Türkiye'de Seçim Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları

TÜRKİYE'DE SEÇİM UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI



Levent GÖNENÇ

• İÇİNDEKİLER

•

• KISALTMALAR -viii

• TABLOLAR-xv

•

• GİRİŞ-1

•

• BİRİNCİ BÖLÜM

• YÖNTEMSEL TERCİHLER

•

• I. Hukuki Yaklaşım-Siyaset Bilimi Yaklaşımı-5

•

• II. Seçim Hukuku-Anayasa Hukuku-6

• A. Seçim Hukukunun Niteliği-6

• B. Anayasa Hukukunun Bir Alt-Alanı Olarak

• Seçim Hukuku-9

•

• III. Karşılaştırmalı Çalışma-Vaka İncelemesi-11

•

• IV. Kaynaklar-13

• A. Türkiye ile İlgili Kaynaklar -13

• B. Karşılaştırmalı Kaynaklar-15

• V. Çalışmanın Sınırları-18

•

• İKİNCİ BÖLÜM

• KAVRAMSAL ÇERÇEVE

•

• I. Seçim Uyuşmazlığı Kavramı-21

• A. Seçim Uyuşmazlıklarının Hukuki Karakteri-22

• 1. Uyuşmazlığın Konusu Açısından Seçim

• Uyuşmazlıklarının Hukuki Karakteri-22

• 2. Uyuşmazlığın Çözülme Yöntemi Açısından Seçim Uyuşmazlıklarının Hukuki Karakteri-23

• 3. Uyuşmazlığın Aşamaları Açısından Seçim

• Uyuşmazlıklarının Hukuki Karakteri-24

• B. Bir Hukuki Uyuşmazlık Türü Olarak

• Seçim Uyuşmazlığının Tanımı-26

•

• II. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümü-27

• A. Seçim Fonksiyonları-29

• B. İdari ve Kazai Fonksiyonların Ayrılması ve Birleşmesi-30

• 1. Klasik Model-31

• 2. Fransız Modeli-34

• 3. Almanya: Kendine Özgü Bir Örnek--36

• 4. Latin Amerika veya Bağımsız Seçim Kurulu Modeli-37

• C. Türkiyede Uygulanan Seçim Yönetim ve Denetim Modeli-39

• D. YSKnın Anayasal Konumuna İlişkin Tartışmalar-43

•

• ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

• TÜRKİYEDE

• SEÇİM KURULLARININ GÖREV ve YETKİLERİ

•

• I. YSKnın Görev ve Yetkileri-52

• A. YSKnın İdari Seçim Fonksiyonuna

• Dahil Görev ve Yetkileri-53

• B. YSKnın Kazai Seçim Fonksiyonuna

• Dahil Görev ve Yetkileri-54

• C. YSKnın Yol Gösterici Fonksiyonu-55

• D. YSKnın Diğer Yetkileri-57

• 1. YSKnın Seçim Suçlarına İlişkin Yetkileri-57

• 2. YSKnın Seçim Kararı Alma, Seçim Tarihini

• Belirleme ve Seçimleri Erteleme Yetkisi-58

• 3. Seçim Kanunlarında Değişiklik Önerme Yetkisi-61

•

• II. Diğer Seçim Kurullarının Görev ve Yetkileri-61

• A. İl Seçim Kurullarının Görev ve Yetkileri-61

• 1. İdari Nitelikli Görevler-62

• 2. Kazai Nitelikli Görevler-62

• B. İlçe Seçim Kurullarının Görev ve Yetkileri-62

• C. Sandık Kurullarının Görev ve Yetkileri-64

•

• DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

• SEÇİM UYUŞMAZLIKLARININ TÜRLERİ

• ve

• BU UYUŞMAZLIKLARIN

• SEÇİM KURULLARI ELİYLE ÇÖZÜMÜ

•

• I. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümüne İlişkin Genel Kurallar-67

