Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları ve Sonuçları
Dr. Emrah AKTÜRK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM KEFALET SÖZLEŞMESİ
I. TEMİNAT SÖZLEŞMESİ KAVRAMI VE KEFALET SÖZLEŞMESİNİN
TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ İÇİNDEKİ YERİ 19
II. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 21
A. GENEL OLARAK 21
B. ROMA HUKUKUNDA KEFALET 22
C. OSMANLI HUKUKUNDA KEFALET 26
III. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, KURULMASI, TARAFLARI, KONUSU, SEBEBİ VE ÖZELLİKLERİ 31
A. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI 31
B. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 32
1. Kefalet Sözleşmesinin Kurulmasındaki İradelerin Güven Teorisi Açısından Yorumlanması 36
2. Şarta Bağlı Kefalet Beyanı 41
C. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 42
D. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN (KEFİLİN EDİMİ) KONUSU 43
E. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN SEBEBİ 44
F. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ 45
1. Kefilin Borcunun Niteliğinin Fer’i Olması 45
2. Kefalet Sözleşmesinin Bağımsız Sözleşme Olması 49
3. Kefilin Borcunun İkinci Derecede (Tali) Borç Olması 50
4. Kefalet Sözleşmesinin Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Olması 50
5. Kefalet Sözleşmesinin Başkasına Ait Bir Borcu Güvence Altına
Almak için Yapılması 52
6. Kefilin Borcunun Para Borcu Olması 53
7. Kefalet Borcunun Asıl Borca Yabancı Bir Borç Olması 54
İKİNCİ BÖLÜM
KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI
I. GENEL OLARAK SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 55
II. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 57
III. GEÇERLİ BİR ASIL BORCUN BULUNMASI 57
A. GENEL OLARAK 57
B. EKSİK BORÇLAR 59
C. BORÇLUNUN SORUMLU OLMADIĞI BORÇLAR 63
IV. KEFİLİN KEFİL OLMA EHLİYETİNE SAHİP OLMASI 65
A. GENEL OLARAK 65
B. GERÇEK KİŞİLERİN KEFİL OLMA EHLİYETİ 66
1. Genel Olarak 66
2. Tam Ehliyetli ve Tam Ehliyetsiz Kişilerin Kefalet Ehliyeti 66
3. Sınırlı Ehliyetsiz Kişilerin Kefalet Ehliyeti 67
4. Sınırlı Ehliyetli Kişilerin Kefalet Ehliyeti 72
5. Özel Durumlara İlişkin Kişilerin Kefalet Ehliyeti 73
C. TÜZEL KİŞİLERİN KEFİL OLMA EHLİYETİ 74
V. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN İMKÂNSIZ, KİŞİLİK HAKLARINA, HUKUKA
VEYA AHLAKA AYKIRI OLMAMASI 80
VI. MUVAZAA BULUNMAMASI 83
VII. EŞİN RIZASININ ALINMIŞ OLMASI 85
A. GENEL OLARAK 85
B. EŞİN RIZASININ ARANACAĞI DURUMLAR 91
1. Kefalet Sözleşmesi Kurulurken 91
2. Kefilin Sorumluluğunu Ağırlaştıran Sözleşme Değişikliğinde 93
3. Ön Sözleşme Yapılmasında veya Temsil Yetkisi Verilmesinde 95
4. TBK. m. 603 Kapsamında Yer Alan Şahsi Teminat
Sözleşmelerinde 97
C. EŞİN RIZASININ ARANMAYACAĞI DURUMLAR 99
1. Mahkemece Verilmiş Bir Ayrılık Kararı Olması 99
2. Yasal Olarak Ayrı Yaşama Hakkının Doğması 99
3. TBK. m. 584/III’te Belirtilen Hallerden Birinin Varlığı 101
a. Ticaret Siciline Kayıtlı Ticari İşletmenin Sahibi Olan Gerçek
Kişi Tacirin Ticari İşletmesi İlgili Vereceği Kefaletler 103
