Kurtarma Sözleşmeleri

Dr. Cansu ÇAKAN ÇAVUŞ

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR . 17

GİRİŞ . 19

 

BİRİNCİ BÖLÜM

 

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ VE KURULUŞU

 

KURTARMA KAVRAMI . 21

KURTARMANIN TANIMI VE UNSURLARI 21

TEHLİKE 22

Tehlikenin Özellikleri 25

Ciddi ve Makul Nitelikte Bir Tehlike Söz Konusu Olmalıdır . 25

Muhtemel Bir Tehlike Olmalıdır 27

Tehlike Gemiyi ve/veya Gemide Bulunan Değerleri Tehdit

Etmelidir 28

Tehlikenin Yeri 29

Geminin İmdat Sinyali Göndermesi ya da Kurtarma Hizmeti Talep

Etmesi. 32

AÇIK VE MAKUL KARŞI KOYMANIN OLMAMASI 33

Genel Olarak. 33

Karşı Koyma Hakkına Sahip Olan Kişiler 34

KURTARMA FAALİYETİ. 35

FAYDALI SONUÇ 36

GÖNÜLLÜLÜK İLKESİ 38

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN KONUSU VE ÖZELLİKLERİ. 39

GENEL OLARAK 39

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN KONUSU 40

Ekonomik Değerlerin Kurtarılması 41

Su Aracı . 45

(1) Gemi . 45

(a) Genel Olarak  45

 

8 İçindekiler

(b) Geminin Bütünleyici Parça ve Eklentileri 47

(c) Geminin Diğer Unsurları. 49

(2) Seyrüsefere Elverişli Yapı 50

Yük ve Gemideki Sair Eşya . 51

(1) Genel Olarak . 51

(2) Denize Düşen ya da Atılan Yük . 52

(3) Gemide Bulunan Yük Sıfatını Haiz Olmayan Eşya 54

Navlun 55

(1) Risk Altındaki Navlun  55

(2) Alt Navlun Sözleşmeleri ve Navlun Alacaklarının Durumu57

(3) Kira Bedeli ve Yolcu Taşıma Ücreti 59

Enkazlar . 60

(1) Genel Olarak . 60

(2) Arkeolojik Kalıntılar. 63

İnsanların Kurtarılması 64

III. KURTARMA SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ67

BAŞARI KOŞULUNA GÖRE KURTARMA SÖZLEŞMELERİ 67

“No Cure No Pay” Prensibinin Benimsendiği Kurtarma Sözleşmeleri. 68

“No Cure No Pay” Prensibinin Aksine Hükümler İçeren Kurtarma

Sözleşmeleri  69

KURTARMA ÜCRETİNİN BELİRLENECEĞİ ZAMANA GÖRE KURTARMA

SÖZLEŞMELERİ . 70

Faaliyetin Tamamlanmasından Sonra Ücretin Belirleneceği

Sözleşmeler. 70

Ücretin Sözleşmenin Kurulması Aşamasında Belirlendiği

Sözleşmeler. 71

Ücretin Faaliyetin Gerçekleştirilmesinden Önce

Belirlenmesinin Geçerli Olması 71

Sözleşme ile Belirlenen Ücretin, Kurtarılan Eşyanın Değeriyle

Sınırlı ve Kurtarma Hizmetiyle Orantılı Olması Kuralı  72

STANDART FORM KURTARMA SÖZLEŞMELERİ 75

Lloyd’s Open Form 76

Lloyd’s Open Form Sözleşmesinde Yapılan Önemli Değişiklikler

ve Uluslararası Kurtarma Hukukuna Etkileri  76

LOF 2020 Değişiklikleri. 78

Ulusal Formlar. 80

 

İçindekiler 9

Genel Olarak 80

Türk Kurtarma Sözleşmesi. 81

(1) Türk Kurtarma Sözleşmesinin Hazırlanışı ve Kıyı Emniyeti

Genel Müdürlüğü . 81

(2) Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğünün Tekel Hakkı  82

ISU Formları 88

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ. 89

KURTARMA SÖZLEŞMESİ TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN

SÖZLEŞMEDİR 90

KURTARMA SÖZLEŞMESİ İSİMLİ SÖZLEŞMEDİR. 91

KURTARMA SÖZLEŞMESİ İŞGÖRME SÖZLEŞMESİDİR 92

Genel Olarak. 92

Kurtarma Sözleşmesindeki Boşlukların Doldurulması 94

“No Cure No Pay” Prensibinin Benimsendiği Kurtarma

Sözleşmelerindeki Boşlukların Tamamlanması . 96

“No Cure No Pay” Prensibinin Aksine Hükümler İçeren

Kurtarma Sözleşmelerindeki Boşlukların Tamamlanması . 99

STANDART FORM KURTARMA SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 100

