Kıymetli Evrak Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
2. Baskıya Önsöz 9
3. Baskıya Önsöz 11
4. Baskıya Önsöz 13
5. Baskıya Önsöz 15
6. Baskıya Önsöz 17
7. Baskıya Önsöz 19
8. Baskıya Önsöz 21
Kısaltmalar 33
§ 1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. GENEL OLARAK SENET VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI 35
II. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI 39
A. Tanımı 39
B. Unsurları 40
1. Senet (Kıymetli Evrak Senettir) 40
2. Hak 42
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması (Kıymetli Evrakta Hak ve Senet Birbirine Sıkı Sıkıya Bağlıdır) 43
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar 44
III. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ 47
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir 47
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır 48
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır 49
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır 49
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir 49
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir 50
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır 50
IV. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu) 50
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi 52
B. Sözleşme (Akit) Teorisi 53
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi 53
V. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ 55
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden) 55
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri) 55
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri) 55
3. Emtia Senetleri 56
4. Diğer Eşya Hukuku Senetleri 56
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden) 56
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak 56
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari, İhbari) Kıymetli Evrak 56
C. Devir Şekilleri Bakımından (Hak Sahibinin Belirlenme Şekli Bakımından) 57
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments) 57
a. Tanımı 57
b. Eksik Nam Yazılı Senetler 59
c. Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Devri 59
aa. Genel Kural 59
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri 61
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak 61
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order) 61
a. Tanımı 61
b. Emre Yazılı Senetlerin Devri 62
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer) 63
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından 65
1. Sebep Kavramı 65
2. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak 65
3. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak 65
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak 66
1. Genel Olarak 66
2. Kamu Güvenine Sahip Olan Senet 66
3. Kamu Güvenine Sahip Olmayan Senet 67
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak 67
VI. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ/DÖNÜŞTÜRÜLMESİ) 67
A. Kavram 67
B. Tür Değiştirme Çeşitleri 68
1. Kanun Gereği Tür Değişimi 68
2. İradi Tür Değişimi 69
§ 2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
(Def’i ve İtirazlar)
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI 71
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ 72
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar 72
1. Senet Metninden Doğan Def’iler 72
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar 73
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar 74
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar 76
§ 3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER 83
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 84
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 85
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 86
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI 88
§ 4. KAMBİYO SENETLERİ
(TİCARİ SENETLER–COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI 89
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme 89
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler 90
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması 90
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri 90
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil 90
a. Ehliyet ve İmza 90
b. Temsil 92
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve KAMBİYO SENETLERİNDE BEDELSİZLİK MESELESİ 96
A. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Kavramlar 96
B. Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik Meselesi 97
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE) 100
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği 100
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları) 101
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları 101
a. Poliçe Kelimesi 101
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri 102
ba. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi 102
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği 106
bba. Genel Olarak 106
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış Sayılan Kayıt ve Şartlar 107
bbc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar 107
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı 108
ç. Lehtar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı) 109
d. Düzenlenme Tarihi 110
e. Düzenleyenin İmzası 111
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar 111
a. Düzenleme Yeri 111
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları 113
3. İsteğe Bağlı Unsur – Vade 114
a. Genel Olarak 114
b. Vade Türleri 114
ba. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler 115
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 115
bc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler 115
bç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 116
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi 116
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi 117
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Kambiyo Senedi 117
Ç. Poliçenin Cirosu 120
1. Cironun Hukuki Niteliği 120
2. Cironun Türleri 123
a. Biçim Yönünden 123
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı 125
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları 125
aaa. Temlik Cirosu 125
aab. Fonksiyonları 126
ab. Rehin Cirosu 128
ac. Tahsil Cirosu 130
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre 132
a. Cironun Şartları 132
aa. Cironun Kayıt ve Şarta Bağlanmaması 132
ab. Cironun Çizilmemiş Olması 132
ac. Cironun Yasaklanmamış Olması 133
aca. Genel Olarak 133
acb. Cironun Düzenleyen Tarafından Yasaklanması 133
acc. Cironun Lehtar ve Cirantalar Tarafından Yasaklanması 133
b. Cironun Yapılabileceği Süre 134
D. Poliçede Kabul 134
1. Kavram 134
2. Şekli 135
3. Kabule Arz 137
a. İsteğe Bağlılık Kuralı 137
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller 137
ba. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması 137
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması 137
bba. Genel Olarak 137
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması 137
bbc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması 137
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller 138
ca. Genel Olarak 138
cb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller 138
cba. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler 138
cbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler 138
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller 139
cca. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması 139
ccb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması 139
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu 139
E. Poliçede Aval 140
1. Tanımı, Hukuki Niteliği ve Avalde Eşin Rızası Sorunu 140
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği 140
b. Avalde Eşin Rızası Sorunu 141
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi 142
3. Avalde Şekil 143
4. Avalde Kişiler 145
