Karşılaştırmalı Hukukta Anayasal Bir Hak Olarak Kişisel Verilerin Korunması Hakkı

Bayram DOĞAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . 7

İÇİNDEKİLER . 9

GİRİŞ. 17

BİRİNCİ BÖLÜM

İNSAN HAKLARI HUKUKU KURAMINDA

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKI

İNSAN HAKLARI HUKUKU. 21

İnsan Hakları Hukuku Kavramı21

İnsan Haklarının Tarihsel Süreci.23

Modern İnsan Hakları24

20. Yüzyılda İnsan Hakları.24

İNSAN HAKLARININSINIFLANDIRILMASI . 24

Tarihsel Sınıflandırma25

Birinci Kuşak Haklar 26

İkinci Kuşak Haklar.27

Üçüncü Kuşak Haklar.28

Dördüncü Kuşak Haklar29

Niteliklerine Göre Sınıflandırma .30

Negatif Statü Hakları 31

Pozitif Statü Hakları32

Aktif Statü Hakları .33

Diğer Sınıflandırmalar34

III. İNSAN HAKLARININKORUNMASI. 35

Uluslararası İnsan Hakları Koruma Mekanizmaları .35

Yargısal Koruma.36

Yargısal Olmayan Koruma.37

Ulusal Düzeyde Koruma 38

İNSAN HAKLARI AÇISINDAN KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI. 39

İNSAN HAKLARI KUŞAK TARTIŞMASI İÇERİSİNDE KİŞİSEL VERİLERİN

YERİ. 42

İNSAN HAKLARININSINIRLANDIRILMASI. 46

10 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

KİŞİSEL VERİLERİN TARİHÇESİ TERMİNOLOJİSİ VE

TEMEL İLKELER İLE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HUKUKU

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA İLİŞKİN TARİHSEL SÜREÇ.49

KİŞİSEL VERİLERE İLİŞKİN TERMİNOLOJİ VE VERİLERİN

KORUNMASINDA TEMEL İLKELER54

Veri ve Veri Türleri54

Kişisel Veri Kavramı.54

Anonim Veri .58

Kişisel Verilerin İşlenmesi58

Açık Rıza .60

Veri Kayıt Sistemi .60

Veri Sorumlusu ve Veri İşleyen61

Kişisel Verilerin Korunması İhtiyacı61

III. ÖZEL NİTELİKLİ KİŞİSEL VERİLER VE İŞLENME ŞARTLARI .63

Özel Nitelikli (Hassas) Veri ve İşlenme Şartları .63

Özel Nitelikli Verileri İşleme Yasağının İstisnaları .65

VERİ SORUMLUSUNUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE İLGİLİ KİŞİNİN