Standart Form Kurtarma Sözleşmeleri Genel İşlem Koşulları İçeren

Sözleşmelerdir  100

Kurtarma Sözleşmesi ve Genel İşlem Koşulları Denetimi . 101

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU VE TARAFLARI. 103

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU 103

İrade Özerkliği ve Sözleşme Özgürlüğü Kavramları ile Deniz

Tehlikesinin Etkisi . 103

Sözleşme Özgürlüğü İlkesinin Kurtarma Sözleşmesi Bakımından

Sınırları 105

Sözleşme Özgürlüğü ve Kamu Makamlarının Müdahalesi 106

Kıyı Devletinin Kirlenme Tehdidine Karşı Müdahale Yetkisi 106

Kamu Makamlarının Kontrolündeki Kurtarma Faaliyetleri . 108

Kurtarma Sözleşmelerinin Kuruluşu . 109

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 111

Kurtaran 111

Kurtaran Sıfatı . 111

Tehlikenin Gündeme Gelmesinden Önce Yapılmış Olan Bir

Sözleşme Kapsamında Verilen Hizmetlerin Kurtaran Sıfatına Etkisi. 115

 

10 İçindekiler

(1) Tehlikedeki Gemide Bulunan ya da Söz Konusu Geminin

Kurtarılmasında Menfaati Bulunan Kişilerin Durumu .116

(2) Kurtaran Gemiyle İlişkili Olan ya da Söz Konusu Gemi ile

Kurtarma Hizmeti Verilmesinde Menfaati Bulunan Kişilerin

Durumu. 121

(3) Kardeş Gemiler ve Sister Ship Klozu 123

Kurtarılan Değerlerin Malikleri 125

TEMSİLEN KURTARMA SÖZLEŞMESİ AKDETMEYE YETKİLİ KİŞİLER. 126

Konvansiyon ve Türk Ticaret Kanunu Düzenlemeleri 126

Kaptanın Temsil Yetkisinin Sınırları . 130

Yük Maliklerinin Durumu 133

Temsil Yetkisinin Kaldırılması ya da Sınırlandırılması 134

Diğer Eşya Malikinin Kurtarma Sözleşmesini Bizzat Yapması 135

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN UYARLANMASI VE İPTALİ 135

GENEL OLARAK 135

Özel Hüküm Niteliği 136

Aşırı Yararlanma Hükümlerinden Farkı . 137

Sözleşmenin Uyarlanmasını ya da İptalini Talep Etme Hakkı Olan

Kişiler. 137

Uyarlama ya da İptal Talebi İçin Başvurulacak Mercii. 138

“Sözleşme” İfadesinin Kullanılmış Olması . 138

Kurtarma Ücretinden Yoksun Bırakılma ile Uyarlama ya da İptal

Talebinin Benzerlik ve Farklılıkları. 139

SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN HAKKANİYETE AYKIRI OLMASI. 139

Tehlikenin Etkisi 140

Yanlış Yönlendirmenin Etkisi . 140

Tehlike ve Yanlış Yönlendirmenin Etkisi ile Hakkaniyete Aykırı

Hükümlerin Sözleşmeye Eklenmesi  141

KURTARMA ÜCRETİNİN VERİLEN KURTARMA HİZMETİNE KIYASLA AŞIRI

DERECEDE ORANSIZ OLMASI . 142

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ

 

KURTARANIN BORÇLARI 145

KURTARMA FAALİYETİNİ ÖZENLE GERÇEKLEŞTİRME BORCU 145

“No Cure No Pay” Prensibinin Benimsendiği Kurtarma Sözleşmeleri

Bakımından Faydalı Sonucun Elde Edilmesi  145

 

