Yerel Yönetimlerin Güncel Sorunları

YEREL YÖNETİMLERİN GÜNCEL SORUNLARI

Küresel, Bölgesel Ve Yerel Perspektifler



Kemal GÖRMEZ, Mustafa ÖKMEN



Sanayi Toplumundan Bilgi Toplumuna Doğru Yaşanan Süreçte Devlet Kavramı Merkezli Tartışmalar Ve Gelişmeler, Yönetim Anlayışlarını, Yapılanmalarını, Bu Alanda Oluşmuş İlkeleri Ve Kurumlaşmaları, Yönetim Yapısını Oluşturan Örgütlerin Konumunu Ve İlişkilerini Önemli Ölçüde Ve Köktenci Bir Şekilde Etkilemektedir. Bu Etkilerin En Hızlı Ve Etkili Biçimde Görüldüğü Alanlardan Biri De, Hem Demokratikleşme Eğilimleri Bağlamında Hem De Kamu Yönetiminin İşleyişi İle İlgili Olarak, Yerel Yönetimlerdir. Bu Anlamda Ortaya Çıkan Evrensel Nitelikteki Anlayışlar Ve İlkeler, Demokratik Yönetimin Vazgeçilmez Öğeleri Ve Hizmet Sunumunda Önemli Bir Yeri Olan Yerel Yönetimlerin Kamu Yönetimindeki Konumu Ve İlişkilerini De Doğrudan Etkilemekte, Yönetim Anlayışında Ve Hizmet Sunma Yöntemlerinde Önemli Değişmelere Neden Olmaktadır. Küreselleşme Ve Beraberinde Gelen Bölgeselleşme, Yerelleşme Eğilimlerinin Yönlendirdiği Süreçler İçinde Diğer Faktörlerle Birlikte Yönetim Anlayışları Ve Yapılanmaları Da Önemli Dönüşümleri Yaşamaktadır. Yöneten-Yönetilen Arasındaki Değişen İlişkilerin Yeniden Tanımlanmasını Gerekli Kılan Bu Süreçte, Bir Taraftan Sorumluluk, Katılım, Saydamlık Gibi İlkeler Yönetim Ve Kamu Yönetimi Yaklaşımlarında Öne Çıkarken, Diğer Taraftan İse, Etkin Ve Verimli Hizmet Sunan Birimler Ve Demokratik Yönetim Birimi Olma Gibi İki Boyutu Bulunan Yerel Yönetimler Hızla Önem Kazanmaktadır. Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri, Kamu Yönetimi Sisteminin Karakteristiğini Belirleyen Önemli Bir Faktördür. Kamu Yönetiminin Birer Alt Sistemi Konumundaki Bu İki Yönetsel Düzey Arasındaki Etkileşim, Yönetim Hukukunun Ve Yönetim Biliminin Ana Konseptlerinden Biri Ve Yönetimler Arası İlişkilerin Ana Ekseni Durumundadır. Merkez- Yerel Yönetsel İlişkileri, Tarihi Bir Süreç İçinde, Toplumsal Siyasal, Ve Ekonomik Yapıların Karmaşık Etkileşimleri Sonucu Biçimlenmektedir. Aynı Zamanda, Yönetsel, Siyasal Ve Ekonomik Yapıların Oluşumunda Doğrudan Ve Dolaylı Olarak Rol Oynayan Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri, İki Yönlü Ve Sürekli Bir Etkileşim Mantığı Çerçevesinde Toplumsal Alt Sistemlerden Etkilenirken Bir Bağımlı Değişken Olarak Ortaya Çıkmakta, Bu Sistemleri Etkilediği Ölçüde De Bağımsız Bir Değişken Konumunda Bulunmaktadır. Zaman Zaman Bağımlı Çoğu Kez De Bağımsız Bir Değişken Olarak Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri, Bütün Dünyada Olduğu Gibi Türkiye’de De Kendine Özgü Nitelikleri Ve Sorun Alanları İle Gündem Oluşturmakta Ve Kamu Yönetiminin Yapısal Ve İşlevsel Yönüne İlişkin Tartışmalarda, Yeniden Yapılandırmaya İlişkin Girişimlerde Odak Noktasını Oluşturmaktadır. Bu Anlamda Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılanması İle İlgili Gelişmeler Genel Olarak Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılmasını Gerektiren Nedenlerin Bir Parçasını Oluşturmaktadır. Merkeziyetçilik Ve Bürokratik Hantallaşmadan Dışa Kapalılığa, Kuralcılık Ve Sorumluluktan Kaçmaktan Siyasal Yozlaşma Ve Çürümeye Kadar Pek Çok Sorunun Yanında, Kentlerin Büyümesi Ve Kentleşmenin Artması, Halkın Beklentilerinin Değişmesi Ve Demokrasi Talepleri, Kent Yönetiminde Çok Başı Yapı Ve Yetki Karmaşası, Kentleşme Ve Hemşehrilik Bilinci Gibi Pek Çok Neden, Yönetimin Bir Bütün Olarak Ele Alınıp, Yeniden Yapılandırılmasını Gerekli Kılmaktadır. Bütün Dünyada Tartışılan Yeni Yönetim Anlayışı Ve Küreselleşme-Yerelleşme Dinamiklerinin, Türkiye’nin Toplumsal, Kültürel, Siyasal Ve Yönetimsel İç Dinamikleriyle Eş Zamanlı Etkileşiminin Yansıdığı Temel Alanlardan Birisi De Kamu Yönetimidir. Hem Merkezi-Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri Hem De Etkin Verimli Hizmet Sunan Ve Demokratik Yönetim Birimleri Olarak Yerel Yönetimleri Yakından İlgilendiren Bu Değişim Süreci, Türkiye Özelinde Ağırlıklı Olarak Reform Ve Yeniden Yapılanma Kavramlarıyla İfade Edilmektedir. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İntikal Eden Temel Nitelikler, Yapılanmalar Ve Sorunlar İle, Tek Parti Döneminden 1980’li Yıllara Kadar Olan Dönemde Yaşanan Gelişmelerin Ardından Türk Kamu Yönetimi Ve Onun Bir Boyutunu Oluşturan Yerel Yönetimler, Özellikle De Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri Bağlamında Bugün Yeni Tartışmaların Odağında Yer Almaktadır. 1990’lı Yılların Başında Ortaya Çıkan Ve 2000’li Yıllarda Somutlaşan İç Ve Dış Dinamiklerin Kesiştiği Noktada, Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması, Merkezi Yönetim- Yerel Yönetim İlişkileri Ve Özellikle De Etkin- Verimli Hizmet Sunan Ve De Demokratik Yönetim Birimi Olarak Yerel Yönetimlerin Durumu İle İlgili Olarak Bu Dönemde, Kümülatif Sorunlar Ve Çözüm Arayışlarının Paralel Olarak Bir Takım İç Ve Dış Faktörlerin Belirleyiciliği Giderek Artma Eğilimindedir. Türk Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanmanın Uzun Bir Tarihi Geçmişi Bulunmaktadır Ve Literatürde Zaman Zaman Bitmeyen Senfoni Olarak Da Değerlendirilen Yeniden Yapılanma Çabaları, Son Dönemde Ortaya Konan 1998 Ve 2001 Tarihli Tasarılarla Daha Da Somutlaşmış Ve Son Olarak 2003 Tarihli Kamu Yönetiminde Bütüncül Bir Değişimi Öngören Reform Paketi Çerçevesinde Belirli Bir Düzeye Ulaşmıştır. Ab Uyum Süreci Ve Küresel, Bölgesel Gelişmelerle De Yakından İlgili Olan 2003 Sonrası Bu Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Çalışmalarının Arka Planında 1998 Ve 2001 Reform Tasarılarının Da Önemli Bir Yeri Vardır. Çünkü, 1980’lerde Uygulamaya Konan Liberal Politikalar, Kentleşme Sürecinin Temel Aktör Olarak Yer Aldığı Toplumsal Değişim-Dönüşüm Ve Yerel Yönetimlerin Önem Kazanması Gibi İç Dinamikler, Küreselleşme- Bölgeselleşme Ve Yerelleşme Dinamikleri Ve Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Gibi Dış Faktörlerle, 1990’ların Sonunda Türk Kamu Yönetimi Özelinde Çakışmış Ve Yüz Elli Yıllık Yönetimde Yeniden Yapılanma Çabaları Önceki Dönemdekilerden Çok Farklı Bir Döneme Girmiştir. Bu Anlamda, 2003 Sonrasında Tek Parti İktidarı Olma Avantajının Ortaya Koyduğu Yeniden Yapılanma Yasalarını Anlamak İçin 1990 Sonrası Dönemin İç Ve Dış Faktörlerini Birlikte Okumak Ve Değerlendirmek Gerekmektedir. Bu Bağlamda 1998 Ve 2001 Tarihli Yerel Yönetim Reformu Tasarıları İle 2003 Tarihli Bütüncül Düzenlemeler Arasındaki Süreklilik Niteliğini Göz Ardı Etmemek, En Azından Köklü Bir Kamu Yönetimi Reformunu Yolundaki İşaretler Olarak Görmekte Yarar Vardır. Yüz Elli Yıllık, Merkez- Yerel İlişkileri Eksenli Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Çalışmalarının Serencamesi, Türk Yönetim Tarihinin Yakın Geçmişi İçerisinde Önemli Bir Yer Tutmaktadır. Bütün Bu Yaklaşımlar Çerçevesinde, Sözü Edilen Dinamiklerin Doğrudan Etkilediği Bir Gerçeklik Olarak Devletin Ve De Kamu Yönetiminin Önemli Bir Yanını Yerel Yönetimler Oluşturmaktadır. Bu Realite Durumun, Hem Etkin-Verimli Hizmet Sunma Birimleri Hem De Demokratik Katılım Birimi Olma Yönüyle Öne Çıkan Yerel Yönetimleri Hangi Yönde Etkilediği Ve Bu Bağlamda Ne Gibi Sorunlara Neden Olduğu Konusu Bu Çalışmanın Temelini Oluşturmaktadır. Yerel Yönetimlerle İlgili Hem Teorik Tartışmalar Hem De Uygulamaya Yansıyan Durumlar Bu Sorunlar Çerçevesinde Analiz Edilecektir. Konu, Genel Olarak Yerel Yönetimlerle İlgili Dünyada Yaşanan Tartışmaların Yanında, Türkiye Özelinde Somutlaşan Gelişmeler Ve Sorunlar Bağlamında İrdelenecektir. Yerel Yönetimlerle İlgili Küresel, Bölgesel Ve Yerel Perspektifler Özellikle Yeni Yaklaşımlar, Uygulamalar Ve Sorunlar Çerçevesinde Ele Alınacaktır.