Kusur İlkesi Işığında Mazeret Nedeni Olarak Zorlayıcı Cebir

Dr. Can CANPOLAT

Konu Başlıkları

-Kavramsal Çerçeve, Cebrin Genel Görünüş Biçimleri,Türk Ceza Hukukunda Cebrin Gelişimi

-Ceza Hukukunda Kusur Kavramı,Kusuru Kaldıran Nedenler-Mazeret Nedenleri AyrımıVe Zorlayıcı Cebrin Mazeret Nedeni Olarak Kabulü

-Zorlayıcı Cebrin Unsurları VeCebir Failinin Sorumluluğunun Belirlenmesi

Bu izahtan ortaya çıkan sonuç, kusur yargısının bu çalışmanın zeminini oluşturduğudur. Hukukumuzda, kusurun, işlediği fiil dikkate alınarak fail hakkında ortaya koyulan bir kınama yargısı olduğu kabul edilse de, suç sistematiğindeki yeri hususunda tarihsel süreçte ortaya atılan görüşler ve bu görüşlerin meydana getirdiği esaslı değişiklikler yeteri kadar incelenmiş değildir. Bu hususu da göz önünde bulundurarak çalışmamızın ikinci bölümü, kusur yargısının suç sistematiğindeki kapsam ve mahiyetinin ortaya konulması ile bu çerçevede zorlayıcı cebrin mazeret nedeni olarak mütalaa edilmesine ilişkin izaha ayrılmıştır.
Zorlayıcı cebrin mazeret nedeni olarak kabul edilebilmesi için bir takım şartların bir arada bulunması gerekir. Çalışmanın son bölümünde söz konusu şartlar, objektif ve sübjektif olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutulup, fail ve mağdur nazarı itibara alınarak incelenmiştir. Bu kısımda cebrin, mağduru bir suç işlemeye zorlamak amacıyla uygulanması halinde, işlenen suçtan kaynaklanan sorumluluk ile bu sorumluluğun teorik esasına ilişkin açıklamalara yer verilmiş, bu kapsamda ortaya çıkan değişik ihtimaller çerçevesinde nasıl hareket edilmesi gerektiği izah edilmeye çalışılmıştır.
Konunun Türk hukukunda oldukça sınırlı bir biçimde ele alınması nedeniyle, özellikle kavramsal ve teorik açıklamalarda Alman literatürüne sıklıkla müracaat edilmiştir. Bu çerçevede önemli görülen Almanca ifadelere, okuyucunun Türkçe karşılıklarını denetleyebilmesine imkân sağlayabilmek adına yer verilmiştir." (Önsözden)