• A. Hangi Seçim Uyuşmazlıkları İçin Seçim Kurullarına Başvurulabilir?-68

• B. Seçim Uyuşmazlığı Çözme Yollarına

• Kim Başvurulabilir?-71

• C. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümü İçin

• Nereye Başvurulur?-73

• 1. Şikayet-73

• 2. İtiraz-74

• D. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümünde Usul--75

• 1. Usul Kurallarını Niteliği-75

• 2. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümünde Süre Unsuru-78

• 3. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümünde

• Başvuru Usulü, Belge ve Delil-81

• 4. Seçim Uyuşmazlıklarını Çözme Mercilerinin

• Toplanma ve Karar Alma Usulu-83

• 5. Seçim Uyuşmazlıklarının Çözümüne İlişkin

• Kararların Hukuki Niteliği ve Sonuçları-89

• a. İptal Kararı-91

• aa. Tutanak İptali-91

• bb. Seçimlerin İptali-94

• aaa. Oy Pusulalarındaki Usulsüzlükler Nedeniyle Seçimlerin İptali-94

• bbb. Diğer Usulsüzlükler Nedeniyle

• Seçimlerin İptali-96

• ccc. İptal Edilen Seçimlerde Usul-97

• b. Yokluk Kararı-98

• c. YSK Kararlarının Kesin Hüküm Niteliği-98

• II. Seçim Sürecinin Aşamalarına Göre Seçim Uyuşmazlıklarının Türleri ve

• Bunların Çözüm Yolları-101

• A. Seçim Çevrelerinin Belirlenmesi ve

• Buna İlişkin Uyuşmazlıklar-103

• B. Seçim Kurullarının Oluşumu, Görevleri ve Yetkileri

• ve Bunlara İlişkin Uyuşmazlıklar-109

• 1. Karşılaştırmalı Gözlemler-109

• 2. YSKnın Oluşumu-111

• 3. Diğer Seçim Kurullarının Oluşumu-118

• a. Seçim Kurulları Nerede Kurulur?-118

• b. Seçim Kurulları Ne Zaman Kurulur?-122

• c. Seçim Kurullarında Kimler Görev Alır?-124

• aa. Seçim Kurullarının Hakim Üyeleri-125

• aaa. Yargı Yetkisiyle Sınırlı Olma-125

• bbb. Ayrılma veya Çekilme İmkanının

• Olmaması-125

• ccc. Hakimler Açısından Seçim

• Kurullarına Üyeliğin

• Hukuki Niteliği-127

• ddd. Seçim Kurullarında Üyelik Statüsü ve

• Görev Dağılımının Hakimler İçin

• Kıdem Esasına Göre

• Belirlenmesi -128

• eee. Hakimler İçin Seçim Kurulu

• Üyeliğinin Seçim Kurulunun

• Oluşma Anındaki Şartlara Göre

• Belirlenmesi -129

• fff. Hakimler Açısından Seçim

• Kurulu Üyeliğiyle Bağdaşmayan

• Durumlar -130

• bb. Seçim Kurullarının Hakimler

• Dışındaki Üyeleri-131

• aaa. İl Seçim Kurulları-133

• bbb. İlçe Seçim Kurulları-133

• ccc. İl ve İlçe Seçim Kurullarındaki

• Boşlukların Doldurulması -137

• ddd. Sandık Kurulları -138

• 4. YSK ve Diğer Seçim Kurullarının Görev ve Yetkileri -141

• a. Anayasa -142

• b. 298 sayılı Kanun -146

• c. Diğer Kanunlar-148

• aa. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Organ Seçimleri-148

• bb. Sendikaların Organ Seçimleri-152

• cc. Siyasi Parti Kongreleri-154

• C. Seçmenlerin ve -Bağımsız-Partili- Adayların

• Belirlenmesi, Kaydı ve Bunlara İlişkin Uyuşmazlıklar-155

• 1. Anayasa ve Seçim Mevzuatına Göre Seçme

• ve Seçilme Yeterliğine İlişkin Ortak Unsurlar--158

• a. Vatandaşlık-161

• b. Yaş-166

• c. Kısıtlı Olmamak-172

• d. Kamu Hizmetinden Yasaklı Olmamak-173

• 2. Anayasa ve Seçim Mevzuatına Göre Seçme

• Yeterliğine İlişkin Diğer Şartlar-180

• 3. Seçme Yeterliğine İlişkin Seçim Uyuşmazlıklarının

• Seçmen Kütükleri Bağlamında Somutlaşması-183

• a. Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü ve Seçmen

• Kütük Büroları-185

• b. Vatandaşların Seçmen Kütüğüne Kaydı-187

• c. Vatandaşların Seçmen Kütüğünden Çıkarılması-191

• d. Seçmen Kütüklerinin Muhafazası ve

• İlgili Kişilere Verilmesi-191

• e. Seçmen Bilgi Kağıtları-196

• f. Seçmen Kütüklerine İlişkin Uyuşmazlıkların

• Çözümü-198

• aa. Seçmen Kütüğü ve Listelerine İlişkin

• Oy Verme Sürecinden Bağımsız

• Seçim Uyuşmazlıklar-198

• bb. Seçmen Kütüğü ve Listelerine

• İlişkin Oy Verme Sürecindeki Seçim Uyuşmazlıklar-201

• cc. Muhtarlık Bölgesi Askı Listesi

• ve Sandık Bölgesi Askı Listesinin YSK Tarafından İncelenmesi-203

