^{Ceza Muhakemesinde Belirsizlik}Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Kısaltmalar 13
Giriş 17
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU TARİHİNDE
İLKENİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİM SÜRECİ,
KARŞILAŞTIRMALI HUKUK
I. İLKENİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİM SÜRECİ 23
A. Genel Olarak 23
B. Roma Hukuku 25
C. İslam Hukuku 27
D. Alman Hukuku 30
E. Cumhuriyet Dönemi Türk Hukuku 36
1. Genel Olarak 36
2. İlkenin İstisnaları 37
a. Faili Belli Olmayan Öldürme ve Yaralama 37
b. Kavga Sırasında Gerçekleşen Ölüm veya Yaralanma Neticesinden Sorumluluk 41
c. 765 s. Türk Ceza Kanunu m.578 42
d. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 43
F. Anglo–Sakson Hukuku 44
1. İtham Sistemi 44
2. Masumiyet Karinesi ve Makul Kuşkudan Uzak İspat Standardının Tarihçesi 47
II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK 53
A. Anglo–Amerikan Sisteminde İlkenin Yeri 53
1. İspat Yükü 53
a. Genel Olarak 53
b. İspat Yükünün Yer Değiştirmesi (Aksini İspat) 57
2. İspat Dereceleri 58
a. Genel Olarak 58
b. Makul Şüphe (Ing. Reasonable Suspicion) ve Muhtemel Sebep (Ing.Probable Cause) 59
c. Çoğunluğa Dayanan İspat (Ing.Preponderance of Evidence) 60
d. Açık ve İkna Edici Delille İspat (Ing. Clear and Convincing Evidence) 61
e. Makul Kuşkudan Uzak İspat (Ing. Proof Beyond a Reasonable Doubt) 62
3. Sistemin Kıta Avrupası’nda Geçerli Olan Sistem ile Karşılaştırması 66
B. Almanya 69
1. Genel Olarak Alman Sisteminde İlkenin Yeri 69
8 Ceza Muhakemesinde Belirsizlik Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi
2. Alternatif Tipiklik (=Wahlfeststellung) 70
a. Genel Olarak 70
b. Koşulları 72
c. Çeşitleri 74
aa. Aynı Neviden Alternatifler Arasında (Gerçek Olmayan) 74
bb. Farklı Neviden Alternatifler Arasında (Gerçek) 84
d. Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi ile İlişkisi ve Anayasaya Uygunluk Sorunu 86
e. Değerlendirme 91
C. Fransa 93
İKİNCİ BÖLÜM
KUŞKUDAN SANIK YARARLANIR İLKESİNİN
ANLAMI, DAYANAKLARI,
UYGULAMA ALANI VE KOŞULLARI
I. İLKENİN ANLAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 97
A. Ön Sorun: Kurumun Temel Bir Hukuk İlkesi Olup Olmadığı Sorunu 97
B. Alman Öğretisi ve Yargı Kararlarında İleri Sürülen Görüşler 100
1. Genel Olarak 100
2. Alman İmparatorluk Mahkemesi – İspat Kuralı Teorisi 102
3. Gerald – Yorum Kuralı Görüşü 103
4. Moser – İspat Yükü Teorisi 104
5. Thöne – Belirsizliği (non–liquet) Aşma Aracı 108
6. Sarstedt – Suça Ait Kanuni Tanımlamadan Hareket Eden Yaklaşım 108
7. Sax – İlkenin Sınırlandırılması Eğilimi 110
8. Frisch – Hukuk Uygulama Kuralı 112
9. Montenbruck – Norm–Teorik Yaklaşım 114
10. Zopfs – Negatif Statü Değişikliği Yaklaşımı 117
11. Baskın Görüş – Hüküm Verme Kuralı 118
