Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları_{ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru}

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 11
GİRİŞ 13
Birinci Bölüm
KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ HAKKI VE KORUMA TEDBİRLERİ
I. KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ HAKKI KAVRAMI 17
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ndeki Görünüm ve AİHM'nin Yaklaşımı 18
B. Anayasa'daki Görünüm ve Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 20
II. KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ HAKKINA MÜDAHALENİN TEMELİ OLARAK KORUMA TEDBİRLERİ 23
A. Koruma Tedbiri Kavramı ve Koruma Tedbirlerinin Özellikleri 23
1. Koruma Tedbiri Kavramı 23
2. Koruma Tedbirlerinin Ortak Özellikleri 24
a. Kanunla Düzenlenmiş Olma 25
b. Belirli Bir Suç Şüphesinin Bulunması Koşulu 25
c. Ceza Hükmü Öncesi Uygulanarak Temel Hak ve Hürriyeti Sınırlandırması 26
d. Geçici Nitelikte Olması 26
e. Ceza Muhakemesi Süreçlerinin İşletilmesinde Araç Olması 27
f. Koruma Tedbirlerindeki Gecikemezlik Şartı ve Belirli Makamlarca Kararlaştırılabilme 28
g. Koruma Tedbirlerine Başvurmada Ölçülülük İlkesi 28
B. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkıyla İlişkili Olan Tazminata Esas Koruma Tedbirleri 29
1. Yakalama Tedbiri 29
a. Yakalamanın Şartları 31
b. Yakalamanın Yerine Getirilmesi ve Yakalananın Hakları 34
i. Yakalamanın Şekli 34
ii. Yakalananın Hakları 35
2. Gözaltına Alma Tedbiri 36
a. Gözaltı İşlemleri ve Gözaltına Alınanın Hakları 38
3. Tutuklama Tedbiri 40
a. Tutuklamanın Şartları 41
i. Muhakeme Koşullarının Gerçekleşmesi ve Şüpheli veya Sanığın Huzurda Olması 42
ii. Sanığa Güvence Belgesi Verilmemiş Olması ve Tutuklama Yasağı Bulunmaması 43
iii. Kuvvetli Suç Şüphesi 43
iv. Tutuklama Nedenlerinden Birinin Varlığı 44
(1) Kaçma Şüphesinin Bulunması 45
(2) Delilleri Karartma Şüphesi 46
v. Ölçülülük 47
b. Tutuklama Kararı, Tutuklamanın Hukuki Sonuçları ve Tutukluluk Süresi 49
i. Tutuklama Kararı 49
ii. Tutuklamanın Hukuki Sonuçları 51
iii. Tutukluluk Süresi 52
İkinci Bölüm
KORUMA TEDBİRLERİNE DAYALI TAZMİNAT YOLU VE
BİREYSEL BAŞVURU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
I. TAZMİNATIN HUKUKİ NİTELİĞİ 56
A. Zarar ve Tazminat Kavramları 56
1. Maddi ve Manevi Zarar Kavramı 56
a. Maddi Zarar 56
b. Manevi Zarar 57
2. Sorumluluk Hukuku ve Tazminat Kavramı 58
a. Genel Olarak Hukuki Sorumluluk 58
b. Tazminat Kavramı 59
II. KORUMA TEDBİRLERİNE İLİŞKİN TAZMİNATIN DAYANAĞI HAKKINDAKİ GÖRÜŞLER 60
III. KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE TAZMİNATA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER VE UYGULAMA 62
A. Başvuru Yollarının Tüketilmesi Kuralı 62
1. Başvuru Yollarını Şekli Anlamda Tüketme 63
2. Başvuru Yollarını Maddi Anlamda Tüketme 66
3. Başvuru Yollarının Tüketilmesi Kuralının İstisnaları 67
a. Başvuru Yolunun Makul Bir Başarı Şansı Sunmaması, Etkili ve Yeterli Olmaması –AİHM İçtihadı ve Anayasa Mahkemesinin B.T. Kararıyla Değişen Yaklaşımı– 68
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ndeki Görünüm ile AİHM'nin Sözleşme 5. Madde ve CMK Tazminat Hükümlerine Genel Yaklaşımı 73
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ndeki Görünüm ve AİHM Uygulaması 73
2. AİHM'nin CMK Tazminat Hükümlerine İlişkin Yaklaşımı 77
C. Mevzuatımız ve Uygulamadaki Görünüm ile Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 79
1. Ceza Muhakemesi Kanunu 141. Maddede Öngörülen Tazminat Nedenleri ve Bireysel Başvurudaki Görünümleri 80
a. Tazminat Nedenleri 82
i. Kanunlarda Belirtilen Koşullar Dışında Yakalanma, Tutuklanma veya Tutukluluğun Devamına Karar Verilmesi 82
(1) Kanunlarda Belirtilen Koşullar Dışında Yakalanma ve Gözaltına Alınma 83
(a) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 84
(2) Kanunlarda Belirtilen Koşullar Dışında Tutuklanma ve Tutukluluğun Devamı 86
(a) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 89
(i) Tutukluluğun Hukukiliği ve CMK 141/1–a Hükmü Bağlamında Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi 90
