Karşılaştırmalı HukuktaYalan Haberlerin Önlenmesi ve Uygulanabilecek Yaptırımlar
Dr. Ahmet Taha GEDİKLİ ( Hakim )
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .7
İÇİNDEKİLER .9
KISALTMALAR .15
GİRİŞ .17
BİRİNCİ BÖLÜM
YALAN HABER KAVRAMI, YALAN HABERİN ORTAYA ÇIKIŞI,
TÜRLERİ VE YÖNTEMLERİ
YALAN HABER SORUNU .21
Yalan Haber Kavramı.21
Yalan Haberin Sorun Olarak Değerlendirilmesi 22
YALAN HABERLERİN HUKUKİ DÜZENLEMELERE KONU OLMASINA
YOL AÇAN BAŞLICA OLAYLAR .24
2016 ABD Başkanlık Seçimleri25
BREXIT Süreci.28
2017 Fransa Başkanlık Seçimleri.29
2017 Almanya Federal Seçimleri .30
2018 Brezilya Seçimleri31
Covid-19 Pandemi Süreci.33
Myanmar’da Arakanlı Müslümanlara Karşı Sosyal Medyadan Yürü-
tülen Dezenformasyon Süreci34
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Merkezli Deprem Sonrası Yaşanan
Süreçte Türkiye’de Dezenformasyonun Etkileri .36
III. YALAN HABER TANIMLAMALARI38
Yalan Haberin Bir Terim Olarak Literatüre Girişi.41
Çeşitli Sözlüklerde Yalan Haber Tanımlamaları44
Sosyal Medya Platformlarının Yalan Haber Tanımlamaları.46
Muhtelif Hukuk Düzenlerinde Yalan Haber Tanımlamaları.49
Litvanya Hukukunda Yalan Haberin Tanımı 49
Malezya Hukukunda Yalan Haberin Tanımı.51
Filipinler Hukukunda Yalan Haberin Tanımı.51
Singapur Hukukunda Yalan Haberin Tanımı .52
Fransa Hukukunda Yalan Haberin Tanımı54
10 İçindekiler
Bangladeş Hukukunda Yalan Haberin Tanımı .56
Güney Kore Hukukunda Yalan Haberi Tanımlama Çalışmaları .57
Avrupa Birliği’nin Yalan Haber Tanımlaması59
Yalan Haberin Kapsadığı Bilgi Düzensizliği Türleri .65
Dezenformasyon .65
Mezenformasyon.68
Doğru Bilginin Kötüye Kullanımı: Malenformasyon .69
Dezenformasyon ve Mezenformasyonun Sınıflandırılması.70
Yalan Haberin Hukuki Zeminde Tanımlanması 73
YENİ NESİL DEZENFORMASYON TEKNİKLERİ 74
Deepfake Paylaşımları ve Sentetik içerikler75
Deepfake ile Hukuki Mücadelede Ülke Örnekleri.78
Amerika .78
Avrupa Birliği80
Çin 80
Dijital Astroturfing (Dezenformatif Taraftarlaştırma) ile Dezenfor-
masyon .82
Sosyal Medya Platformlarında Sahte Hesaplar Oluşturarak Yönlen-
dirmek 90
Komplo Teorileri Geliştirmek ve Yaymak.92
Alternatif Platformları İstismar Ederek Dezenformasyon Yayılması.93
Bilgi Boşluklarını Suistimal Ederek Çevrimiçi Ortamda Algı Oluş-
turma.95
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE İNTERNET ORTAMINDA YALAN HABERLE
HUKUKSAL MÜCADELE
TÜRKİYEDE YALAN HABERLE MÜCADELE VE İLGİLİ KAVRAMLAR99
İfade Özgürlüğü .100
İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması.101
AİHM Açısından İfade Özgürlüğü ve Sınırlandırılması 103
AİHM’in İfade Özgürlüğünün İhlaline Yönelik Değerlendirmeleri .105
Müdahalelerin Kanunla Öngörülmüş Olması 105
Müdahalelerin Meşru Bir Amaç Doğrultusunda Yapılıp Yapıl-
madığı .106
Müdahalelerin Demokratik Bir Toplumda Gerekliliği.107
İNTERNET VE YALAN HABERLE MÜCADELE.109
İnternet İçeriği Kavramı 109
İçindekiler 11
5651 Sayılı Kanun 110
5651 Sayılı Kanun’un Amacı ve Kapsamı 111