HAKLARI.68

Veri Sorumlusunun Yükümlülükleri68

Genel olarak .68

Bilgi Verme/Aydınlatma Yükümlülükleri 71

Denetleme Yükümlülüğü72

Kurula Bildirim Yükümlülüğü73

İlgili Kişinin Hakları.74

KİŞİSEL VERİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 78

Genel Olarak78

Ekonomik Hak Görüşü .82

Mülkiyet Hakkı Görüşü 83

Fikri Mülkiyet Hakkı Görüşü .86

İnsan Hakkı Yaklaşımı/Kişilik Hakkı Görüşü 88

Kişisel Verilerin Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşlerin

Değerlendirilmesi.92

TÜRK HUKUKUNDA KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI .93

Kişisel Verilerin Korunması Hukukuna Anayasal Bakış.93

2010 Anayasa Değişikliği Öncesi93

Kişisel Verilerin Korunması Hakkı 94

2010 Anayasa Değişikliği ve Gerekçesi .96

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Etkisi .96

Kısa Bir Değerlendirme 97

İçindekiler 11

Türk Ceza Kanunu Kapsamında Koruma.99

Genel Olarak.99

Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler .100

Kişisel Verilerin Kaydedilmesi Suçu .101

Hukuka Aykırılık Unsuru.101

Özel Nitelikli Kişisel Verilerin Kaydedilmesi102

Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme Suçu103

Hukuka Aykırılık Unsuru.104

Suçun CMK Madde 236/5 ve 236/6 da Geçen Kayıtlara

Yönelik İşlenmesi105

Verileri Yok Etmeme Suçu .106

Kanunların Belirlediği Süreler 106

Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Yok Edilmesi

Gereken Veriler107

Diğer Hükümler.108

Özel Hükümler 108

Şikâyet108

Nitelikli Haller 108

Genel Hükümler110

İçtima Durumu .110

İştirak Hükümleri 111

Kısa Bir Değerlendirme112

VII. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İLE ANAYASA MAHKEMESİ

KARARLARINDA KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI.113

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Kişisel Verilerin

Korunması.113

Anayasa Mahkemesi Kararlarında Kişisel Verilerin Korunması .120

Kişisel Verilerin Korunması Hakkına Yönelik Değerlendirmeler 120

Anayasal Güvenceye İlişkin Değerlendirmeler.120

Mahkeme Kararları Hakkında Kısa Bir Değerlendirme.133

VIII. KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KURUMU 134

Genel Olarak.134

Kurum’un İdari Özerkliği .136

Kurum’un Mali Özerkliği 137

Kurum’un İdari Teşkilat İçindeki Yeri .138

Kurum’un Görevleri140

Kişisel Verilerin Korunması Kurulu, Görev ve Yetkileri 141

Kişisel Verilerin Korunması Kurulu .141

Kurul’un Görev ve Yetkileri144

12 İçindekiler

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU . 146

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na Genel Bir Bakış 146

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Tarihsel Çerçevesi. 149

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki Düzenlemeler 152

Tanım . 152

Kanun’un Amacı 155

Kanun’un Kapsamı . 157

Genel Nitelikteki Verilerin İşlenmesiyle İlgili İlkeler. 159

Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenme Şartları 160

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUKTA KİŞİSEL VERİLERİN

KORUNMASINA İLİŞKİN TEMEL METİNLER

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASININ TEMEL

BİR HAK OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI 161

Avrupa Birliği ve Temel Haklar 161

Temel Hakların Sınırlarının Belirlenmesi . 162

AB’de Temel Hakların Keşfi . 165

AB’de Temel Hakların Tanımlanması . 169

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) . 169

Ortak Ulusal Anayasal Gelenekler 172

Verilerin Korunması ve Anayasal Gelenekler 172

Ayrı Bir Şekilde Koruma Altına Alınması 173

Diğer Yaklaşımlar . 183

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK ULUSLARARASI

DÜZENLEMELER 186

Genel Olarak. 186

OECD’de Kişisel Verilerin Korunması ve Ekonomik İş birliği ve

Kalkınma Örgütü Rehber İlkeleri. 192

Birleşmiş Milletler Nezdinde Kişisel Verilerin Korunması 193

Avrupa Konseyi’nde Kişisel Verilerin Korunması 194

Genel Olarak 194

Avrupa Konseyi’nin 1981 Tarihli Kişisel Verilerin Otomatik

İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına Dair

(108 sayılı) Sözleşmesi  196

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) Kişisel Verilerin

Korunması 199

III. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI İLE İLGİLİ BAZI HAKLAR 206

Mahremiyet Hakkı. 206

Avrupa’da Mahremiyet ve Verilerin Korunması 208

İçindekiler 13

ABD’de Mahremiyet Hakkı ve Verilerin Korunması.210

Mahremiyet Hakkında AB ile ABD Arasındaki Farklılıklar .212

Mahremiyet Hakkına ABD’deki Devlet Müdahalesi Doktrini ile

AB’deki Kamusal Alan Özel Alan Düzenlemesi Arasındaki Fark .215

Mahremiyet Hakkının ABD İkili Egemenlik Sistemi ile AB Yapısal

Sistemi Açısından Kıyaslaması .216

Mahremiyet Hakkının ABD’deki Sözleşme/Mülkiyet Paradigması

ile AB Haklar Paradigması Açısından Kıyaslaması217

Unutulma Hakkı .219

Genel Olarak219

Unutulma Hakkının Tarihsel Süreci.220

Unutulma Hakkının Amacı Koruduğu Değer ve Menfaatler .223

Unutulma Hakkının Amacı .224

Kişisel Veriler Üzerindeki Hakimiyetin Yeniden Kazanılması224

Geçmişin İzlerinden Kurtulup Temiz Bir Sayfa Açma İhtiyacı225

Unutulma Hakkının Koruduğu Değer ve Menfaatler226

Unutulma Hakkının Temel Felsefesi Bağlamında İnsan

Onuru.226

Bireysel Özerklik227

Bilgilerin Geleceğini Belirleyebilme Hakkı 228

Lekelenmeme Hakkı.230

Veri Taşınabilirliği Hakkı .234

Kişisel Verilerin Korunmasında Veri Minimizasyonu 236

Dijital Görünmezlik Hakkı .237

Bilgilerin Geleceğini Belirleme Hakkı 242

Bilgi Güvenliği Hakkı245

İ. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması Bağlamında Kişisel Verilerin

Korunması.246

İnsan Onuru, Bireysel Özerklik Kavramı ve Verilerin Geleceğini

Belirleme Hakkı Görüşü251

AB HUKUKU İLE DİĞER ÜLKE HUKUKLARINDA KİŞİSEL VERİLERİN

KORUNMASI254

Avrupa’da ve Diğer Ülkelerde Kişisel Verilerin İşlenmesi Hakkında

İlk Ulusal Normların Ortaya Çıkışı.254

Almanya 255

İsveç 259

İsviçre.261

Fransa.264

Birleşik Krallık .266

Danimarka271

14 İçindekiler

Norveç 271

Lüksemburg 272

Kanada. 273

Avrupa’da Kişisel Verilerin Anayasal Olarak Tanınması 274

Portekiz . 274

Avusturya . 276

İspanya 276

Belçika . 279

Macaristan . 281

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ SINIRLANDIRILMASI . 282

Genel Olarak. 282

Kamu Otoritesince Getirilen Sınırlama: Dikey Sınırlama 283

Temel Hak ve Hürriyetlerden Yararlanılması Bakımından Kişisel

Veriler Alanına Müdahale: Yatay Sınırlama  286

SONUÇ 291

KAYNAKÇA. 297