Karşılıksız Çekten Kaynaklanan Hukuki Ve Cezai Sorumluluklar
KARŞILIKSIZ ÇEKTEN KAYNAKLANAN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUKLAR
Senem Ülküm KESKİN
- 5941 Sayılı Çek Kanununun Getirdiği Yenilikler ve Değişiklikler
- Uygulamada Çek ile İşlenen Suçlar
- Bankanın Hukuki Sorumluluğu
- Dilekçe Örnekleri
- Çeke İlişkin Mevzuat
- Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Borçlar Kanununun Çeke ilişkin Maddeleri
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇEK VE KARŞILIKSIZ ÇEK KAVRAMLARI
I. ÇEKİN TANIMI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE ŞEKLİ UNSURLARI 17
A. ÇEKİN TANIMI 17
B. ÇEKİN HUKUKİ NİTELİĞİ 17
1. Çek Bir Kıymetli Evraktır 17
2. Çek Bir Kambiyo Senedidir 18
3. Çek Bir Havaledir 18
4. Çek Emre Yazılı Bir Senettir 18
5. Çek Bir Ödeme Aracıdır 19
C. ÇEKİN ŞEKLİ UNSURLARI 20
1. Çek Kelimesi 20
2. Belirli Meblağ 20
3. Muhatabın Adı ve Soyadı 21
4. Ödeme Yeri 21
5. Keşide Günü ve Yeri 21
6. Keşidecinin İmzası 22
7. Keşidecinin Hesap Numarası 23
8. Keşidecinin Vergi Kimlik Numarası 23
9. Çek Hesabının Bulunduğu Banka Şubesinin Adı 24
10. Keşideci Gerçek Kişinin Adı ve Soyadı, Tüzel Kişinin Adı 24
D. ÇEKİN SAĞLADIĞI KOLAYLIKLAR 24
1. Çek Para Naklini Kolaylaştırır 24
2. Çek Nakit Hareketlerini Azaltır 24
3. Çek Şahısların Yanlarında Daima Para Bulunmasını Engeller 24
4. Çek Paranın Kaybolmasını veya Çalınmasını Önler 24
5. Çek Yapılacak Ödemelerde Kolaylık Sağlar 25
6. Çek Kullanılması Suretiyle Paranın Faizinden Yararlanılır 25
E. ÇEKE İLİŞKİN MEVZUAT 25
1. 5941 Sayılı Çek Kanunu 26
2. 3167 Sayılı Kanun 26
3. Türk Ticaret Kanunu 26
4. Diğer Kanunlar 27
a. Bankacılık Kanunu 27
b. İcra ve İflas Kanunu 27
c. Türk Ceza Kanunu 28
d. Diğer Mevzuat 28
5. Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı 29
II. ÇEKTE KARŞILIK KAVRAMI, İBRAZ SÜRELERİ VE KARŞILIK ZAMANI 32
A. ÇEKTE KARŞILIK KAVRAMI 32
B. ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ 32
C. ÇEKTE KARŞILIK ZAMANI 34
III. KARŞILIKSIZ ÇEK 34
A. KARŞILIKSIZ ÇEKİN TANIMI 34
B. KARŞILIĞIN KISMEN BULUNMASI 35
C. KARŞILIĞIN HİÇ BULUNMAMASI 36
D. KARŞILIĞIN KISMEN BULUNMASI VEYA HİÇ BULUNMAMASI HALİNDE BANKANIN SORUMLU OLDUĞU MİKTAR 37
İKİNCİ BÖLÜM
KARŞILIKSIZ ÇEKTEN KAYNAKLANAN
HUKUKİ SORUMLULUKLAR
I. MÜRACAAT BORÇLULARININ HUKUKİ SORUMLULUĞU 39
A. HAMİLİN MÜRACAAT HAKKI 39
B. MÜRACAAT HAKKININ KULLANILABİLMESİNİN ŞARTLARI 40
1. Maddi Şartlar 40
a. Alelade Çeklerde 40
b. Mahsup Çeklerinde 41
2. Şekli Şartlar 41
a. Durumun Protesto Varakası ile Tespiti 42
b. Durumun Muhatabın Beyanı ile Tespiti 42
c. Durumun Takas Odasının Beyanı ile Tespiti 43
C. MÜRACAAT BORÇLULARI VE BU BORÇLULARIN SORUMLULUĞUNUN NİTELİĞİ 43
D. MÜRACAAT HAKKININ KAPSAMI 43
1. Hamil Açısından 43
a. TTK m. 722’ye Dayalı Talepler 44
b. TTK m. 695/3’e Dayalı Talepler 45
2. Ödeyen Bir Müracaat Borçlusu Açısından 47
3. Müracaat Hakkına İlişkin Zamanaşımı Süresi 48
E. MÜRACAAT HAKKININ KAYBI HALİNDE 48
1. Genel Olarak 48
2. Sebepsiz Zenginleşme Davası 49
3. Hamilin Temel İlişkiye Dayanabilmesi 63
4. Karşılığın Devri 63
II. BANKANIN HUKUKİ SORUMLULUĞU 64
A. BANKANIN KARŞILIKSIZ ÇEK YAPRAĞI BAŞINA ÖDEME YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 64
B. BANKANIN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ 66
C. BANKANIN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN GAYRİ NAKDİ KREDİ SÖZLEŞMESİ HÜKMÜNDE OLMASI 66
1. Gayri Nakdi Kredi Sözleşmesinin Tanımı 66
2. Gayri Nakdi Kredi Sözleşmesinin Niteliği 67
D. KARŞILIKSIZ İŞLEMİNDEN SONRA KANUNİ TUTARI BANKADAN TALEP VE SÜRESİ 68
E. KANUNİ TUTARIN KİMLERE ÖDENEBİLECEĞİ 70
F. YASAL MİKTARI ÖDEYEN BANKANIN KEŞİDECİYE RÜCU HAKKI 71
G. BANKANIN ŞİKAYET HAKKININ OLMAMASI 72
H. BANKANIN SORUMLULUK BEDELİNİ ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLMADIĞI DURUMLAR 72