İçindekiler

• TAKDİM-VII
• ÖNSÖZ-IX
• İÇİNDEKİLER-XIII
• KISALTMALAR-XIX
• GİRİŞ-1
• BİRİNCİ BÖLÜM
• KAVRAMSAL ÇERÇEVE, CEBRİN GENEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ,
• TÜRK CEZA HUKUKUNDA CEBRİN GELİŞİMİ
• 1. Kavramsal Çerçeve-5
• I. Ceza Hukukunda Cebrin Gelişimine Genel Bakış-5
• 1. Kavram-5
• 2. Cebri, Fiziksel Güç Kullanımı Olarak Kabul Eden Geleneksel Anlayış (Fail Odaklı Yaklaşım)-11
• 3. Cebri, Mağdurun Vücudu Üzerindeki Zorlama Etkisi Olarak Kabul Eden Anlayış (Mağdur Odaklı Yaklaşım)-13
• 4. Cebri, Manevi Zorlamaları da Kapsar Şekilde Geniş Yorumlayan Modern Anlayış-17
• II. Cebrin Mahiyetine İlişkin Temel Görüşler-20
• 1. Genel Olarak-20
• 2. Geniş Anlamda Cebir-22
• A. Cebri Geniş Yorumlayan Görüşlerin Esası-22
• B. Cebri Geniş Yorumlayan Görüşlerin Eleştirisi-25
• 3. Dar Anlamda Cebir-27
• A. Genel Olarak-27
• B. Cebri Dar Yorumlayan Görüşlerin Esası-30
• 4. Görüşümüz-35
• III. Cebri Değişik Açılardan Tasnife Tabi Tutan Diğer Görüşler-39
• 1. Normatif Anlamda Cebir-39
• 2. Fonksiyonel Anlamda Cebir-44
• 3. Agresif Anlamda Cebir-45
• 2. Cebrin Genel Görünüş Biçimleri-49
• I. Zorlama Etkisine Göre Ayrım: Yalın-Zorlayıcı Cebir-49
• II. Korunan Hukuki Değere Göre Ayrım: İrade Özgürlüğünün İhlali Olarak Mutlak Kuvvet (Vis Absoluta)-Nispi Kuvvet (Vis Compulsiva)-52
• 1. Cebrin Yöneldiği Hukuki Değer Olarak İradi Karar Verme ve İradi Hareket Edebilme Hürriyeti-52
• 2. Mutlak Kuvvet (Vis Absoluta)-61
• A. Genel Olarak-61
• B. Mutlak Kuvvetin Uygulanmasına İlişkin Bazı Özel Durumlar-63
• a. Hipnoz-63
• b. Alkol ve Uyuşturucu Niteliğindeki Doğal veya Kimyasal Maddeler-72
• c. Yüksek Ses ve Gürültü-74
• 3. Nispi Kuvvet (Vis Compulsiva)-76
• III. İcra Ediliş Biçimine Göre Ayrım: İcrai-İhmal Suretiyle Cebir-83
• 1. Genel Olarak-83
• 2. İhmal Suretiyle Cebri Reddeden Görüşler-83
• 3. İhmal Suretiyle Cebri Kabul Eden Görüşler-85
• 4. Görüşümüz-87
• IV. Cebrin Yöneldiği Konuya Göre Ayrım: Eşyaya ve Kişiye Karşı Cebir-92
• 3. Türk Ceza Hukukunda Cebrin Gelişimi-101
• I. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Uygulamasında-101
• II. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Uygulamasında-108
• İKİNCİ BÖLÜM
• CEZA HUKUKUNDA KUSUR KAVRAMI,
• KUSURU KALDIRAN NEDENLER-MAZERET NEDENLERİ AYRIMI
• VE ZORLAYICI CEBRİN MAZERET NEDENİ OLARAK KABULÜ
• 1. Ceza Hukukunda Kusur İlkesi ve Kusurun İşlevi-113
• I. Ceza Sorumluluğunun Sınırlandırılması ve Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi-113
• 1. Genel Olarak-113
• 2. Ultima Ratio (Son Çare) İlkesi-115
• 3. Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi (Kusur Düşüncesi) ve Cezanın Dayanağı Olarak Kusur-117
• II. Kusurun Cezayı Belirleme İşlevi-120
• 2. Suçun Yapısını Ortaya Koyan Teoriler ve Suç Sistematiğinde Kusurun Yeri-124
• I. Klasik Öğretiye Kadar Egemen Olan ve Haksızlık ile Kusuru Bir Arada Değerlendiren Tekçi Teori: Objektif ve Sübjektif Kusur-124
• 1. Genel Olarak-124