İçindekiler 11

Uluslararası Konvansiyonlar ve Mevzuattaki Durum 146

Faydalı Sonucun Unsurları. 147

(1) Ücret Hakkının Eşyaya Bağlı Karakteri ve Ekonomik

Değerlerin Kurtarılması  148

Sadece Geminin ya da Sadece Yükün Kurtarılmış Olması 149

Kurtarılmaya Elverişli Bir Noktaya Ulaştırma ve

Görece Daha Emniyetli Bir Duruma Kavuşturma. 150

Tehlikenin Ağırlaşmasına Engel Olma 151

Navlunun ve Yolcu Ücretinin Kurtarılması . 151

Beklenmeyen Hal Nedeniyle Alınan Sonucun Yeterli

Olmaması. 152

(2) Nedensellik Bağı . 154

Hizmetin Tamamlanmaması 155

(i) Hizmeti Kurtarılacak Değerlerin Maliklerinin

Durdurması  155

(ii) Hizmeti Kurtaranın Durdurması. 156

(iii) Birden Çok Kurtaranın Kurtarma Hizmetinde

Bulunması  157

Kurtarma Hizmetinin Bir Bütün Olarak

Değerlendirilmesi. 159

(i) Art Arda Denemelerle Gerçekleşen Kurtarma

Faaliyeti 159

(ii) İlli Teselsül 161

(3) Nedensellik Bağının Sona Ermesi ve Hizmetin

Tamamlanmasının Ardından Gerçekleşen Olayların

Etkisizliği . 162

(4) Nedensellik Bağının Kesilmesi  163

Faydalı Sonucun Elde Edilememesi . 164

(1) Ücret Hakkının Kazanılamaması . 164

(2) Kurtaranın Masrafları ve Zararları  165

“No Cure No Pay” Kuralına Getirilen İstisnalar. 167

Kurtarma Faaliyetinin Gerçekleştirilmesinde Özen Gösterme Borcu. 170

“Özen Göstermenin” Anlamı. 170

1989 Londra Kurtarma Konvansiyonu’nun Özen Standardı 170

Kurtarma Sözleşmelerinde Yer Alan Özen Standardı 173

Özen Yükümlülüğünün Kapsamı 173

 

12 İçindekiler

“Azami Çaba” İfadesinin Anlamı 176

Kurtaranın Özen Yükümlülüğüne Aykırılıktan Sorumlu

Tutulmayacağına İlişkin Sözleşme Koşulları. 177

 

KURTARMA FAALİYETİNİ GERÇEKLEŞTİRİRKEN ÇEVRE ZARARINI

ÖNLEMEK VEYA AZALTMAK İÇİN GEREKLİ OLAN ÖZENİ GÖSTERME

YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 179

Çevresel Kurtarma Kavramı 180

Çevre Zararını Önlemek ya da Sınırlandırmak İçin Gerekli Özeni

Gösterme Yükümlülüğüne İlişkin Hükümler . 182

Ek Yükümlülük Niteliğindeki Özen Yükümlülüğünün Emredici

Hükümle Düzenlenmesi  183

DİĞER KURTARANLARIN YARDIMINI İSTEME, MÜDAHALEYİ KABUL VE

İŞTEN EL ÇEKME BORÇLARI 185

Diğer Kurtaranların Yardımını İsteme Borcu . 185

Müdahaleyi Kabul ve İşten El Çekme Borcu 187

KURTARANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRMEMESİNDEN

DOĞAN SORUMLULUĞU 190

Genel Olarak . 190

Kurtaranın Kurtarma Faaliyetinin Gerçekleştirilmesinde Özen

Gösterme Yükümlülüğünü İhlalinden Doğan Sorumluluğu. 190

Sorumluluğun Ölçüsü. 191

(1) Kurtaranın Profesyonel Olup Olmamasına Göre

Sorumluluğunun Ölçüsü 191

(2) Yakın Tehlikenin Etkisi. 191

(3) Acil Durumların Etkisi 192

Sorumluluğun İleri Sürülmesi. 193

Yabancı Hukuklardaki Sorumluluk Düzenlemeleri. 193

(1) İngiliz Hukuku Bakımından 194

(2) Amerika Birleşik Devletleri Hukuku Bakımından. 194

(3) Alman Hukuku Bakımından. 195

(4) Fransız Hukuku Bakımından 196

Kurtaranın Çevre Zararını Önlemek ya da Azaltmak İçin Gerekli

Özeni Gösterme Yükümlülüğüne Aykırılığın Sonucu 197

KURTARANIN HAKLARI 198

KURTARMA ÜCRETİ TALEP ETME HAKKI 198

Kurtarma Ücretinin Belirlenmesi 198

Birden Çok Kurtaranın Katıldığı Kurtarmalarda Ücret. 200

 