1. Çek Hakkında Ödemeden Men Talimatı Verilmiş Olması 72
2. Çekte Yer Alan Keşidecinin İmzası ile Banka Sistemindeki İmzanın Uyuşmaması 73
3. Alacağın Temliki 74
4. Hamilin Sorumluluk Bedeli Dahil Kısmi Ödemeyi Kabul Etmemesi 74
5. Meşru Hamil Tarafından Sorumluluk Bedelinin Talep Edilmemesi 76
6. Vekil Tarafından Vekaletname Olmaksızın Sorumluluk Bedelinin Talep Edilmesi 76
7. Banka Aleyhine İlamsız İcra Takibi, Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yoluyla Takip ve İcra Dairesinden Müzekkere Göndermek Suretiyle Sorumluluk Bedelinin Talep Edilmesi 77
III. 5941 SAYILI YENİ ÇEK KANUNU VE 5838 SAYILI KANUNUN ÇEK İLE İLGİLİ GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER 77
A. GENEL OLARAK 77
B. 5941 SAYILI YENİ ÇEK KANUNU’NUN GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER 78
C. 5838 SAYILI KANUNUN ÇEK İLE İLGİLİ GETİRDİĞİ YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER 80
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDESİNDEN KAYNAKLANAN
CEZAİ SORUMLULUKLAR
I. KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDESİNDEN KAYNAKLANAN CEZAİ SORUMLULUKLAR 83
A. GENEL OLARAK 83
B. 3167 SAYILI KANUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN ÖNCEKİ DURUM 83
C. 3167 SAYILI ÇEK KANUNUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN SONRAKİ DURUM 84
D. 3167 SAYILI ÇEK KANUNU’NDA 4814 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERDEN SONRAKİ DURUM 84
E. 5941 SAYILI ÇEK KANUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN SONRAKİ DURUM 85
II. ÇEK KARŞILIĞINI BANKADA HAZIR BULUNDURMAKLA YÜKÜMLÜ OLANLARIN CEZAİ SORUMLULUKLARI 91
A. KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇU 91
B. SUÇUN OLUŞMASININ ŞARTLARI 92
1. Hukuken Geçerli Bir Çekin Varlığı 92
2. Çekin Süresinde İbraz Edilmesi 92
3. Çekin Meşru Hamil Tarafından İbraz Edilmesi 93
4. Çekin Karşılıksızlık Gerekçesiyle Ödenmemesi 93
5. Ödenmemenin Usulüne Uygun Olarak Tespiti 93
6. Keşidecinin Kastının Aranmaması 93
7. Hamilin Şikayeti 93
C. KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇUNUN FAİLİ 94
1. Genel Olarak 94
2. Gerçek Kişilerin Çek Sahibi Olması 95
3. Tüzel Kişilerin Çek Sahibi Olması 96
D. KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETME SUÇUNUN YAPTIRIMLARI 99
1. Adli Para Cezası 99
a. Genel Olarak 99
b. Karşılıksız Çek Suçuna Verilen Cezanın Anayasaya Aykırı Olup Olmadığı Konusu ve Anayasa Mahkemesi Kararı 101
2. Çek Hesabı Açtırmanın Yasaklanması 107
3. Çek Defterlerini Geri Vermek Yükümlülüğü 108
E. ŞİKÂYET HAKKI 109
1. Şikayet Hakkının Kimlere Ait Olduğu 109
2. Şikâyet Hakkının Doğumu 111
3. Şikâyet Süresi ve Başlangıcı 112
F. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 113
G. YARGILAMA USULÜ 113
H. DAVAYA KATILMA 114
I. YARGILAMA GİDERLERİ 116
J. CEZANIN DÜŞMESİ 117
1. Şikâyetten Vazgeçme 117
2. Karşılıkla Birlikte Gecikme Faizinin Ödenmesi ve Etkin Pişmanlık 118
III. UYGULAMADA ÇEK İLE İŞLENEN SUÇLAR 119
A. DOLANDIRICILIK SUÇU 119
1. Dolandırıcılık Suçunun Tanımı 119
2. Uygulamada Çekle İşlenmiş Dolandırıcılık Suçuna Dair Örnek Yargıtay Kararları 120
B. SAHTEKARLIK SUÇU 122
1. Sahtekarlık Suçunun Tanımı 122
2. Uygulamada Çek ile İşlenen Sahtekarlık Suçuna Dair Örnek Yargıtay Kararları 124
C. ÇEK iLE İŞLENEN TEFECİLİK SUÇU 124
1. 5237. Sayılı TCK. M. 241 Kapsamında Tefecilik Suçu 124
2. 90 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Kapsamına Göre Tefecilik Suçu 127
a. Tefecilik Suçuna İlişkin Örnek Danıştay Kararı 127
b. Tefecilik Suçuna İlişkin Örnek Yargıtay Kararları 127
D. SENET (ÇEK) YAĞMASI SUÇU 128
IV. İÇTİMA 128
A. FİKRİ İÇTİMA 128
B. ZİNCİRLEME SUÇ 129
V. DAVA VE CEZA ZAMANAŞIMI 130
A. DAVA ZAMANAŞIMI 130
B. CEZA ZAMANAŞIMI 132
VI. BANKALARIN CEZAİ SORUMLULUĞU 134
Sonuç 137
Özet 139
Ekler 141
Kaynakça 233
Kavram Dizini 239