b. Ticaret Şirketinin Ortak ya da Yöneticisi Tarafından İşletme
veya Şirketle İlgili Olarak Verilecek Kefaletler 103
c. Esnaf ve Sanatkârlar Siciline Kayıtlı Esnaf veya Sanatkârlar Tarafından Mesleki Faaliyetleri İle İlgili Olarak Verilecek Kefaletler 106
d. 27.12.2006 Tarihli ve 5570 sayılı Kanun Kapsamında
Kullanılacak Kredilerde Verilecek Kefaletler 106
e. Tarım Kredi, Tarım Satış ve Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Kooperatif
Ortaklarına Kullandırılacak Kredilerde Verilecek Kefaletler 107
D. RIZANIN VERİLMESİ 107
1. Rıza Vermeye Yetkili Kişi 107
2. Rızanın Şekli ve İçeriği 109
3. Özel Durumlar 111
a. Eşin Ehliyetsiz Olması 111
b. Eşin, Eş Lehine Kefil Olması 112
c. Kefaletin Türünün Anlaşılamaması Durumunda Eşin Rızası 114
E. RIZANIN ARANACAĞI ZAMAN. 115
F. RIZANIN VERİLMEMESİNİN YAPTIRIMI 116
G. EŞİN RIZASININ ŞAHSİ TEMİNAT SÖZLEŞMELERİNE UYGULANMA
SORUNU 118
1. Garanti Sözleşmeleri Açısından Konunun Değerlendirilmesi 120
2. Borca Katılma (Teminat Amaçlı) Açısından Konunun Değerlendirilmesi 121
3. Müteselsil Borç Üstlenme Açısından Konunun Değerlendirilmesi 122
4. Kredi Emri Açısından Konunun Değerlendirilmesi 123
5. Aval Açısından Konunun Değerlendirilmesi 123
VIII. KEFİL OLMA İRADESİNİN SAĞLIKLI OLMASI 133
A. GENEL OLARAK 133
B. BEYANIN İRADEYE UYMAMASI 134
C. İRADENİN OLUŞUMUNDAKİ BİR ETKENDEN KAYNAKLANAN İRADE BOZUKLUKLARI 135
1. Yanılma 136
a. Esaslı Yanılma Niteliğini Taşıyan Beyanda Yanılma 137
aa. Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma 138
bb. Sözleşmenin Konusunda (Şeyde) Yanılma 138
cc. Sözleşmenin Tarafında Yanılma 139
dd. Sözleşme Yapılırken Bu Sözleşmenin Konusunu
İlgilendiren Kişide Yanılma 139
ee. Miktarda Yanılma 140
b. Esaslı Sayılan Saik Yanılması 141
c. İletmede Yanılma 142
2. Aldatma 143
3. Korkutma 146
4. Aşırı Yararlanma (Gabin) 148
D. TEMSİLCİ ARACILIĞIYLA YAPILAN İŞLEMLERDE İRADE SAKATLIĞI 149
E. İPTAL HAKKININ KULLANILMASI 150
1. Genel Olarak 150
2. Borçlunun İptal Hakkını Kullanmamasının veya İptal Hakkını Kullanmaktan Feragat Etmesinin Kefalet Sözleşmesine Etkisi 151
IX. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE ARANAN ŞEKİL ŞARTININ
GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ OLMASI 153
A. ŞEKLİN AMACI 153
B. ŞEKİL KURALLARININ NİTELİĞİ 155
C. ŞEKİL ZORUNLULUĞUNUN KAPSAMI 160
1. Objektif Esaslı Unsurların Belirtilmesi 162
a. Asıl Borcun Bireyselleştirilmesi 162
b. Kefilin Sorumlu Olacağı Azami Miktar 164
aa. Genel Olarak 164
bb. Azami Miktarın Asıl Borcun Belirli Bir Miktarıyla Sınırlandırılması 172
cc. Azami Miktarın Yabancı Para Cinsinden Belirtilmesi 174
2. Subjektif Esaslı Unsurların Belirtilmesi 177
a. Genel Olarak 177
b. Müteselsil Kefil Olma İradesinin Ortaya Konulması 177
3. Kefalet Tarihinin Belirtilmesi 178
4. Kefilin Durumunu Ağırlaştıran Anlaşmalar 179
5. TBK. m. 583/II Kapsamında Özel Yetki ve Kefil Olma Vaadinin Değerlendirilmesi 181
a. Genel Olarak. 181
b. Özel Temsil Yetkisi Verilmesi 183
c. Kefil Olma Vaadinde Bulunma 186