İçindekiler 13

İnsan Kurtaranın Ücret Payı 202

Gemi Adamlarının Ücret Hakkının Korunması 204

Türk Hukuku Bakımından Gemi Adamlarının Kurtarma Ücreti Payı 204

İngiliz Hukukunda Kurtarma Sözleşmesi Karşısında Gemi

Adamlarının Hakları. 205

Sözleşmeli Römorkör Mürettebatının Hakları. 208

Kurtaranın Ücret Hakkından Mahrum Bırakılması 208

ÖZEL TAZMİNAT TALEP ETME HAKKI. 209

LOF 1980 ve “Güvenlik Ağı”(Safety Net) Konsepti 209

Güvenlik Ağı Konseptinin Özellikleri ve Artırılmış Ücret . 209

Güvenlik Ağı Konseptinin Etkisi . 210

Özel Tazminat . 211

Özel Tazminatın Koşulları 213

(1) Kurtaranın Konvansiyon’un 14. Maddesi Kapsamında

Alacağı Özel Tazminat Miktarına Denk Bir Kurtarma Ücreti

Almasının Mümkün Olmaması . 215

(2) Çevre Zararı  216

Çevre Zararından Etkilenecek Değerler . 216

Kirlenmenin Yeri 217

Kirlenmenin Meydana Gelme Şekli ve Çevre Zararının

Özellikleri . 218

Zarar Tehdidi 219

Artırılmış Özel Tazminatın Koşulları 221

Kurtaranın Masrafları ve Uygun Tutar. 223

(1) Cepten Yapılan Harcamalar  223

(2) Ekipman ve Personel İçin Uygun Bir Tutar Belirlenmesi. 224

(3) Uygun Tutar Kavramı 225

Özel Tazminat ile Kurtarma Ücreti İlişkisi . 226

Kurtaranın İhmali ile Çevre Zararını Önlemede ya da En Aza

İndirmede Başarısız Olması  228

Donatanın Rücu Hakkı 230

Özel Tazminatın Teminatı. 230

Özel Tazminatın Borçlusu ve Özel Tazminat Ödemesinin Müşterek

Avarya Paylaştırmasına Dahil Edilememesi 231

Benzer Hükümler İçerisinde Özel Tazminatın Yeri 232

Özel Tazminat Düzenlemesine Yöneltilen Eleştiriler 233

 

14 İçindekiler

SPECIAL COMPANSATION PROTECT & INDEMNITY CLUB (SCOPIC)

KLOZU  233

SCOPIC Klozunun Amacı ve Ortaya Çıkışı 233

SCOPIC Klozu Uygulamasında Temel Prensipler . 234

SCOPIC Klozunun Hükümleri ve Uygulanışı. 235

SCOPIC Klozunun Uygulanmasının Sonuçları 237

HAPİS HAKKI VE GEMİ ALACAKLISI HAKKI 237

Üzerinde Hapis Hakkı Kullanılamayacak Eşya . 238

Devletin Mülkiyetinde Olan Gayri Ticari Eşya 238

İnsani Yardım Yükleri . 239

TURKS Kapsamında Hapis Hakkı ve Gemi Alacaklısı Hakkına İlişkin

Hükümler  239

LOF-LSAC Sisteminde Hapis Hakkı ve Gemi Alacaklısı Hakkı . 240

KURTARANIN DİĞER HAKLARI 241

Sözleşmeyi Feshetme ve Dönme Hakkı. 241

Kurtarma Faaliyetine Tahsis Edilmiş Olan Gemi ve Diğer Vasıtaları

Değiştirme Hakkı. 242

Kurtarılan Gemi Üzerinde Kurtaranın Faaliyet Esnasındaki Yetkileri 242

III. KURTARILANIN BORÇLARI243

İŞ BİRLİĞİ YAPMA VE ÇEVRE ZARARINI ÖNLEMEK YA DA AZALTMAK

İÇİN ÖZEN GÖSTERME BORCU. 243

İş Birliği Yapma Borcu 243

Çevre Zararını Önlemek ya da Azaltmak İçin Özen Gösterme Borcu 245

İADEYİ KABUL ETME BORCU VE KURTARILAN DEĞERLERİ TESLİM ALMA

HAKKI . 245

KURTARMA ÜCRETİ ÖDEME BORCU 247

GEMİNİN KENDİ KENDİNE KURTULMASI DURUMUNDA MASRAF

ÖDEME BORCU  248

BİLGİ VERME VE AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 248

TEMİNAT GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 249

Genel Olarak . 249

TURKS Kapsamında Teminat Gösterme Yükümlülüğü 249

LOF-LSAC Sisteminde Kurtarma Ücreti ve Özel Tazminat İçin

Sağlanacak Teminat  250

 

