^{Karşılaştırmalı Örnekler ve Türk Anayasa Hukuku Doktrininden Görüşler Işığında}T.C Anayasa Mahkemesi'nin Üye Kompozisyonu

Barkın ÖZYURT

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ .7

SUNUŞ .9

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR.11

TABLOLAR LİSTESİ21

KISALTMALAR DİZİNİ23

GİRİŞ .27

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISI VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAN

ÖRNEK ANAYASA YARGISI ORGANLARI

KISIM

ANAYASA YARGISI KAVRAMI VE

ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU

Anayasa Yargısı Kavramı ve Anayasa Yargısı İçin Gerekli

Koşullar.35

Anayasa Yargısının Doğuşu41

KISIM

ANAYASA YARGISI SİSTEMLERİ

Merkezileşmemiş Yargısal Denetim: Amerikan Modeli.44

Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi.44

Temel Özellikleri 46

Merkezileşmiş Yargısal Denetim: Avrupa Modeli .49

Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi.50

Temel Özellikleri 55

16

III. KISIM

ANAYASA YARGISI ORGANLARINA

ÜYE BELİRLENME YÖNTEMLERİ

Atama Sistemi .61

Seçim Sistemi63

Karma Sistem65

Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Üyelerinin

Belirlenmesinde Benimsenen Sistem67

KISIM

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAN ÖRNEKLER:

AVRUPA MODELİ ANAYASA YARGISI ORGANLARININ

KURULUŞU, KOMPOZİSYONLARI, YAPILARI VE BUNLARA

YÖNELİK BAZI GÖRÜŞLER

Kıta Avrupası Ülkelerinden Örnekler .73

Almanya Federal Anayasa Mahkemesi.73

Fransa Anayasa Konseyi.80

Avusturya Anayasa Mahkemesi86

İtalya Anayasa Mahkemesi .93

İspanya Anayasa Mahkemesi100

Belçika Anayasa Mahkemesi106

Polonya Anayasa Mahkemesi .111

Portekiz Anayasa Mahkemesi.122

Macaristan Anayasa Mahkemesi 129

Kıta Avrupası Dışından Bazı Örnekler .137

Şili Anayasa Mahkemesi.137

Kore Anayasa Mahkemesi 144

Endonezya Anayasa Mahkemesi 149

KISA DEĞERLENDİRME156

17

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN

ÜYE KOMPOZİSYONU, KURUMSAL ÖNERİLER VE

TÜRK ANAYASA HUKUKU DOKTRİNİNDEN GÖRÜŞLER

KISIM

T.C. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KURULUŞUNDAN

GÜNÜMÜZE KADARKİ KOMPOZİSYONLARI

1961 Anayasası’nın Hazırlık Aşamaları161

Yüksek Öğretim Üyelerinden Kurulu Anayasa

Komisyonunca Hazırlanan Anayasa Öntasarısı163

Siyasal Bilgiler Fakültesi İdari İlimler Enstitüsü’nün

Gerekçeli Anayasa Tasarısı.164

Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Yargı

Organları ve Anayasa Mahkemesi Alt Komisyonu

Raporu ve İlgili Madde Gerekçesi 165

Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu’nun

Kurucu Meclis’e Sunduğu Türkiye Cumhuriyeti

Anayasa Tasarısı .167

Temsilciler Meclisi’ndeki Görüşmeler .168

1961 Anayasası’nın Halkoylamasında Kabul Edildikten

Sonraki Hali 171

Anayasa Mahkemesi’nin İlk Üyeleri.173

1982 Anayasası’nın Hazırlık Aşamaları178

Danışma Meclisi Anayasa Komisyonuna Sunulan

Görüşler .180

Danışma Meclisi Anayasa Komisyonunca Sunulan

Öneri .182

Danışma Meclisi’ndeki Görüşmeler ve Öneriler 184

Milli Güvenlik Konseyi Anayasa Komisyonunca

Sunulan Öneri .189

Milli Güvenlik Konseyi Görüşmeleri .191

1982 Anayasası’nın Halkoylamasında Kabul Edildikten

Sonraki Hali 193

18

1982 Anayasası’nda 2010 Yılındaki Değişiklik ve

Hazırlık Çalışmaları 194

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Anayasa Değişikliği

Teklifi194

TBMM Anayasa Komisyonu Raporu .197

TBMM Genel Kurul Görüşmeleri ve Öneriler201

1982 Anayasası’ndaki 2010 Değişikliğinin

Halkoyunda Kabul Edildikten Sonraki ve Anayasa

Mahkemesi’nin Kararı ile Değişik Hali 207

1982 Anayasası’nda 2017 Yılındaki Değişiklik Sonrası

Mevcut Yapı210

KISIM

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFLERİNDE

ANAYASA MAHKEMESİNİ YENİDEN

YAPILANDIRMA ÖNERİLERİ

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Hukuk

Fakültelerince Hazırlanmış 1981 Tarihli Gerekçeli

Anayasa Önerisi 217

1992’de Türkiye Sanayici ve İş Adamları Derneği

(TÜSİAD) için Hazırlanan Öneri219

Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından TBMM

Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa Önerileri.221

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Tarafından

2000 Yılında Hazırlanan Anayasa Taslağı224

Türkiye Barolar Birliği (TBB) Tarafından 2001 ve 2007

Yıllarında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti Anayasa

Önerileri 226

2001 Tarihli Öneri.226

2007 Tarihli Öneri.228

2003 Tarihli Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden

Yapılandırılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi

Tarafından Hazırlanan Değişiklik Önerisi 230

19

Adalet ve Kalkınma Partisi İçin Prof. Dr. Ergun

Özbudun Başkanlığındaki Komisyon Tarafından

Hazırlanan 2007 Tarihli Öneri 234

2011 Yılında Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği

(MÜSİAD) İçin Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti

Anayasa Önerisi 236

İ. 2011 Yılında Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE)

Tarafından Hazırlanan Yeni Anayasa Önerisi.238

2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de Kurulan

Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na Sunulan ve Komisyon

Taslak Metnine İşlenen Öneriler.240

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Önerisi242

Cumhuriyet Halk Partisi’nin Önerisi 243

Milliyetçi Hareket Partisi’nin Önerisi.245

Barış ve Demokrasi Partisi’nin Önerisi 246

28 Kasım 2022’de Altı Muhalefet Partisi Tarafından

Açıklanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Önerisi.247

III. KISIM

ÜYE KOMPOZİSYONUNA İLİŞKİN TÜRK ANAYASA HUKUKU

DOKTRİNDEKİ BAŞLICA GÖRÜŞLER

Mahkemeye Yasama Organının Üye Seçmesine İlişkin

Görüşler.266

Mahkemeye Yürütmenin/Cumhurbaşkanı’nın Üye

Seçmesine İlişkin Görüşler287

Mahkemeye Yargı Organlarından Üye Seçilmesine ve

Mahkeme Üyelerinin Çoğunluğunun Hukukçulardan

Oluşmasına İlişkin Görüşler298

SONUÇ VE ÖNERİLER321

KAYNAKÇA.337

21

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 : 1961 Anayasası’nda Anayasa Mahkemesi Üye

Kompozisyonu 213

Tablo 2 : 1982 Anayasası’nın İlk Halinde Anayasa

Mahkemesi Üye Kompozisyonu 214

Tablo 3 : 1982 Anayasası’nda 2010 Yılındaki

Değişiklikten Sonra Anayasa Mahkemesi Üye

Kompozisyonu 215

Tablo 4 : 1982 Anayasası’nda 2017 Yılındaki

Değişiklikten Sonra Anayasa Mahkemesi’nin

Mevcut Üye Kompozisyonu .216

Tablo 5 : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Hukuk

Fakültelerince Hazırlanmış 1981 Tarihli

Gerekçeli Anayasa Önerisi .251

Tablo 6 : 1992’de Türkiye Sanayici ve İş Adamları

Derneği (TÜSİAD) İçin Hazırlanan Öneri .252

Tablo 7 : Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından

TBMM Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa

Önerileri (Topyekûn Öneri) 253

Tablo 8 : Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından

TBMM Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa

Önerileri (Kısmi Öneri) .254

Tablo 9 : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Tarafından

2000 Yılında Hazırlanan Anayasa Taslağı .255

Tablo 10 : Türkiye Barolar Birliği Tarafından 2001

Yılında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti

Anayasa Önerisi 256

Tablo 11 : Türkiye Barolar Birliği Tarafından 2007

Yılında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti

Anayasa Önerisi 257

22

Tablo 12 : 2003 Tarihli Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden

Yapılandırılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi

Tarafından Hazırlanan Değişiklik Önerisi 258

Tablo 13 : Adalet ve Kalkınma Partisi İçin Prof. Dr. Ergun

Özbudun Başkanlığındaki Komisyon

Tarafından Hazırlanan 2007 Tarihli Öneri .259

Tablo 14 : 2011 Yılında MÜSİAD İçin Hazırlanan

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi .259

Tablo 15 : 2011 Yılında SDE Tarafından Hazırlanan Yeni

Anayasa Önerisi 260

Tablo 16 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de

Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na

AKP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak

Metnine İşlenen Öneri 261

Tablo 17 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de

Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na

CHP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak

Metnine İşlenen Öneri 262

Tablo 18 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de

Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na

MHP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak

Metnine İşlenen Öneri 263

Tablo 19 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de

Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na

BDP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak

Metnine İşlenen Öneri 264

Tablo 20 : 28 Kasım 2022’de 6 Siyasi Parti Tarafından

Açıklanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem

Önerisi .265

Tablo 21 : T.C. Anayasa Mahkemesi İçin Kompozisyon

Önerisi .325