C. Türk Öğretisi ve Yargı Kararlarında İleri Sürülen Görüşler 120
1. Öğretinin İlkenin Hukuki Niteliğine Dair Yaklaşımı 120
2. Yargıtay’ın İlkenin Esasına Yaklaşımı 123
D. Benzer Kavramlardan Farkı 124
1. “in dubio pro libertate” 124
2. “in dubio mitius” 125
3. “in dubio contra reum” 126
E. Değerlendirme 128
1. İlkenin Hukuki Niteliği ve Anlamı 128
2. Sanığın Lehine Olan “pro reo” Nedir? 134
II. İLKENİN GEÇERLİLİĞİNE DAİR DAYANAKLAR 136
A. Genel Olarak 136
B. Hukuk Devleti ve Adaletin Gerekleri 137
C. Örf ve Adet Hukuku 141
D. Masumiyet (Suçsuzluk) Karinesi 143
1. Anlamı 143
2. Kapsamı ve Uygulama Alanı 146
3. Koruma Tedbirleri Uygulamasında Karinenin İşlevi 150
4. Susma Hakkı ve Masumiyet Karinesi 152
5. Lekelenmeme Hakkı ve Medya Özgürlüğü 156
6. Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi ile İlişkisi 159
E. Delil Serbestisi ve Hakimin Subjektif Kanaati 161
F. Maddi Gerçeği Araştırma Yükümlülüğü – Kendiliğinden Araştırma İlkesi 163
G. Kanunilik Prensibi 165
H. Kusur Prensibi 166
İ. Değerlendirme 168
III. İLKENİN UYGULANABİLME KOŞULLARI 170
A. Önkoşul: Delillerin Toplanma, Tartışılma ve Değerlendirme Aşamalarının
Tamamlanması 170
B. Kuşkunun Varlığı, Ortadan Kaldırılamamış Olması 173
1. Kuşku ile Şüphenin Terminolojik Ayrımı 173
2. Kuşkunun Esasa İlişkin Vakıayla İlgili Olması 177
a. Hukuki Kuşkunun Dışlanması 177
b. İlgili Vakıanın Türü 180
3. Belirsizlik ve Kuşkunun Ortadan Kaldırılamamış Olması 185
C. Negatif Statü Değişikliği İhtimali 188
IV. NORMATİF ETKİ ALANI 191
A. Genel Olarak 191
B. Maddi – Şekli Ceza Hukuku Ayrımının İlkenin Uygulama Alanına Etkisi 192
C. Maddi Ceza Hukuku Kurumlarında Uygulanabilirliği 194
1. Tipikliğin Belirlenmesinde Kuşku 195
a. Genel Olarak 195
b. Suçun Objektif Unsurlarında Kuşku 197
aa. Failin Kimliğini Tespitte Kuşku 197
bb. Hareket ve Neticeye İlişkin Kuşku 198
cc. Nedensellik Bağlantısı ve Objektif İsnadiyette Kuşku 199
dd. Suçun Basit Hali ve Nitelik Hali Ayrımında Kuşku 202
c. Suçun Subjektif Unsurlarında Kuşku 204
2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Gerçekleşmesinde Kuşku 207
3. Kusurlulukta Kuşku 208
4. Suçun Özel Görünüş Şekillerinde Kuşku 211
a. Suça Teşebbüs ve Gönüllü Vazgeçme 211
b. Suça İştirak 213
c. Suçların İçtimaı 216
5. Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesinde Kuşku 218
6. Dava veya Cezanın Düşme Nedenleri Uygulamasında Kuşku 220
10 Ceza Muhakemesinde Belirsizlik Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi
D. Ceza Muhakemesi Hukuku Kurumlarında İlkenin Uygulanabilirliği 222
1. Soruşturma Evresinde İlkenin Uygulanabilirliği 222
2. Yargılama Koşullarına İlişkin Değerlendirmede Uygulanabilirliği 225
a. Yargılama Koşullarında Uygulanabileceği Görüşü 226
b. Yargılama Koşullarında Uygulanamayacağı Görüşü 227
c. Yargılama Koşulları Bazında Değerlendirme 228