• 2. Tekçi Teoriye Taraftar Olan Yazarlar-125
• A. Hegel-125
• B. Halschner-126
• C. Merkel'in Görüşleri ve Binding'in Normlar Teorisi-127
• II. Klasik Suç Teorisi (Haksızlık-Kusur Ayrımı ve Psikolojik Kusur Anlayışı)-129
• 1. Genel Olarak-129
• 2. Klasik Suç Teorisini Temellendiren Yazarlar-130
• A. v. Liszt-130
• B. Beling-131
• III. Neo-Klasik Suç Teorisi (Kusurun Normatifleşmesi)-133
• 1. Genel Olarak-133
• 2. Frank'ın Kusur Düşüncesi (Normatif Kusur)-136
• 3. Normatif Kusur Düşüncesini Geliştiren Yazarlar-138
• A. Hegler-138
• B. Goldschmidt-139
• IV. Final Suç Teorisi-140
• 3. Kusurun Maddi Yapısını Açıklayan Görüşler (Maddi Kusur Kavramı)-144
• I. Başka Şekilde Davranabilme İmkanı Olarak Kusur (Goldschmidt)-144
• II. Kınamaya Layık Düşünce Biçimi Olarak Kusur (Gallas)-153
• III. Karakter Kusuru-157
• IV. Genel Önleme Gerekliliğine Dayalı İsnadiyet Olarak Kusur (Jakobs'un Fonksiyonel Kusur Anlayışı)-163
• V. Normatif Hitap Edilebilirliğe Rağmen Haksız Bir Davranışta Bulunma Olarak Kusur (Roxin)-165
• VI. Görüşümüz-167
• 4. Hukuka Uygunluk Nedenleri - Mazeret Nedenleri Ayrımı-169
• I. Genel Açıklamalar-169
• II. Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi (Etkisel Farklılık-Değer Yargısına İlişkin Farklılık-Fonksiyonel Farklılık)-170
• 1. Genel Olarak Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımı-170
• 2. Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri Ayrımının Önemi-171
• A. Etkisel Farkılılık-171
• B. Değer Yargısına İlişkin Farklılık-172
• C. Fonksiyonel Farklılık-173
• a. İştirak Yönünden-174
• b. Meşru Savunma Yönünden-176
• c. Hata Yönünden-177
• 5. Kusuru Kaldıran Nedenler - Mazeret Nedenleri Ayrımı-178
• 6. Türk Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenleri-Mazeret Nedenleri ve Kusuru Kaldıran Nedenler Ayrımı-182
• 7. Zorlayıcı Cebrin Mazeret Nedeni Olarak Kabulü-190
• I. Genel Olarak-190
• II. Zorlayıcı Cebrin Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler: Mazeret Nedeni-Hukuka Uygunluk Nedeni Tartışmaları-190
• III. Zorlayıcı Cebrin Bağımsız Bir Mazeret Nedeni Olarak Değerlendirilmesi-195
• ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
• ZORLAYICI CEBRİN UNSURLARI VE
• CEBİR FAİLİNİN SORUMLULUĞUNUN BELİRLENMESİ
• 1. Zorlayıcı Cebrin Unsurları-200
• I. Objektif Unsur: Fiziksel Kuvvet-201
• 1. Cebrin Varlığı için Fiziksel Kuvvetin Gerekli Olup Olmadığı Sorunu-201
• A. Genel Açıklamalar ve Sorunun Tespiti-201
• B. Görüşümüz-207
• 2. Fiziksel Kuvvetin Kapsamı: Karşı Konulamayacak Cebrin (Mutlak Kuvvetin) Gerekli Olup Olmadığı Meselesi-213
• A. Nispi Kuvvetin Zorlayıcı Cebrin, Mutlak Kuvvetin ise Cebir Öğretisinin Konusunu Oluşturması-213
• a. Genel Olarak-213
• b. Mutlak Kuvveti Reddeden Görüşler-214
• c. Nispi Kuvveti Reddeden Görüşler-221
• d. Zorlayıcı Cebrin Kapsamını Mutlak ve Nispi Kuvveti Kapsayacak Biçimde Geniş Kabul Eden Görüşler-224
• B. Meselenin Hareket Kavramı ile İrtibatı ve Görüşümüz-226