• 4. Anayasa ve Seçim Mevzuatına Göre Seçilme

• Yeterliğine İlişkin Diğer Şartlar-204

• a. En Az İlkokul Mezunu Olmak-204

• b. Yükümlü Olduğu Askerlik Hizmetini

• Yapmış Olmak-206

• c. Taksirli Suçlar Hariç, Toplam Bir Yıl veya

• Daha Fazla Hapis veya Süresi Ne

• Olursa Olsun Ağır Hapis Cezasına

• Hüküm Giymiş Olanlar-208

• d. Belli Suçlardan Hüküm Giymiş Olmak-214

• aa. Anayasanın 76. Maddesinde

• Yüz Kızartıcı Suç Olarak

• Nitelenen Suçlar-214

• bb. Anayasanın 76. Maddesinde

• Yüz Kızartıcı Suç Olarak

• Nitelendirilmeyen Suçlar-218

• cc. Affa uğramış olsalar bile ibaresi -221

• e. Hapis Cezasının Paraya Çevrilmesi -226

• f. Yabancı Ülkelerde Alınan Hapis

• Cezalarının Seçilme Yeterliliğine Etkisi -227

• g. Mahkumiyet Sonrası Seçilme

• Yeterliğinin Kazanılması -227

• 5. Milletvekili Olabilmek İçin Görevlerinden

• Çekilmesi Gereken Kişiler-232

• a. Çekilme Usulü -236

• b. Seçilemeyenlerin Görevlerine Geri Dönmesi -239

• c. Görevinden Ayrılması Gereken Kamu

• Görevlilerinin Görevinden Ayrılmaması -240

• 6. Adaylık -240

• a. Bağımsız Adaylar -241

• b. Partili Adaylar -243

• aa. Kapatılan Siyasi Partilerin Üyelerinin Milletvekili Adaylıkları -244

• bb. Yenileme Seçimlerinde Adaylık -247

• cc. Adaylık Çakışması -249

• dd. Siyasi Partilerin Aday Belirleme

• Yöntemlerinden Kaynaklanan

• Uyuşmazlıklar-250

• ee. Siyasi Partilerin Eksik Aday Göstermesi -253

• ff. Siyasi Parti Aday Listelerinde

• Meydana Gelen Eksiklikler -255

• c. Bağımsız Adayların Başvurusu ve Siyasi Parti

• Aday Listelerinin Oluşturulmasından

• Sonraki Süreç -256

• D. Propaganda ve Buna İlişkin Uyuşmazlıklar-259

• 1. Propaganda Serbestisi -260

• a. Açık Yerlerde Propaganda -261

• b. Kapalı Yerlerde Propaganda -262

• C. Radyo ve Televizyon Aracılığıyla Propaganda -263

• aa. Radyo ve Televizyon Aracılığıyla Yapılacak Propagandanın Zamanı -264

• bb. Radyo ve Televizyon Aracılığıyla Yapılacak Propaganda için Başvuru -264

• cc. Radyo ve Televizyon Aracılığıyla Yapılacak Propagandanın Sırası ve Süresi -264

• dd. Radyo ve Televizyon Aracılığıyla Yapılan Propagandanın İçeriği -267

• ee. Radyo-Televizyon Propagandalarının

• Yayını-271

• ff. Özel Radyo ve Televizyonlarda Yapılacak Propaganda Yayınları -271

• gg. Seçim Zamanı TRT ve Özel Radyo ve Televizyonlarda Yapılacak Yayınlar -272

• hh. Teknolojinin Gelişmesine Paralel

• Olarak Ortaya Çıkan Yeni İletişim

• Araçları ve Propaganda -279

• D. Hoparlörle Propaganda -279

• E. El İlanı ve Matbua ile Propaganda -280

• F. İlan, Afiş, Flama ve Bayrakla Propaganda -282

• 2. Propaganda Yasakları -283

• a. Törenlere Ait Yasaklar -284

• b. Başbakan, Bakanlar ve Milletvekillerine

• İlişkin Yasaklar ve Memurların Gezilere

• Katılma Yasağı -285

• E. Oy Verme, Oyların Sayımı-Dökümü,

• Seçim Sonuçlarının İlanı ve

• Bunlara İlişkin Uyuşmazlıklar -286

• 1. Hazırlık İşleri -286

• a. Oy Pusulalarının Bastırılması, Dağıtılması ve Mühürlenmesi -287

• b. Oy Vermeyi Mümkün Kılan Diğer Araçların

• Temini ve Dağıtımı -291

• c. Sandık Kurullarının Hazır Hale Gelmesi -293

• d. Sandıkların Hazırlanması -295

• e. Oy Verme Günü Yasakları -297

• f. Sandık Alanının Hazır Hale Gelmesi -298

• 2. Oy Verme -299

• a. Gümrük Kapılarında Oy Kullanma -299

• b. Seçim Kurulu Görevlilerinin, Milletvekillerinin ve Milletvekili Adaylarının Oy Kullanması -301

• c. Oy Verme İşlemi -302

• 3. Oyların Sayım ve Dökümü -305

• 4. İlçe ve İl Seçim Kurullarında Birleştirme -311

• 5. YSKnın Seçim Sonrası İşleri -313

• a. Ülke Barajını Geçen Siyasi Partilerin Belirlenmesi -313

• b. Seçim Çevrelerinde Hangi Siyasi Partilerin

• ve Bağımsız Adayların Başarılı

• Olduğunun Belirlenmesi -315

• c. Seçim Çevrelerinde Kimlerin Milletvekili

• Olduğunun Belirlenmesi -317

• 6. Seçim Sonuçlarının İlanı -320

•

• SONUÇ-323

• KAYNAKÇA -327