğal Niteliği Gereği Kırılma,

            Paslanma, Bozulma, Kuruma, Sızma, Doğal Fire Nedeniyle

            Zarar Görmesi .............................................................................226

            4.2.7.2.5.Taşınan Eşyanın Gönderen Tarafından Yetersiz

            Etiketlenmesi ..............................................................................229

            4.2.7.2.6.Karayolu İle Canlı Hayvan Taşınması..........................231

            4.2.7.2.7. Gümrük Kanunu ile Başkaca Kanun ve

            Düzenlemelerde Taşıyıcının Sorumluluğunu Kaldıran

            Hükümler Bulunması .................................................................232

BEŞİNCİ BÖLÜM

EŞYANIN TAŞINMASINDAN KAYNAKLANAN TAŞIYICININ

SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI

5.1    Taşıyıcının Tazminat Borcunun Sınırlandırılması...................................235

5.2.    Taşıyıcının Sorumluluğunun Mücbir Sebeplerin Varlığı Halinde

    Sınırlandırılması .....................................................................................244

5.3.    Taşıyıcının Sorumluluğunun Eşya Sahibinin Münferit Kusurunun

    Varlığı Halinde Sınırlandırılması ............................................................250

5.4.    Taşınan Eşyadaki Özel veya Gizli Ayıp ..................................................259

5.5.    Eşya Sahibi, Gönderen veya Gönderilenin Talimatları

xii İçindekiler    Nedeniyle Sorumluluğun Sınırlandırılması.............................................262

5.6.    Taşıyıcının Sorumluluğunun Eşya Sahibi ile Birlikte Kusurunun

    Varlığı Halinde Sınırlandırılması ............................................................265

5.7.    Taşıma Sözleşmesinde Taşıyıcının Sorumsuzluğuna Dair Hüküm

    Olması Halinde Taşıyıcı Sorumluluğu ....................................................267

5.8.    Taşınan Eşyanın Cinsi ve Niteliği Nedeniyle Ortaya Çıkan

    Zararlarda Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırlandırılması......................271

    5.8.1.Tehlikeli Eşya Taşınması................................................................276

    5.8.2.Taşınanın Canlı Hayvan Olması.....................................................280

5.9.    Taşınan Eşya Nedeniyle Dava Açma Hakkı ..........................................282

    5.9.1. Taşınan Eşya Nedeniyle Açılacak Davada Yetkili Mahkeme ......285

    5.9.2. Taşınan Eşya Nedeniyle Açılacak Davada Zamanaşımı .............287

KAYNAKÇA    ..............................................................................................295