Makul Sürede Yargılanma Hakkı ve Bu Hakkın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Türk Hukukuna Yansıması
Murat Kaymak
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ 3
İÇİNDEKİLER 5
KISALTMALAR 13
GİRİŞ 15
BÖLÜM I
ADİL YARGILANMA HAKKI VE KAPSAMI
1.1. HAK KAVRAMI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 17
1.2. İNSAN HAKLARI KAVRAMI 20
1.2.1. İnsan Hakları Kavramı Hakkında Genel Bilgiler 20
1.2.2. İnsan Hakları İle İlgili Evrensel ve Bölgesel
Düzenlemeler 23
1.3. ADİL YARGILANMA HAKKI 27
1.3.1. Kavram ve Genel Bilgiler 27
1.3.2. Adil Yargılanma Hakkının Tatbik Alanı 30
1.3.2.1. Genel Bilgiler 30
1.3.2.2. Medeni Hak ve Yükümlülük Kavramı 31
1.3.2.21. Genel Bilgiler 31
1.3.2.2.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6/1.
Maddesi Kapsamında Medeni Hak ve Yükümlülük Niteliğinde Kabul Edilen İşlemler 33
1.3.2.2.3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6/1.
Maddesi Kapsamında Medeni Hak ve Yükümlülük Niteliğinde Kabul Edilmeyen İşlemler 36
1.3.2.2.4. Hak ve Uyuşmazlık Kavramları 37
I.3.2.3. Cezai Süreç Kavramı 39
1.3.2.31. Genel Bilgiler 39
1.3.2.3.2. Suçun Ulusal Hukuktaki Tasnifi 41
1.3.2.3.3. Suçun Niteliği 42
1.3.2.3.4. Fiile İlişkin Yaptırımın Niteliği ve Ağırlık
Derecesi 43
1.3.3. Adil Yargılanma Hakkının Unsurları 46
1.3.3.1. Genel Bilgiler 46
1.3.3.2. Mahkemeye Başvurma Hakkı 47
1.3.3.3. Kanunla Kurulmuş, Bağımsız ve Tarafsız
Mahkemede Yargılanma Hakkı 49
1.3.3.4. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı 53
1.3.3.4.1. Genel Bilgiler 53
1.3.3.4.2. Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama
İlkeleri 55
1.3.3.4.3. Duruşmada Hazır Bulunma, Susma ve
Kendini Suçlamama Hakkı 56
1.3.3.4.4. Delil Kuralları 58
1.3.3.4.5. Gerekçeli Karar Hakkı 59
1.3.3.5. Aleni Yargılanma Hakkı 61
1.3.3.6. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 62
1.3.3.7. Masumiyet Karinesi 62
1.3.3.8. Sanığa Tanınan Asgari Güvenceler 65
BÖLÜM II
MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKI VE
BU HAKKA İLİŞKİN OLARAK AVRUPA İNSAN
HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE TÜRK HUKUKUNDA
YER ALAN DÜZENLEMELER
2.1. MAKUL SÜRE KAVRAMI VE KAPSAMI 69
2.2. MAKUL SÜRENİN KABUL EDİLMESİNDEKİ
MAKSAT 72
2.3. MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ
USUL EKONOMİSİ VE TEKSİF İLKESİ İLE BAĞLANTISI 73
2.4. YARGILAMADA MAKUL SÜRE İLE
TUTUKLULUKTA MAKUL SÜRE AYRIMI 76
2.5. MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ
İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASIYLA AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE BAŞVURU YAPILABİLMESİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR 78
2.5.1. Başvurucunun Makul Sürede Yargılanma Hakkı
İhlal Edilmiş Bir Mağdur Olması 78
2.5.2. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlaline
Yönelik İç Hukukta Oluşturulmuş ve AİHM Tarafından da Etkinliği Kabul Edilmiş Olan Yolların Tüketilmiş Olması 80
2.5.3. Başvurunun Etkin İç Hukuk Yolunun Tüketilmesi
Sonrasında 6 Ay İçinde Yapılmış Olması 82
2.5.4. Başvurucunun Uzun Yargılama Sebebiyle Uğradığı
Zararın Önemli Nitelikte Olması 83
2.5.5. Mahkemenin Zaman Açısından Yetkisi 84
2.5.6. Mahkemenin Taleple Bağlılığı Durumu 85
2.6. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN
MAKUL SÜRENİN BELİRLENMESİ BAĞLAMINDA DİKKATE ALDIĞI SÜRE 86
2.6.1. Ceza Davalarında Sürenin Başlangıcı ve Sonu 86
2.6.2. Hukuk Davalarında Sürenin Başlangıcı ve Sonu 88
