Karşılaştırmalı Hukukta Anayasal Bir Hak Olarak Kişisel Verilerin Korunması Hakkı

Doç. Dr. Bayram DOĞAN

İÇİNDEKİLER

BASKIYA ÖNSÖZ 9

VE 2. BASKIYA ÖNSÖZ 13

İÇİNDEKİLER .15

KISALTMALAR DİZİNİ .21

GİRİŞ. 23

BİRİNCİ BÖLÜM

İNSAN HAKLARI HUKUKU KURAMINDA

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKI

İNSAN HAKLARI HUKUKU. 27

İnsan Hakları Hukuku Kavramı27

İnsan Haklarının Tarihsel Süreci.29

Modern İnsan Hakları30

20. Yüzyılda İnsan Hakları.30

İNSAN HAKLARININSINIFLANDIRILMASI . 30

Tarihsel Sınıflandırma31

Birinci Kuşak Haklar 32

İkinci Kuşak Haklar.33

Üçüncü Kuşak Haklar.34

Dördüncü Kuşak Haklar35

Niteliklerine Göre Sınıflandırma .36

Negatif Statü Hakları 37

Pozitif Statü Hakları38

Aktif Statü Hakları .39

Diğer Sınıflandırmalar40

III. İNSAN HAKLARININKORUNMASI. 41

Uluslararası İnsan Hakları Koruma Mekanizmaları .41

Yargısal Koruma.42

Yargısal Olmayan Koruma.43

Ulusal Düzeyde Koruma 44

İNSAN HAKLARI AÇISINDAN KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI. 45

İNSAN HAKLARI KUŞAK TARTIŞMASI İÇERİSİNDE KİŞİSEL VERİLERİN

YERİ. 48

İNSAN HAKLARININSINIRLANDIRILMASI. 52

16 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

KİŞİSEL VERİLERİN TARİHÇESİ TERMİNOLOJİSİ VE

TEMEL İLKELER İLE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HUKUKU

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA İLİŞKİN TARİHSEL SÜREÇ.55

KİŞİSEL VERİLERE İLİŞKİN TERMİNOLOJİ VE VERİLERİN

KORUNMASINDA TEMEL İLKELER60

Veri ve Veri Türleri60

Kişisel Veri Kavramı.60

Anonim Veri .64

Kişisel Verilerin İşlenmesi64

Açık Rıza .66

Veri Kayıt Sistemi .67

Veri Sorumlusu ve Veri İşleyen67

Kişisel Verilerin Korunması İhtiyacı67

III. ÖZEL NİTELİKLİ KİŞİSEL VERİLER VE İŞLENME ŞARTLARI .69

Özel Nitelikli (Hassas) Veri ve İşlenme Şartları .69

Özel Nitelikli Verileri İşleme Yasağının İstisnaları .72

VERİ SORUMLUSUNUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE İLGİLİ KİŞİNİN

