^{Mecellenin Külli Kaideler Şerhi}Tafsil_{Süleyman Hasbi Efendi}

Mustafa AVCI

Mehmet BARUTÇU

Süleyman TEPE

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5

İÇİNDEKİLER 7

BİRİNCİ BÖLÜM

ÇOK YÖNLÜ BİR MECELLE KÜLLİ KÂİDELER ŞÂRİHİ:

SÜLEYMAN HASBİ EFENDİ

Mehmet BARUTÇU

HAYATI . 13

GÖREVLERİ. 16

III. ESERLERİ  19

Terceme-i Gunyeti’t-Talibîn li’ş-Şeyh Hazreti Abdülkâdir Geylânî el-

Müsemmâ bi-Umdeti’s-sâlihîn 19

Mirkâtü Merâtibi İlmi Ledünnî fî-Menâkıbi Abdülkâdir Geylânî . 20

Şerh ve Terceme-yi Delâil-i Abdülkâdir Geylânî 21

Terceme-i Tâ‘tîri’l-enâm fî-Tabîri’l-menâm li’n-Nablusî 21

Terceme-i Tehâfütü’l-felâsife 22

Tafsîl li-tavzîhi'l-kavâidi'l-fıkhiyyeti ve’l-usûliyyeti fî-Evveli Mecelleti'l-

ahkâmi'l-adliyye  22

Kavramların Istılâhî/Terim Manaları 23

Maddelerin Ayet ve Hadislerden Kaynakları 24

Gerekçeli Açıklamalar 25

Kaynak zenginliği . 27

KAYNAKÇA  28

İKİNCİ BÖLÜM

İSLAM HUKUKUNDA KÜLLÎ KAİDE MEFHUMU

Süleyman TEPE

KÜLLÎ KAİDE KAVRAMI . 31

KÜLLÎ KAİDELERİN KAYNAĞI. 34

III. KÜLLÎ KAİDELERE DAİR ESERLERİN TARİHİ KÖKENİ  36

KÜLLÎ KAİDELERİN ÖZELLİKLERİ VE ÖNEMİ 37

Ağlebi Nitelikte Olması  37

8 İçindekiler

Müsellemattan Olması .38

Soyut Nitelikte Olması 39

Çok Sayıda Şer‘î Delile Dayanması39

Evrensel Olması 40

Hukukî İnkişaf ve Güvene Neden Olması41

Küllî Kaidelerle Hüküm Verme41

Küllî Kaidelerin Sayısı 45

KAYNAKLAR 47

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Külli Kaideler Şerhi: Tafsîl Li-Tavzîhi'l-Kavâidi'l-Fıkhiyyeti

