Küreselleşme ve Vergi Politikası

Dr. Ercan ALPTEKİN

Küreselleşme, egemenlik yetkisini zayıflatarak değişim ve dönü-şüme neden olan tarihi, sosyolojik, felsefi ve siyasal bir süreci ifade et-mektedir. Küreselleşme ulus devlet otoritesini azaltarak serbest piyasaya göre uyarlanan ekonomiler üzerindeki yetkiyi kısıtlamakta, dünyayı üretim ve pazar yeri olarak bütünleştirmektedir. Uluslararası alanda önemli vergileme problemleri ortaya çıkmakta; zararlı vergi rekabeti ve transfer fiyatlaması vergi gelirlerini azalttığı gibi küresel gelirlerin vergilenmesinden alınan payların adaletli dağılımını da imkansız hale getirmektedir. Küreselleşme dalgasının kendi amaçları uğruna yaşattığı sosyal yapıdaki dönüşüm ve neden olduğu travmanın değerlendirilmesinde, Türk siyasi tarihine yapılan bu etki yol gösterici bir işlev görmektedir. 24 Ocak Kararları, 12 Eylül 1980 askeri darbesi ile birlikte Türkiye’de yapısal bir dönüşümü gerçekleştirip ülkenin Dünya’ya eklemlenmesine yol açmıştır.
Kitapta, küreselleşmenin, 24 Ocak 1980 Kararları sonrası uygulanan neo-liberal politikalarla Türk vergi yapısına etkileri ampirik bulgularla açıklanmakta; egemenliği kullanırken ulus-devletin nasıl yetkisizleştirdiği araştırılmaktadır. OECD ve Maliye Bakanlığı’ndan elde edilen verilerle 1965-2014 arası, regresyon yöntemiyle 24 Ocak Kararları öncesi ve sonrası değişiklikler karşılaştırmalı olarak analiz edilerek, değişim açıklanmaktadır. Türkiye’de vergi yükü artmış, vergi yapısı dolaylı vergilerin ağırlık kazandığı, dolaysız vergilerin azaldığı, emeğin yoğun vergilendiği bir sisteme doğru evrilerek, sermaye ve girişimci gelirleri lehine, emek gelirleri aleyhine dönüşüme uğramış, süreçte sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleri ihmal edilmiştir. Türkiye özelinde gerçekleştirilen araştırmada, küreselleşmenin doğru anlaşılarak yorumlanması gerektiği, egemenlik yetkisinden verilen tavizlere dayalı kısa vadeli çözümler yerine hukukun egemen olduğu bir refah toplumu meydana getirecek etkin politikaların izlenmesinin önemi vurgulamaktadır. 

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 1

I. BÖLÜM
1. KÜRESELLEŞME: KAVRAMSAL ÇERÇEVE

1.1. Küreselleşmenin Teorik Temelleri 14
1.1.1. Toplumsal Gelişim 15
1.1.2. Liberal Akımlar 17
1.2. Küreselleşmenin Boyutları 20
1.2.1. Ekonomik Boyut 21
1.2.2. Siyasal Boyut 25
1.2.3. Sosyo-Kültürel Boyut 30
1.3. Küreselleşmenin Aktörleri 33
1.3.1. Çokuluslu Şirketler 34
1.3.2. Uluslararası Kuruluşlar 37
1.3.2.1. Uluslararası Para Fonu (IMF) 38
1.3.2.2. Dünya Bankası 39
1.3.2.3. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) 40
1.3.2.4. Birleşmiş Milletler 41
1.3.3. Küresel Sivil Toplum Kuruluşları 42
1.3.4. Uluslararası Sermaye 43
1.4. Küreselleşmenin Dinamikleri 46
1.4.1. Kapitalizmin Krizleri 47
1.4.2. Yeni-Sağ ve Neoliberal Ekonomi Politik 49
1.4.3. Uluslararası Yatırımlar 50
1.5. Kavramsal Çerçeve Sonucu: Küreselleşmenin Anlamı 53