ii. Kanunda Belirtilen Gözaltı Süresi İçinde Hâkim Önüne Çıkarılmama 97
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 99
iii. Kanuni Haklar Hatırlatılmadan veya Hatırlatılan Haklardan Yararlandırılma İsteği Yerine Getirilmeden Tutuklanma 100
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 101
iv. Kanuna Uygun Olarak Tutuklandığı Halde Kişinin Makul Sürede Yargılama Mercii Huzuruna Çıkarılmaması ve Bu Süre İçinde Hakkında Hüküm Verilmemesi 102
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 107
(a) Tutukluluğun Makul Süreyi veya Azami Süreyi Aşması ve CMK 141/1–a, d Hükümleri Bağlamında Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi 110
v. Kişinin Kanuna Uygun Olarak Yakalandıktan veya Tutuklandıktan Sonra Hakkında Kovuşturmaya Yer Olmadığına veya Beraatına Dair Karar Verilmesi 111
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 115
vi. Mahkum Olan Kişinin Gözaltı ve Tutuklulukta Geçirdiği Sürelerin Hükümlülük Süresinden Fazla Olması veya Mahkum Olunan Suçun Yalnızca Adli Para Cezasını Öngörmesi 115
vii. Yakalama veya Tutuklama Nedenlerinin ve Hakkındaki Suçlamaların Kişiye Açıklanmaması 118
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 119
viii. Yakalanan veya Tutuklanan Kişinin Durumunun Yakınlarına Bildirilmemesi 119
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 120
ix. Kişinin Yakalama veya Tutuklama İşlemine Karşı Kanunda Öngörülen Başvuru İmkânlarından Yararlandırılmaması 120
(1) Suç İsnadına Bağlı Tutmaya Karşı Etkili İtiraz Edilebilmesine Dair Güvenceler ve CMK 141/1–k Hükmü 122
(a) Savcılık Görüşlerinin Bildirilmesi 123
(b) Soruşturma Dosyasının İncelenebilmesi 124
(c) Müdafi Yardımından Yararlanabilme 125
(d) Tutmaya İlişkin İncelemelerin Makul Aralıklarla Kısa Sürede Yapılması ve Sonuçların Bildirilmesi 129
(2) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 130
(a) Suç İsnadına Bağlı Tutmaya Karşı Etkili İtiraz Edilebilmesine Dair Güvenceler ve CMK 141/1–k Hükmü Bağlamında Anayasa Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi 135
x. Kişi Hakkında Verilen Arama Kararının Ölçüsüz Bir Şekilde Gerçekleştirilmesi 137
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 139
xi. Kişinin Eşyasına veya Diğer Malvarlığı Değerlerine Koşulları Oluşmadığı Halde Elkonulması veya Tedbir Konusu Eşya veya Malvarlığı Değerlerinin Usulünce Elde Tutulmaması 139
(1) İlgili Tazminat Nedeninin Bireysel Başvurudaki Görünümü 140
2. Mahkumiyet Kararı Tamamen veya Kısmen İnfaz Edilen Kişi Hakkında Yargılamanın Yenilenmesi Sonucu Beraat veya Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Verilmesi 141
3. CMK 141/1. Maddede Öngörülen Tazminat Nedenleriyle İlişkili Olmayan Tedbir/İşlemlere Dayalı Tazminat (CMK 141/3) ve HMK 46. Madde Kapsamında Hâkimlerin Hukuki Sorumluluğu 141
a. CMK 141/1. Madde Kapsamı Dışındaki Tedbir/İşlemlere İlişkin Tazminat Yolunun Bireysel Başvurudaki Görünümü ve Anayasa Mahkemesinin Oluşturabileceği Yaklaşım 146
4. Tazminat Nedenleri ve Anayasa Mahkemesi Yaklaşımına İlişkin Genel Değerlendirme –Sorunlu Alanlar, Öneriler, Bireysel Başvuru Kararlarının Uygulamaya Etkisi – 149
Üçüncü Bölüm
TAZMİNAT DAVASININ ÖZELLİKLERİ VE
YARGILAMA YÖNTEMİ
I. DAVANIN AÇILMASI VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ 157
A. Dava Açılması ve Başvuru Mercii 157
1. Davanın Açılabilme Zamanı ve Süresi 157
a. Dava Açma Süresinin Bireysel Başvuru Yönünden Değerlendirilmesi 163
2. Başvuru Şekli ile Görevli ve Yetkili Mahkeme 165
B. Yargılama Usulü ve Tazminatın Tespiti 166
1. Yargılamanın Yürütülme Usulü 166
2. Tazminat Miktarının Tespiti 167
a. Maddi Tazminatın Belirlenmesi 168
b. Manevi Tazminatın Belirlenmesi 170
c. Tazminat Tespitinin Bireysel Başvuru Yönünden Değerlendirilmesi ve Anayasa Mahkemesinin Oluşturabileceği İnceleme Yöntemi 171
II. TAZMİNATIN GERİ ALINMASI, RÜCU EDİLMESİ VE TAZMİNAT İSTENEMEYECEK DURUMLAR 176
A. Tazminatın Geri Alınabileceği Haller ve Ödenen Tazminatın Rücu Edilmesi 176
B. Tazminatın İstenemeyeceği Durumlar 177
SONUÇ 179
Kaynakça 185