5651 Sayılı Kanun ve İnternete Erişimin Engellenmesi. 112
Erişimin Engellenmesi Tedbirinin Teknik Açıdan Etkinliği . 113
İçerik Filtreleme ve Engelleme Yöntemlerini Aşma Yolları 114
5651 Sayılı Kanun’da Belirtilen Yöntemlerin Yalan Haber ve
Dezenformasyon ile Mücadelede Etkinliği. 116
Basın Hukuku Açısından Yalan Haberle Mücadele 117
Basın Özgürlüğünün Sınırları. 118
III. 5651 SAYILI KANUN’DA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 121
2014 Yılında 6518 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklikler 121
2020 Yılında 7253 Sayılı Kanun Çerçevesinde Yapılan Değişiklikler . 123
Anayasa Mahkemesi’nin 28/01/2020 Tarihli ve 2014/5376
Sayılı Kararının İncelenmesi. 124
Temsilci Belirleme Yükümlülüğü . 127
Şikâyet Sistemi 128
Raporlama Yükümlülüğü . 128
2022 yılında 7418 Sayılı Kanun Çerçevesinde Yapılan Değişiklikler 129
7418 Sayılı Kanun’un Sosyal Medya Platformlarına İlişkin Ge-
tirdiği Yeni Düzenlemeler 133
Muhataplık İlişkisinin Güçlendirilmesi 133
Raporlama Yükümlülüğünün Genişletilmesi. 134
5237 Sayılı TCK’da Yer Alan Bazı Suçlarla Mücadelede Plat-
formlarla İş Birliği . 135
Çocuklara Özgü Ayrıştırılmış Hizmetler 136
Sosyal Medya Platformları Tarafından Yerine Getirilmeyen
Kararlara İlişkin İlave Yaptırımlar. 137
Kullanıcı Hakları Açısından Düzenlemeler. 138
Sosyal Medya Platformları ile İşbirliğini Geliştiren Düzen-
lemeler 138
BTK’nın Bilgi ve Belge Talebine İlişkin Düzenlemeler 140
Kriz Planı Oluşturma Yükümlülüğü. 142
İdari Para Cezalarına Dair Düzenlemeler . 147
7418 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN ŞEBEKELER ÜSTÜ HİZMET SAĞ-
LAYICI KAVRAMI VE KAPSAMI. 149
Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcıların Verdikleri Hizmetlerin Kamu
Hizmeti Niteliği 151
Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcıların Hukuki Niteliği. 153
12 İçindekiler
Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcılara Yönelik Düzenlemeler 155
Şebekeler Üstü Hizmet Sağlayıcılara Yönelik Yaptırımlar .157
7418 SAYILI KANUN DEĞİŞİKLİĞİ İLE 5237 SAYILI TCK’YA GETİRİLEN
“HALKI YANILTICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA” SUÇU.158
TCK 217/A Maddesinin Anayasaya Aykırılığı İddiasıyla Anayasa
Mahkemesi’ne Yapılan Başvuruya Dair Değerlendirme167
5237 SAYILI TCK’DA YER ALAN DİĞER CEZAİ DÜZENLEMELERİN YA-
LAN HABER VE DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE KULLANILMA-
SINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME 174
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE YALAN HABERE İLİŞKİN
HUKUKİ DÜZENLEMELER VE SORUNUN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK
DEĞERLENDİRMELER
DEZENFORMASYON İLE HUKUKİ MÜCADELE VE ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN
İZLEDİĞİ YÖNTEMLER177
DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE HUKUKİ DÜZENLEME YAPAN
ÜLKE İNCELEMELERİ183
Almanya Örneği.183
Alman Ceza Kanunu’nda Yalan Haber 186
Alman Medya Kanunu’nda Yalan Haber 187