D. KEFALET METNİNİN DÜZENLENMESİ VE İMZALANMASI 187
1. Metin Unsuru 187
a. Düzenlenme Şekli 187
b. TBK. m. 583 kapsamında; Fiziksel Yetersizliği Bulunan,
Okuma Yazma Bilmeyen ve Görme Engellilerin Durumu 188
aa. Genel Olarak 188
bb. Fiziksel Yetersizliği Bulunanlar 189
cc. Okuma Yazma Bilmeyenler 190
dd. Görme Engelliler 191
c. TBK. m. 583 kapsamında Tüzel Kişilerin Durumu 193
d. Metnin Dili 194
2. İmza Unsuru 196
3. Metnin ve İmzanın Tek Bir Belgede Yer Alması 201
4. Kefalet Sözleşmesinin Teknolojik İmkânlarla Düzenlenmesi 204
a. Telgraf 205
b. Teyit Edilmiş Faks 205
c. Teleks 208
d. Güvenli Elektronik İmza 209
5. Beyaza İmza Meselesi 210
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KEFALET SÖZLEŞMESİNİN
GEÇERLİLİK KOŞULLARINA UYULMAMASININ HUKUKİ SONUÇLARI
I. GENEL OLARAK 213
II. KEFİLİN KEFİL OLMA İRADESİNE SAHİP OLMAMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ VE YAPTIRIMI 213
III. KEFİLİN KEFİL OLMA EHLİYETİNE SAHİP OLMAMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ VE YAPTIRIMI 215
IV. İRADE SAKATLIĞININ BULUNMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE
ETKİSİ VE YAPTIRIMI 218
A. GENEL OLARAK 218
B. İPTAL HAKKININ KULLANILMASI VE SONUÇLARI 220
1. Genel Olarak 220
2. İptal Hakkının Düşmesi 221
3. TBK. m. 582/II Hükmünce Yanılma Halinin Varlığında İptal
Hakkının Değerlendirilmesi. 222
4. Yanılmaya Bağlı İptal Hakkının Sınırlandırılması 224
5. Kefalet Sözleşmesinin İptali Sebebiyle Karşı Tarafın Uğradığı
Zararların Tazmini Yükümlülüğü 225
V. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE ARANAN ŞEKİL ŞARTININ GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ OLMAMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE
ETKİSİ VE YAPTIRIMI 229
A. GENEL OLARAK 229
1. Yokluk Görüşü 231
2. Kesin Hükümsüzlük Görüşü 232
3. İptal Edilebilir Olma Görüşü. 237
4. Kendine Özgü Geçersizlik Görüşü 238
B. ŞEKLE AYKIRILIĞIN İLERİ SÜRÜLMESİ 241
C. ŞEKLE AYKIRILIĞIN İLERİ SÜRÜLMESİNİN HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI YASAĞINA AYKIRILIĞI 243
D. HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASININ SONUÇLARI 246
E. İFA EDİLEN KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLE AYKIRI OLMASI 249
F. ŞEKLE AYKIRI KEFALET SÖZLEŞMESİNDE TAHVİL 257
VI. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE GENEL İŞLEM KOŞULLARI VE DENETİMİ 259
A. GENEL İŞLEM KOŞULLARI KAVRAMI 259
B. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE GENEL İŞLEM KOŞULLARI DENETİMİ 262
1. Genel Olarak 262
2. 818 sayılı Eski Borçlar Kanunu Döneminde Yapılan Kefalet Sözleşmelerinde, 6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanunu’nda Yer Alan Kefalet Sözleşmelerine İlişkin Geçerlilik Koşulları ile Genel İşlem
Koşulları Denetiminin Yapılamaması 264
3. 818 sayılı Eski Borçlar Kanunu Döneminde Yapılan İpotek Senedi İçerisinde Yer Alan Kefalet Kaydının, Genel İşlem Koşulları Nezdinde Denetiminin Yapılamamasının Yargıtay Uygulamaları
Nezdinde Değerlendirilmesi 272
SONUÇ 279
KAYNAKÇA 289