d. Değerlendirme 230
3. Tahmine Dayalı Kararlar ve Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi 233
4. Yargılamaya İlişkin Yasak Yöntemlerde Uygulanabilirliği 234
5. İlkenin Uygulanmasının Diğer Yargılamalara Etkisi 235
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İSPAT VE HAKİMİN İKNA OLMASI
I. İSPAT VE KUŞKUDAN SANIK YARARLANIR İLKESİ 241
A. İspat ve Delil Kavramları 241
B. Delil Serbestisi Sistemi 244
C. İspatın Konusu Olarak Vakıa 247
1. Vakıa Çeşitleri 247
2. Emareye Dayalı İspat 250
a. Delil Kavramı ile Karşılaştırılması 250
b. Çeşitleri 253
aa. Sanığın Aleyhine Olan (Suçlayıcı) Belirti 253
bb. Sanığın Lehine Olan Belirti ve Özellikle Alibi Savunması 256
cc. Sanığın Suçu İşlemiş Olması İçin Aranan Mantıklı Neden 259
c. Emareye Dayalı İspatın Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesiyle Bağlantısı 261
D. İspat yükü 265
1. Genel Olarak 265
2. Sanığın Lehine Olan Hususlarda İspat Yükü 271
3. Hakaret Suçunda İsnadın İspatı 274
E. İspata Etkisi Tartışmalı Hususlar 276
1. Delil Değeri Kavramı 276
2. İhbarın İspata Etkisi 278
3. Teşhisin İspata Etkisi 279
4. Tanık Beyanının Delil Değeri 281
5. Mağdur Beyanının Delil Değeri 288
6. Dijital Delillerin Delil Değeri 291
a. Dijital Kayıt ve Veriler 291
b. İletişimin Denetlenmesi Tedbiri Neticesinde Elde Edilen Kayıtlar 293
aa. Kayıtların Hukuki Dayanağı Sorunu 293
bb. Tespitlerin Delil Değeri 294
c. Görüntü Kaydeden Cihazlardan Elde Edilen Kayıtlar 297
aa. Hakim Tarafından Görüntülerin İncelenmesi 297
bb. Kayıtların Hukuki Dayanağı Sorunu 298
cc. Görüntülerin Delil Değeri 300
d. Dijital Delillerin Kişiselleştirilmesi Sorunu 305
7. İkrarın Delil Değeri 306
8. Bilirkişi Raporlarının Yargılamaya Etkisi 308
9. Kanuni Karineler 311
II. HAKİMİN İKNA OLMASI VE KANAAT GETİRMESİ 314
A. Kanaatin Oluşumunda Etkili Olan Faktörler 314
1. Psikolojik Faktörler 314
2. Önyargılar 316
3. Değer Yargıları 317
4. Mantık Kuralları 318
5. Hayatın Olağan Akışı Kriteri 320
a. Genel Olarak Tecrübe Kuralları 320
b. Yargıtay’ın Konuya Yaklaşımı ve “Her Türlü Şüpheden Uzak, Kesin ve Yeterli Delil Kriteri” 322
c. Alman Federal Mahkemesi’nin Konuya Yaklaşımı ve Özellikle “Weimar Olayı” 326
6. Gerekçe Gösterme Zorunluluğunun Hakimin Kanaatine Etkisi 328
B. Kanaatle Gerçekliğin Bir Arada Bulunabilirliği 330
1. Maddi – Şekli Gerçek Ayrımının Yerindeliği 330
2. Ceza Muhakemesinin Amacı Olarak Gerçek(lik) 332
3. Olasılık Dereceleri Teorisi 336
4. İspatin Nispiliği 340
5. Hakimin Subjektif Kanaati ile Serbestçe İkna Olması 342
a. Hakimin Kanaatin Objektif ve Subjektif Yönleri 342
b. Hakimin Vicdani Kanaati 344
6. Toplu Mahkemelerde Karşı Oyun Anlamı 350
III. KANUN YOLU AŞAMASINDA İLKENİN İŞLEVİ 351
A. Temyiz Aşamasında 351
B. İstinaf Aşamasında 355
SONUÇ 357
Kaynakça 363