Sağlayıcıların Sorumluluğuna Dair Düzenlemeler187
Network Enforcement Act (NetzDG) kapsamında Yalan Habere
Dair Düzenlemeler 188
NetzDG’nin Uygulama Alanı 190
Hukuka Aykırı İçeriğin Kaldırılmasına İlişkin NetzDG’de
Yapılan Düzenlemeler190
Şikâyet Sistemi 191
Raporlama Yükümlülüğü192
Temsilci ve İrtibat Kişisi Belirleme Yükümlülüğü.194
İdari Yaptırımlar.195
Rusya Örneği.197
Bilgi Edinme, Bilgi Teknolojileri ve Bilginin Korunması Hak-
kındaki Kanun’da Yalan Haber.198
Bilgi Edinme Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 276-FZ
sayılı Federal Kanun .199
Bilgi Edinme Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 241-FZ
sayılı Federal Kanun ile Getirilen Düzenlemeler .200
63-FZ Sayılı Rusya Ceza Kanunu.205
İçindekiler 13
Doğrudan Yalan Haberle Mücadeleye Yönelik Çıkarılan Kanun-
lar 206
Covid-19 Pandemisi sürecinde Yapılan Düzenlemeler. 207
Çin Örneği 212
Çin Anayasası ve İfade Özgürlüğü 214
Mevcut Düzenlemeler 215
Yasaklı Bilgilerin Yayınlanması ve İletilmesi 215
Ağ İşletmecilerinin İletimi Durdurma ve Bilgileri Silme Yüküm-
lülüğü 220
Cezalar 221
İnternet Hizmet Sağlayıcılarının İş Birliği Yükümlülüğü. 222
Lisans Kontrolü 222
Kimlik Bilgileri ile Kayıt Olma Zorunluluğu. 223
Çin’de İnternet İçerik Hizmetlerine İlişkin Özel Kurallar 224
Lisans Kontrolü 224
Haberlerin Yeniden Verilmesine İlişkin Kısıtlamalar 225
Yasaklı Bilgiler 226
Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri 226
Çin Hükümeti’nin Yalan Haberle Mücadeleye Dair Diğer Ted-
birleri 226
III. YALAN HABER SORUNU İLE GENEL HUKUKİ DÜZENLEMELERİ ÇER-
ÇEVESİNDE MÜCADELE EDEN ÜLKE ÖRNEKLERİ 228
Endonezya Örneği 228
1945 Tarihli Endonezya Ceza Kanunu’nda Yalan Haber Düzen-
lemesi 229
Endonezya Bilgi ve Elektronik İşlemler Kanunu’nda Yalan Ha-
ber Düzenlemeleri. 232
Hindistan Örneği. 233
Hindistan’da Dezenformasyon Kaynaklı Yaşanan Önemli So-
runlar 235
Hindistan’da Yalan Habere Yönelik Mevzuat 237
1860 Tarihli Hindistan Ceza Kanunu’nda Yalan Haberlere
Yönelik Kullanılan Hukuki Düzenlemeler. 237
Hindistan Bilgi Teknolojileri Kanunu Çerçevesinde Yalan
Haber. 238
Sonuç. 239
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE DEZENFORMASYONA DAİR BAZI KANUNLA-
RINDA HÜKÜM BULUNDURAN ÜLKELERİN İLGİLİ DÜZENLEMELERİ 241
14 İçindekiler
DEZENFORMASYONA YÖNELİK YAPTIRIMLARIN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ .244
ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN DEVLETLERİN YETKİ ALANI DI-
ŞINDA KALAN DEZENFORMASYON AKTÖRLERİNİN CEZALANDIRILA-
BİLİRLİK SORUNU.246
VII. DEZENFORMASYON İLE MÜCADELE YÖNTEMİ OLARAK SOSYAL MED-
YA PLATFORMLARININ RAPORLAMA YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN DÜZEN-
LENMESİ248
VIII. DEZENFORMASYON İLE MÜCADELEDE ERİŞİM ENGELLEME YÖNTE-
MİNİN KULLANILMASININ ETKİNLİĞİ: EKŞİSÖZLÜK ÖRNEĞİ262
YALAN HABER VE DEZENFORMASYON SORUNU İLE MÜCADELEDE
ÇALIŞMA KAPSAMINDA ULAŞILAN SONUÇLAR ÇERÇEVESİNDE TÜR-
KİYE İÇİN ÖNERİLER .266
SONUÇ269
KAYNAKÇA.275