F. Poliçede Ödeme 146
1. Ödeme İçin İbraz 146
2. Ödeme 147
a. Vadeden Önce Ödeme 147
b. Vadede Ödeme 147
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii 148
a. Kısmi Ödeme 148
b. Poliçe Bedelinin Tevdii 148
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları 148
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler 148
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 149
a. Vadenin Gelmesi 149
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 150
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları 151
a. Genel Olarak 151
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi 151
ba. Genel Olarak 151
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli 151
bc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği 151
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi 152
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu 154
d. Protestodan Muafiyet Halleri 154
da. Kanuni Muafiyet Halleri 154
daa. Poliçe Borçlusunun İflası 154
dab. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan) 155
db. İradi Muafiyet Halleri 155
dba. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller 155
dbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller 156
e. İhbar Yükümlülüğü 156
f. Müracaat Hakkının Düşmesi 157
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı 158
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı 158
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı 159
H. Retret 159
I. Poliçede Araya Girme 159
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 160
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı 160
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 161
a. Zamanaşımını Kesen Haller 161
b. Zamanaşımını Durduran Haller 162
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri 163
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası 163
2. Poliçede Karşılığın Devri 165
a. Genel Olarak 165
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası) 166
b. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri 166
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm 167
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE) 167
A. Genel Olarak 167
B. Bono ve Tanımı 169
C. Bononun Şekli Şartları 169
1. Genel Olarak 169
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları 170
a. Türkçe Olarak Veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi 170
b. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi 170
c. Lehtar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı) 171
ç. Düzenleme (Keşide) Tarihi 172
d. Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası 172
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları 173
a. Düzenleme Yeri 173
b. Ödeme yeri 174
4. Bononun İhtiyari Şekli Şartları 174
a. Vade ve Özelliği 174
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar 176
ba. Yetki kaydı 176
bb. Muacceliyet kaydı 176
bc. Faiz kaydı 177
C. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı (Bonoda Ta’lil) 177
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli 179
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu 180
1. Ehliyet 180
2. Temsil 180
3. Beyaz Bono, Hatır Bonosu ve Teminat Bonosu 180
D. Bononun Devri 181
1. Ciro 181
2. Bonoda Cironun Süresi 181
3. Cironun Şekli 182
a. Tam Ciro 182
b. Beyaz Ciro 182
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi 183
G. Bono Bedelinin Ödenmesi 184
1.Genel Olarak 184
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 184
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 185
H. Bonoda Aval 186
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı 187
1. Genel Olarak 187
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması 188
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri 188
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı 189
5. Araya Girerek Ödeme 189
İ. Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası 190
1. Bonoda Zamanaşımı 190
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası 190
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış 191
V. ÇEK (CHECK) 192
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi 192
1. Çek Kavramı 192
2. Çekin Özellikleri 193
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği 193
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği 193
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması 194
ç. Çekin Havale Niteliği 195
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği 196
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi 197
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki 197
1. Genel olarak 197
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli 198
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı 200
1. Çek Düzenleme Koşulları 200
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı 201
a. Genel Olarak 201
b.Tacir Çekleri 201
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri 201
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler 202
ça. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri 202
çb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri 202
Ç. Çekte Şekil Şartları 202
1. Çek Kelimesi 202
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale 203
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı 203
4. Ödeme Yeri 203
5. Düzenlenme Tarihi 204
6. Düzenlenme Yeri 204
7. Düzenleyenin İmzası 205
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası 205
9. Karekodu 205
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri 207
1. Lehtarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması 207
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması 207
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri 208
a. Çekte Vade Sorunu 208
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek 208
c. İbraz Süreleri 210
E. Çekin Devri 212
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi 212
1. Çekte Ödeme 212
2. Çekin Ödenmesi İle İlgili Bazı Özel Durumlar 213
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi 213
aa. Genel Olarak 213
ab. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek 213
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi 214
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi 214
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi 215
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi 215
e. Garantili Çek ve Ödenmesi 215
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi 216
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları 217
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti 217
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı 218
ba. Hukuki Sorumluluk 218
bb. Çekte Zamanaşımı 219
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar 219
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi 220
1. ÇK’nın Amacı 221
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri 222
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası 226
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü 229
5. Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı 230
6. 7226 Sayılı Torba Kanun ile Eklenen Çek Kanunu Geçici 5. Maddesinin İncelenmesi 232
7. Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması 237
8. Diğer Hükümler 238
§ 5. EMTİA SENETLERİ
(COMMODITY INSTRUMENTS)
I. KAVRAM 239
II. UMUMİ MAĞAZA 239
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT) 239
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları 240
B. Varantın Şekil Şartları 240
C. Defter 240
Ç. Kısmi Senet 241
D. Ciro 241
1. Şekli 241
2. Hükümleri 241
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar 241
1. Yapılamayacak İşlemler 241
2. Malın Geri Alınması 242
3. Sattırma Hakkı 242
a. Sattırma Şartları 242
b. Satış Bedeli 242
4. Müracaat Hakkı 242
5. Sigorta 242
F. Zamanaşımı 243
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali 243
Yararlanılan Kaynaklar 245
Kavramlar Dizini 247