Ve’l-Usûliyyeti Fî-Evveli Mecelleti'l-Ahkâmi'l-Adliyye

Tafsîl li-tavzîhi'l-kavâidi'l-fıkhiyyeti ve’l-usûliyyeti

fî-evveli Mecelleti'l-Ahkâmi'l-Adliyye

Müellifin Önsözü .52

MADDE: İlm-i fıkıh, mesâil-i şer‘iyye-i ameliyyeyi bilmektir .54

MADDE: Bir şeyden maksad ne ise hüküm ona göredir .55

MADDE: Ukûdda itibar meâni ve makâsıdadır; elfaz ve mebâniye değildir .58

MADDE: Şekk ile yakîn zâil olmaz .62

MADDE: Bir şeyin bulunduğu hâl üzere kalması asıldır 65

MADDE: Kadîm, kıdemi üzere terk olunur68

MADDE: Zarar kadîm olmaz70

MADDE: Berâet-i zimmet asıldır.71

MADDE: Sıfat-ı ârızada aslolan ademdir.72

Sıfat-ı asliyyede aslolan vücuttur72

MADDE: Bir zamânda sâbit olan şeyin hilâfına delîl olmadıkça bekâsıyla

hükmolunur 75

MADDE: Bir emr-i hâdisin akrab-ı evkâtına izâfeti asıldır.76

MADDE: Kelâmda aslolan manâ-yı hakîkîdir 78

MADDE: Tasrîh mukâbelesinde delâlete itibâr yoktur .79

MADDE: Mevrid-i nassta içtihâda mesâğ yoktur82

Madde: Alâ-hilâfi’l-kıyâs sâbit olan şey sâire makîsun-aleyh olamaz.84

MADDE: İçtihâd ile içtihâd nakzolunmaz86

MADDE: Meşakkat teysîri celbeder88

MADDE: Bir şey dıyk oldukta müttesi olur .90

İçindekiler 9

MADDE: Zarar ve mukâbele-i bi’z-zarar yoktur . 91

MADDE: Zarar izâle olunur 93

MADDE: Zarûretler memnû olan şeyleri mübâh kılar 99

MADDE: Zarûretler kendi mikdârlarınca takdîr olunur 100

MADDE: Bir özür için câiz olan şey ol özrün zevâliyle bâtıl olur 101

MADDE: Mâni zâil oldukta memnû avdet eder . 104

MADDE: Bir zarâr kendi misliyle izâle olunmaz . 106

MADDE: Zarâr-ı âmı def için zarâr-ı hâs ihtiyâr olunur 107

MADDE: Zarâr-ı eşed, zarâr-ı ehaf ile izâle olunur. 108

MADDE: İki fesâd teâruz ettikde ehaffını irtikâb ile a‘zamının çaresine

bakılır . 109

MADDE: Ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur. 110

MADDE: Def-i mefâsid celb-i menâfi‘den evlâdır 111

MADDE: Zarâr, bi-kaderi’l-imkân izâle olunur . 112

MADDE: Hâcet umûmî olsun husûsî olsun zarûret menzilesine tenzîl

olunur  114

MADDE: Iztırâr, gayrın hakkını iptâl etmez 115

MADDE: Alması memnû olan şeyin vermesi dahi memnûdur 116

MADDE: İşlenmesi memnû olan şeyin istenmesi dahi memnûdur 117

MADDE: Âdet muhakkemdir 118

MADDE: Nâsın istimâli bir hüccettir ki onunla amel vâcib olur . 122

MADDE: Âdeten mümteni olan hakîkaten mümteni gibidir 123

MADDE: Ezmânın tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz 124

MADDE: Âdetin delâletiyle manâ-yı hakîkî terk olunur . 127

madde: Âdet ancak muttarid yahut gâlib oldukta muteber olur. 128

MADDE: İtibâr gâlib-i şayiâdır nâdire değildir 129

MADDE: Örfen marûf olan şey şart kılınmış gibidir . 130

MADDE: Beyne’t-tüccâr marûf olan şey beynlerinde şart kılınmış gibidir. 132

MADDE: Örf ile tayîn nass ile tayîn gibidir . 133

MADDE: Mâni ve muktezî teâruz ettikte mâni takdîm olunur. 134

madde: Vücutta bir şeye tâbi olan, hükümde dahi ona tâbi olur 136

Madde: Tâbi olan şeye ayrıca hüküm verilemez 137

MADDE: Bir şeye mâlik olan kimse onun zarûriyâtından olan şeye dahi

mâlik olur . 138

MADDE: Asıl sâkıt oldukta fer‘ dahi sâkıt olur . 139

MADDE: Sâkıt olan şey avdet etmez 140

Yani giden gelmez. . 140