2.6.3. İdari Yargılama Yönünden Sürenin Başlangıcı ve
Sonu 90
2.7. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN
MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ 91
2.7.1. Davanın Karmaşıklığı 91
2.7.2. Başvurucunun Davranışları 94
2.7.3. Yetkili Makamların Tutum ve Davranışları 97
2.7.3.1. Yetkili Makamların Kusuru ve İhmali 97
2.7.3.2. Yapısal Sorunlar 99
2.7.4. Uyuşmazlık Konusunun Başvurucu Açısından
Önemi 101
2.8. YARGILAMA FAALİYETİNİN MAKUL SÜRE
İÇERİSİNDE SONUÇLANDIRILAMAMASI VE BU DOĞRULTUDA AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN 41. MADDESİ 102
2.9. TÜRK HUKUKUNDA MAKUL SÜRE 105
2.9.1. Genel Bilgiler 105
2.9.2. Anayasa’da Makul Süre 106
2.9.3. Medeni Usul Hukukunda Makul Süre 116
2.9.4. İdari Yargıda Makul Süre 117
2.9.5. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Makul Süreye
Hizmet Eden 118
2.9.5.1. Uzlaştırma 118
2.9.5.2. Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığına Dair
Karar 121
2.9.5.3. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar 122
2.9.5.4. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi 125
2.9.5.5. Kesintisizlik İlkesi 127
2.9.5.6. İddianamenin Okunması Prensibinin Son
Bulması 129
2.9.5.7. Sanığın Yokluğunda Duruşma Yapılması 129
2.9.5.8. Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi (SEGBİS) 131
BÖLÜM III
GECİKME SORUNU VE TÜRK HUKUKUNDA
YARGILAMANIN HIZLANDIRILMASI VE İŞ YÜKÜNÜN
AZALTILMASINA DAİR DÜZENLEMELER
3.1. GECİKME SORUNU 133
3.1.1. Genel Olarak 133
3.2.2. Gecikme Sebepleri 134
3.2.2.1. Hâkimlerden ve Savcılardan Kaynaklanan
Sebepler 134
3.2.2.2. Hâkimlerin ve Savcıların Tayin ve Terfi
Durumları 137
3.2.2.3. Avukatlardan Kaynaklanan Sebepler 139
3.2.2.4. Mahkemelerin İş Yükünün Fazla Olması 140
3.2.2.5. Tebligat Uygulamasından Kaynaklanan Sebepler 143
3.2.2.6. Teknik Sebepler 145
3.2.2.7. Bilirkişilerden ve Adli Tıp Kurumu’ndan
Kaynaklanan Sebepler 147
3.2.2.8. Yasama Organından Kaynaklanan Sebepler 150
3.2.2.9. Makul Olmayan Sürelerle Savaşma Kültürü
Eksikliği 150
3.2. TÜRK HUKUKUNDA YARGILAMANIN HIZLANDIRILMASI VE İŞ YÜKÜNÜN AZALTILMASINA DAİR DÜZENLEMELER 154
3.2.1. Soruşturma, Kovuşturma veya Yargılama Hedef
Sürelerinin Belirlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 154
3.2.2. Makul Sürede Yargılanma Hakkının Tesisine
Hizmet Eden Yasal Düzenlemeler 159
3.2.2.1. 6217 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenlemeler 159
3.2.2.2. 650 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de
Yer Alan Düzenleme 162
3.2.2.3. 6352 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenlemeler 163
3.2.2.4. 6526 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenlemeler 165
3.2.2.5. 6572 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenlemeler 167
3.2.2.6. 3402 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenleme 168
3.2.2.7. 7036 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenlemeler 168
3.2.2.8. 5237 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenleme 171
3.2.2.9. Yargı Organları Dışındaki Kurumların Kimi
Yargısal Konularda Yetkilendirilmesi ve Bu Bağlamda Yer Alan Yasal Düzenlemeler 172
3.2.2.10. 7155 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenleme 173
3.2.2.11. 7101 Sayılı Yasa’da Yer Alan Düzenleme 174
3.2.3. Suç Olmaktan Çıkarma Hareketleri 176
3.2.4. Bireysel Başvuru Yolu 177
3.2.5. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat
Komisyonu 183
SONUÇ 189
KAYNAKÇA 193