• 3. Fiziksel Kuvvetin Önemi ve Ağırlığı-237
• II. Subjektif Unsurlar-240
• 1. Fail Bakımından: Zorlama İradesi-240
• 2. Mağdur Bakımından: Zorlama Etkisi-244
• A. Zorlamanın Fiziksel Bir Etki Doğurmasının Gerekli Olup Olmadığı Meselesi-244
• B. Zorlamanın Görünüş Biçimleri: Yapma, Yapmama veya Katlanma-245
• 2. Zorlayıcı Cebir Failinin Sorumluluğunun Belirlenmesi-250
• I. Sorumluluğun Hukuki Temeline İlişkin Görüşler-250
• 1. Genel Olarak-250
• 2. Sorumluluğu İştirak Kurallarına Göre Belirleyen Görüş-251
• 3. Sorumluluğun Esasını Doğrudan Failliğe Dayandıran Görüş-251
• 4. Görüşümüz: Sorumluluğu Dolaylı Faillik Esaslarına Göre Belirleyen Anlayış-252
• II. Zorlayıcı Cebir Bakımından Dolaylı Faillikte Hakimiyetin Kaynağı-255
• 1. Hareket Üzerinde Hakimiyet Suretiyle Dolaylı Faillik-255
• A. Welzel Tarafından Temellendirilen Görüşün Esası-255
• B. Görüşün Eleştirisi (Roxin)-256
• 2. İrade Üzerinde Hakimiyet Suretiyle Dolaylı Faillik-258
• A. Genel Olarak-258
• B. Dolaylı Faillikte İrade Üzerinde Hakimiyetin Belirlenmesi Sorunu: Sorumluluk Prensibi (Verantwortungsprinzip) Anlayışı-260
• a. Sorumluluk Prensibi Anlayışının İzahı-260
• b. Zorlayıcı Cebir Durumunda Ceza Mesuliyetini Sorumluluk Prensibinden Bağımsız Değerlendiren Görüş-264
• c. Görüşümüz-265
• III. Cebir Mağdurunun Kendisine Zarar Vermeye Zorlanması Durumunda Cebir Failinin Sorumluluğu-266
• 1. Sorumluluğun Belirlenmesi Bakımından Ortaya Atılan Görüşlerin İzahı-266
• A. Sorumluluğu Mazeret Benzeri Durumlarla Kıyasa Dayandırarak Belirleyen Görüş (Exkulpationslösung)-266
• B. Sorumluluğu Hukuka Uygunluk Nedenlerinden Rızanın Şartlarını Dikkate Alarak Belirleyen Görüş (Einwillungslösung)-268
• 2. Görüşümüz-270
• IV. Üçüncü Kişinin Meşru Savunma Çerçevesinde Cebir Mağduruna Yönelik Verdiği Zararlardan Ötürü Cebir Failinin Sorumluluğu-272
• V. Özgü Suçlar Bakımından Cebir Failinin Sorumluluğu-275
• VI. Hata Durumlarında Cebir Failinin Sorumluluğu-278
• 1. Cebir Failinin Hakimiyetin Varlığı Hususunda Düştüğü Hatanın Sorumluluğa Etkisi-278
• A. Genel Olarak-278
• B. Dolaylı Failliği Kabul Eden Görüş (Sübjektif Faillik Teorisi)-278
• C. Dolaylı Failliği Reddeden Görüş (Maddi-objektif Teori: Hakimiyet Prensibi)-279
• a. Genel Olarak-279
• b. Sorumluluğu Teşebbüs Hükümleri Çerçevesinde Belirleyen Görüş-280
• c. Teşebbüsü Esas Alan Görüşün Eleştirisi ve Sorumluluğu İştirak Kurallarına Göre Belirleyen Görüş-281
• D. Görüşümüz-282
• 2. Cebir Mağdurunun Suçun Konusu Bakımından Düştüğü Yanılgının Cebir Failinin Sorumluluğuna Etkisi-283
• A. Genel Olarak-283
• B. Sorumluluğu Hedefte Sapma Esaslarına Göre Belirleyen Görüş-284
• C. Yanılmanın Sorumluluğa Etki Etmeyen Bir Motivasyon Hatası Olduğunu Savunan Görüş-286
• D. Yanılma Halinde Ceza Sorumluluğunu Suç Planına Göre Belirleyen Görüş-287
• E. Görüşümüz-288
• VII. Cebir Mağdurunun Sınırı Aştığı Durumlarda Cebir Failinin Sorumluluğunun Belirlenmesi-291
• SONUÇ-295
• KAYNAKÇA-315