10 İçindekiler

madde: Bir şey bâtıl oldukta onun zımnındaki şey dahi bâtıl olur141

MADDE: Aslın ifâsı kâbil olmadığı hâlde bedeli ifâ olunur142

MADDE: Bizzat tecvîz olunmayan şey bi’t-teba‘ tecvîz olunabilir.144

MADDE: İbtidâen tecvîz olunmayan şey bekâen tecvîz olunabilir145

MADDE: Bekâ ibtidâdan esheldir145

MADDE: Teberru, kabz ile tamam olur.147

MADDE: Tebea üzerine tasarruf maslahata menûttur .149

MADDE: Velâyet-i hâssa, velâyet-i âmmeden akvâdır150

MADDE: Kelâmın i‘mâli, ihmâlinden evlâdır.152

MADDE: Manâ-yı hakîkî müteazzir oldukta mecâza gidilir.154

MADDE: Bir kelâmın i‘mâli mümkün olmaz ise ihmâl olunur .156

MADDE: Mütecezzi olmayan bir şeyin bazısını zikretmek küllünü zikr

gibidir158

MADDE: Mutlak ıtlâk üzere cari olur 160

Eğer nassan ya delaleten takyîd delili bulunmaz ise.160

MADDE: Hâzırdaki vasıf lağv ve gâibdeki vasıf muteberdir 164

MADDE: Suâl, cevâbda iâde olunmuş addolunur .167

MADDE: Sâkite bir söz isnâd olunmaz. .170

MADDE: Bir şeyin umûr-ı bâtınada delîli, ol şeyin makâmına kâim olur 174

MADDE: Mükâtebe, muhâtabe gibidir .176

MADDE: Dilsizin işâret-i mahûdesi, lisân ile beyân gibidir178

MADDE: Tercümânın kavli her husâsta kabûl olunur .179

MADDE: Hatâsı zâhir olan zanna itibâr yoktur .180

MADDE: Senede müstenid olan ihtimâl ile hüccet yoktur .181

MADDE: Tevehhüme itibâr yoktur .183

MADDE: Burhân ile sâbit olan şey ayânen sâbit gibidir184

MADDE: Beyyine müddei için ve yemîn münkir üzerinedir185

MADDE: Beyyine, hilâf-ı zâhiri ispât için ve yemîn, aslı ibkâ içindir187

MADDE: Beyyine, hüccet-i müteaddiye ve ikrâr, hüccet-i kâsıradır .189

MADDE: Kişi ikrârı ile ilzâm olunur .191

MADDE: Tenâkuz ile hüccet kalmaz .192

MADDE: Asıl sâbit olmadığı halde fer‘in sâbit olduğu vardır193

madde: Şartın sübûtu indinde ona muallak olan şeyin sübûtu lazım gelir.194

MADDE: Bi-kaderi'l-imkân şarta mürâât olunmak lâzım gelir 198

MADDE: Vaadler, suver-i talîki iktisâ ile lâzım olur.200

MADDE: Bir şeyin nef‘i, damânı mukâbelesindedir202

İçindekiler 11

MADDE: Ücret ile damân cem olmaz. 203

MADDE: Mazarrat menfaât mukâbelesindedir 204

MADDE: Külfet nimete ve nimet külfete göredir. 206

MADDE: Bir fiilin hükmü, fâiline muzâf kılınır ve mücbir olmadıkça âmirine

muzâf kılınmaz. 207

MADDE: Mübâşir, yani bizzât fâil ile mütesebbib müctemi oldukta hüküm,

ol fâile muzâf kılınır 211

MADDE: Cevâz-ı şerî, damâna münâfîdir. 213

MADDE: Mübâşir, müteammid olmasa da dâmin olur 214

MADDE: Mütesebbib, müteammid olmadıkça dâmin olmaz 215

madde: Hayvânın kendiliğinden olarak cinâyet ve mazarratı hederdir . 216

MADDE: Gayrın malında tasarrufla emretmek bâtıldır 218

MADDE: Bir kimesnenin mülkünde onun izni olmaksızın âhar bir kimsenin

tasarruf etmesi câiz değildir. 220

MADDE: Bilâ-sebeb-i meşrû birinin mâlını bir kimsenin ahzeylemesi câiz

olmaz . 221

MADDDE: Bir şeyde sebeb-i temellükün tebeddülü, ol şeyin tebeddülü

makâmına kâimdir . 222

MADDE: Kim ki bir şeyi vaktinden evvel isticâl eylerse mahrûmiyetle

muâteb olur . 225

MADDE: Her kim ki kendi tarafından tamâm olan şeyi nakza sa‘y eder ise

sa‘yi merdûddur. 226

KAYNAKÇA  227

SÖZLÜK . 229