II. BÖLÜM
2. TÜRKİYE’DE 1980 SONRASI LİBERALLEŞME POLİTİKALARI

2.1. Yeni-Sağ ve Neoliberal Dönüşüm 55
2.1.1. Egemenlik Ölçütü: Resmi Kimlik 56
2.1.2. Ulus-Devletlerin Yeni-Sağ Siyasetle Kimlik Dönüşümü 57
2.1.3. Türkiye’nin Kimlik Dönüşümü 58
2.2. Liberalizasyon Politikaları 59
2.2.1. Liberal Manifesto: 24 Ocak Kararları 60
2.2.2. Mal ve Hizmet Piyasasında Liberalleşme 64
2.2.2.1. Kapalı Ekonomiden Açık Ekonomiye-Dış Ticarete
             Dayalı Büyüme 66
2.2.2.2. AB ile Gümrük Birliği 68
2.2.3. Finansal Piyasalarda Liberalleşme 70
2.2.3.1. Türkiye’de 1980 Öncesi Finansal Piyasalar 70
2.2.3.2. Para ve Sermaye Piyasalarında Liberalizasyon 71
2.2.4. Mali Politikalarda Liberalleşme 74
2.3. Liberal Politikalar Sonucu:Küresel Entegrasyon 75

III. BÖLÜM
3. KÜRESELLEŞME İLE DEĞİŞEN VERGİ POLİTİKASI

3.1.Vergi Politikası Amaçları 81
3.1.1. İktisadi Etkinlik Yönünden Vergi Politikası 83
3.1.2. Mali Amaç Yönünden Vergi Politikası 85
3.1.3. Küreselleşme ve Vergi Politikası Amaçları 89
3.2. Uluslararası Vergilendirme Sorunları 91
3.2.1. Vergi Rekabeti 92
3.2.2. Vergilendirme Yetkisi Çakışmaları 97
3.2.3. Uluslararası Kaynak Tahsisi 100
3.3. Küreselleşme Kaynaklı Vergisel Sorunlara Çözüm Yolları 103
3.3.1. Elektronik Ticaret Vergisi 105
3.3.2. Çokuluslu Şirketlerin Vergilendirilmesi ve Transfer
          Fiyatlaması 108
3.3.3. Tobin Vergisi 110
3.4. Küreselleşme Sonucu: Dönüşen Vergi Yapısı 111

IV. BÖLÜM
4. KÜRESELLEŞMENİN 1980 SONRASI TÜRK VERGİ SİSTEMİNE ETKİLERİ

4.1. Araştırma Yöntemi 115
4.1.1. Veri Seti 119
4.1.2. İstatistiksel Metod: Zaman Serisi Analizi-Kesikli
          Zaman Serileri 120
4.1.3. Regresyon Analizi 121
4.2. Türkiye’de Değişen Vergi Politikası 126
4.2.1. Modern Vergi Sisteminden Post-Modern Vergi Sistemine 127
4.2.2. Vergi Yapısındaki Dönüşüm 128
4.2.2.1.Türk Vergi Sistemi 131
4.2.2.2.Vergi Yükünün Artan Trendi 134
4.2.2.3. Dolaylı Vergilerin Artan Trendi 141
4.2.2.4. Dolaysız Vergilerin Azalan Trendi 153
4.2.2.5. Emek Gelirleri Üzerinde Artan Vergi Yükü Trendi 168
4.2.2.6. Bulguların Değerlendirilmesi 178
4.2.3. Vergi Sistemindeki Dönüşümün İktisadi ve Mali Sonuçları 180
4.3. Küreselleşmenin Türk Vergi Sistemine Yansımaları 187
4.3.1. Sermaye Birikimine Yönelik Vergisel Tedbirler 188
4.3.1.1. Vergi Oranlarında İndirim 190
4.3.1.2. Vergi Teşvik ve İstisnaları 192
4.3.1.3. Sermayenin Kalıcılığını Sağlamaya Dair Vergisel
             Tedbirler 194
4.3.2. Zararlı Vergi Rekabetinden Korunmaya İlişkin Tedbirler 197
4.3.2.1. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazançlarının
              Vergilendirilmesi 198
4.3.2.2. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç
              Dağıtımı 199
4.3.3. Vergi Hukuku’nun Dönüşümü 202
V. SONUÇ 205
YARARLANILAN KAYNAKLAR VE REFERANSLAR 213
EKLER : 225
EK A Türkiye’nin Yürürlükte Bulunan Çifte Vergilendirmeyi
           Önleme Anlaşmaları 226
EK B.1 Türkiye’de 2000-2007 yılları arası  dolaylı vergi
             gelirleri (milyon TL) 231
EK B.2 Türkiye’de 2007-2015 yılları arası dolaylı  vergi gelirleri 232
EK B.3 Türkiye’de 2000-2007 yılları arası dolaysız vergi
             gelirleri (milyon TL) 233
EK B.4 Türkiye’de 2007-2015 yılları arası dolaysız  vergi
              gelirleri (milyon TL) 234
EK C Türkiye Tarafından İmza Edilen ve Yürürlüğe Giren
          YKTK Anlaşmaları 235