İçindekiler 15

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE

UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

 

FAYDALI SONUCUN ELDE EDİLMESİNE ENGEL OLAN SEBEPLER NEDENİYLE

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN İFA EDİLEMEMESİ . 251

GENEL OLARAK 251

İFAYA ENGEL OLAN SEBEPLER . 251

Kurtarma İşinin Başka Bir Gemiye Verilmesi 251

Kurtarılan Gemiden Kaynaklanan Engeller. 252

Üçüncü Kişilerin Müdahalesi 253

Kurtaran Gemiden Kaynaklanan Engeller. 253

KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHEDİLMESİ 254

KURTARILAN DEĞERLERİN MALİKLERİNİN SÖZLEŞMEYİ HAKLI SEBEP

OLMAKSIZIN FESHETMESİ . 254

KURTARANIN SÖZLEŞMEYİ HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHETMESİ. 255

III. KURTARMA SÖZLEŞMESİNİN İFA EDİLEREK SONA ERMESİ  255

KURTARILAN DEĞERLERİN EMNİYETLİ YERE GETİRİLMESİ 255

KURTARMA FAALİYETİNİN SONA ERMESİNDEN İADEYİ KABUL ETME

BORCUNUN İFASINA DEK KURTARILAN DEĞERLERİN DURUMU. 256

HİZMETİN SONA ERME ANININ BELİRLENMESİ VE HİZMETİN SONA

ERMESİNİN SONUÇLARI  256

KURTARMA SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 257

ADLİ YARGI 257

ARABULUCULUK 259

Türk Hukuku Kapsamında Kurtarma Sözleşmesinden Kaynaklanan

Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk . 259

Dava Şartı Niteliğinde Zorunlu Arabuluculuk 259

Tahkim Anlaşması Karşısında Arabuluculuk 262

Kurtarma Hukukundaki Emredici Hükümler ve Arabuluculuk

Sonucunda Tarafların Bu Konularda Anlaşması  264

JSE Standart Kurtarma Sözleşmesi Kapsamında Arabuluculuk. 264

LOF Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk 265

TAHKİM . 265

Türk Kurtarma Sözleşmesi’nin Tahkim Hükümleri 266

Turkish Open Form Sözleşmesindeki Tahkim Klozunun

Asimetrik Tahkim Anlaşması Niteliği ve “SC SARA” Kararları  266

 

16 İçindekiler

TURKS m. 7/3 vd. Tahkim Hükümleri. 271

(1) Tahkim Hükmünün Dengeli Hale Getirilmesi  271

(2) Tahkim Hükmünün Uygulanacağı Uyuşmazlıklar 272

(3) Tahkim Prosedürü. 272

Hakemlerin Belirlenmesi 272

Yargılama Süreci ve Tahkimde Uygulanacak Usul

Kuralları  274

(4) Hakem Kararları  275

(5) Hakem Ücreti  275

Çin Denizcilik Tahkim Komisyonu Standart Kurtarma Sözleşmesi

Tahkim Hükmü 276

MARSALV Tahkim Hükümleri. 277

JSE Tahkim Hükmü 279

LOF 2020 Tahkim Hükmü ve Lloyd's Salvage Arbitration Clauses

2020  280

LOF ve LSAC Bakımından Temel Amaçlar 280

Hakemlerin Belirlenmesi 281

KANUNLAR İHTİLAFI VE UYGULANACAK HUKUK.281

SONUÇ.283

KAYNAKÇA.285

EKLER 299

Ek 1: 1989 Londra Kurtarma Konvansiyonu Resmi Çevirisi  301

Ek 2: TURKS 2015 329

Ek 3: LOF 2020  333

Ek 4: SCOPIC 2020. 335

Ek 5: SCOPIC ek A 337

Ek 6: SCOPIC ek B 340

Ek 7: SCOPIC ek C 342

Ek 8: LSAC 2020. 343

Ek 9: China Maritime Arbitration Commission Standard Form (1994) . 353

Ek 10: Japan Shipping Exchange Salvage Agreement . 357