HAKLARI.75

Veri Sorumlusunun Yükümlülükleri75

Genel olarak .75

Bilgi Verme/Aydınlatma Yükümlülükleri 78

Denetleme Yükümlülüğü79

Kurula Bildirim Yükümlülüğü80

İlgili Kişinin Hakları.81

KİŞİSEL VERİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 85

Genel Olarak85

Ekonomik Hak Görüşü .89

Mülkiyet Hakkı Görüşü 90

Fikri Mülkiyet Hakkı Görüşü .93

İnsan Hakkı Yaklaşımı/Kişilik Hakkı Görüşü 95

Kişisel Verilerin Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşlerin

Değerlendirilmesi.99

TÜRK HUKUKUNDA KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI 100

Kişisel Verilerin Korunması Hukukuna Anayasal Bakış 100

2010 Anayasa Değişikliği Öncesi. 100

Kişisel Verilerin Korunması Hakkı . 101

İçindekiler 17

2010 Anayasa Değişikliği ve Gerekçesi 103

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Etkisi.103

Kısa Bir Değerlendirme104

Türk Ceza Kanunu Kapsamında Koruma106

Genel Olarak106

Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler .107

Kişisel Verilerin Kaydedilmesi Suçu .108

Hukuka Aykırılık Unsuru.108

Özel Nitelikli Kişisel Verilerin Kaydedilmesi109

Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme Suçu110

Hukuka Aykırılık Unsuru.111

Suçun CMK Madde 236/5 ve 236/6 da Geçen Kayıtlara

Yönelik İşlenmesi112

Verileri Yok Etmeme Suçu .113

Kanunların Belirlediği Süreler 113

Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Yok Edilmesi

Gereken Veriler114

Diğer Hükümler.115

Özel Hükümler 115

Şikâyet115

Nitelikli Haller 115

Genel Hükümler116

İçtima Durumu .117

İştirak Hükümleri 118

Kısa Bir Değerlendirme119

VII. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İLE ANAYASA MAHKEMESİ

KARARLARINDA KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI.120

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Kişisel Verilerin

Korunması120

Anayasa Mahkemesi Kararlarında Kişisel Verilerin Korunması.127

Kişisel Verilerin Korunması Hakkına Yönelik

Değerlendirmeler .127

Anayasal Güvenceye İlişkin Değerlendirmeler 127

Mahkeme Kararları Hakkında Kısa Bir Değerlendirme140

VIII. KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KURUMU 141

Genel Olarak.141

Kurum’un İdari Özerkliği .143

18 İçindekiler

Kurum’un Mali Özerkliği 144

Kurum’un İdari Teşkilat İçindeki Yeri . 145

Kurum’un Görevleri . 147

Kişisel Verilerin Korunması Kurulu, Görev ve Yetkileri 148

Kişisel Verilerin Korunması Kurulu. 148

Kurul’un Görev ve Yetkileri . 151

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU . 153

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na Genel Bir Bakış 153

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Tarihsel Çerçevesi. 156

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki Düzenlemeler 159

Tanım . 159

Kanun’un Amacı 162

Kanun’un Kapsamı . 164

Genel Nitelikteki Verilerin İşlenmesiyle İlgili İlkeler. 166

Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenme Şartları 167

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUKTA KİŞİSEL VERİLERİN

KORUNMASINA İLİŞKİN TEMEL METİNLER

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASININ TEMEL

BİR HAK OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI 169

Avrupa Birliği ve Temel Haklar 169

Temel Hakların Sınırlarının Belirlenmesi . 170

AB’de Temel Hakların Keşfi . 173

AB’de Temel Hakların Tanımlanması . 177

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) . 177

Ortak Ulusal Anayasal Gelenekler 180

Verilerin Korunması ve Anayasal Gelenekler 180

Ayrı Bir Şekilde Koruma Altına Alınması 181

Diğer Yaklaşımlar . 191

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK ULUSLARARASI

DÜZENLEMELER 194

Genel Olarak. 194

OECD’de Kişisel Verilerin Korunması ve Ekonomik İş birliği ve

Kalkınma Örgütü Rehber İlkeleri. 200

Birleşmiş Milletler Nezdinde Kişisel Verilerin Korunması 201

Avrupa Konseyi’nde Kişisel Verilerin Korunması 202

İçindekiler 19

Genel Olarak202

Avrupa Konseyi’nin 1981 Tarihli Kişisel Verilerin Otomatik

İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunmasına Dair

(108 sayılı) Sözleşmesi 204

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) Kişisel Verilerin

Korunması207

III. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI İLE İLGİLİ BAZI HAKLAR 214

Mahremiyet Hakkı.214

Avrupa’da Mahremiyet ve Verilerin Korunması 216

ABD’de Mahremiyet Hakkı ve Verilerin Korunması.218

Mahremiyet Hakkında AB ile ABD Arasındaki Farklılıklar .220

Mahremiyet Hakkına ABD’deki Devlet Müdahalesi Doktrini ile

AB’deki Kamusal Alan Özel Alan Düzenlemesi Arasındaki Fark .223

Mahremiyet Hakkının ABD İkili Egemenlik Sistemi ile AB Yapısal

Sistemi Açısından Kıyaslaması .224

Mahremiyet Hakkının ABD’deki Sözleşme/Mülkiyet Paradigması

ile AB Haklar Paradigması Açısından Kıyaslaması225

Unutulma Hakkı .227

Genel Olarak227

Unutulma Hakkının Tarihsel Süreci.228

Unutulma Hakkının Amacı Koruduğu Değer ve Menfaatler .231

Unutulma Hakkının Amacı .232

Kişisel Veriler Üzerindeki Hakimiyetin Yeniden Kazanılması232

Geçmişin İzlerinden Kurtulup Temiz Bir Sayfa Açma İhtiyacı233

Unutulma Hakkının Koruduğu Değer ve Menfaatler234

Unutulma Hakkının Temel Felsefesi Bağlamında İnsan

Onuru.234

Bireysel Özerklik235

Bilgilerin Geleceğini Belirleyebilme Hakkı 236

Lekelenmeme Hakkı.238

Veri Taşınabilirliği Hakkı .242

Kişisel Verilerin Korunmasında Veri Minimizasyonu 244

Dijital Görünmezlik Hakkı .245

Bilgilerin Geleceğini Belirleme Hakkı 250

Bilgi Güvenliği Hakkı253

İ. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması Bağlamında Kişisel Verilerin

Korunması.254

20 İçindekiler

İnsan Onuru, Bireysel Özerklik Kavramı ve Verilerin Geleceğini

Belirleme Hakkı Görüşü . 259

AB HUKUKU İLE DİĞER ÜLKE HUKUKLARINDA KİŞİSEL VERİLERİN

KORUNMASI 262

Avrupa’da ve Diğer Ülkelerde Kişisel Verilerin İşlenmesi Hakkında

İlk Ulusal Normların Ortaya Çıkışı. 262

Almanya 263

İsveç 267

İsviçre. 269

Fransa 272

Birleşik Krallık . 274

Danimarka . 279

Norveç 279

Lüksemburg 280

Kanada. 281

Avrupa’da Kişisel Verilerin Anayasal Olarak Tanınması 282

Portekiz . 282

Avusturya . 284

İspanya 284

Belçika . 287

Macaristan . 289

KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ SINIRLANDIRILMASI . 290

Genel Olarak. 290

Kamu Otoritesince Getirilen Sınırlama: Dikey Sınırlama 291

Temel Hak ve Hürriyetlerden Yararlanılması Bakımından Kişisel

Veriler Alanına Müdahale: Yatay Sınırlama  294

SONUÇ 299

KAYNAKÇA. 305