Medeni Muhakeme Hukukunda Usul Ekonomisi İlkesi
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 23
KONUNUN SINIRLANMASI 25
BİRİNCİ BOLUM
USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN GENEL ANALİZİ
§ 1 MEDEN YARGIYA HÂKİM OLAN İLKELER VE USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN BU İLKELER
İÇİNDEKİ YERİ 27
A- MEDENİ YARGIYA HÂKİM OLAN
İLKELERİN TANIMI 27
B- MEDENİ YARGIYA HÂKİM OLAN İLKELERİN
ÖNEMİ ve İŞLEVLERİ 29
C- MEDENİ YARGIYA HÂKİM OLAN
İLKELERİN ÇEŞİTLERİ 30
D- MEDENİ YARGIYA HÂKİM OLAN
İLKELERİN DOĞUŞU 31
E- MEDENİ YARGIYA HÂKİM OLAN İLKELERİN
TARİHTE BİLİMSEL ANLAMDA İNCELENMESİ 34
F- MEDENÎ YARGIYA HÂKİM OLAN İLKELER ARASINDA
USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN YERİ 36
§ 2 USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN ESASLARI 38
A- GENEL OLARAK 38
B- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN ANLAMI 40
C- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN KONUSU ve KAPSAMI 45
D- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN UYGULANMA
BİÇİMİ ve SINIRLARI 47
E- USUL EKONOMİST İLKESİNİN AMAÇLARI ve MEDENİ MUHAKEME HUKUKUNUN
AMACIYLA İLİŞKİSİ 49
I- Usûl Ekonomisi İlkesinin Amaçlan 49
II- Usûl Ekonomisi İlkesinin Medenî Muhakeme
Hukukunun Amacıyla İlişkisi 54
F- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 58
I- Devlet ve Hâkim İçin Emredici Nitelikte Olması 58
II- Dava Konusu Haktan Bağımsız Olarak
İhlâl Edilebilmesi 59
III- Devlet Açısından Vazgeçilemez Olması 60
G- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN ÖNEMİ ve İŞLEVLERİ 60
I-Önemi 60
II-İşlevleri 62
1.Adalete Erişimi Kolaylaştırması 62
2.Hak Aramayı Kolaylaştırması 67
3.Devletin Dikkat ve Özen Yükümlülüğünü
Yerine Getirmesini Sağlaması 71
4- Hukuk Kurallarını Yorumlama ve
Uygulama İmkânı Vermesi 72
5- Üretilen Yargı Politikasının Bireylere
Somut Olarak Yansımasını Sağlaması 73
1.Gereksiz İşlemlerin Yapılmasını Engellemesi 73
2.Hukuk Kurallarının Uygulanmasında
Yeknesaklık Sağlaması 74
H- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 74
İ- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN YÜKÜMLÜLERİ 76
J- USÛL EKONOMİSİ İLKESİYLE MEDENİ
MUHAKEMENİN NORMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ 80
§ 3 USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN DOĞUŞU ve
TARİHSEL GELİŞİMİ 82
A- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN DOĞUŞU 82
B- TARİHSEL GELİŞİMİ 84
I-Genel Olarak 84
II- Batı Hukukunda Usul Ekonomisi İlkesinin
Tarihsel Gelişimi o 85
1- Magna Carta'dan Önceki Dönemde Tarihsel Gelişimi 85
2- Magna Carta'dan Sonraki Dönemde Tarihsel Gelişimi 86
a- Magna Carta'ya Göre 86
b- Habeas Corpus Act'a Göre 86
c-Alman Krallığı Üst Derece Mahkemesi'ne
İlişkin Kanun'a Göre 87
d- ABD Anayasa'sı ve Temel Haklar Bildirgesi'ne
(Bili Of Rights) Göre 87
e- İnsan Haklan Evrensel Beyannamesi'ne Göre 88
f- Amerikan İnsan Haklan ve Ödevleri
Bildirisi'ne Göre 89
g- Birleşmiş Milletler Medenî ve
Siyasi Haklar Sözleşmesi'ne Göre 89
h-Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi'ne Göre 90
i- Uni Droit Medenî Usûl İlkeleri Belgesi'ne Göre 90
II- Osmanlı Hukukunda Usul Ekonomisi İlkesinin
Tarihsel Gelişimi 91
1.Genel Olarak'na Göre 91
2.Islahat Fermanı'na Göre 93
3.Kanun-i Esasi'ye Göre 94
4.Mecelle'ye Göre 94
4 USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN HUKUKİ
DAYANAKLARI 96
A- İÇ HUKUKTA HUKUKİ DAYANAKLARI 96
I- Hukuki Dayanakları 96
1.Anayasal Dayanaklar 96
2.Yasal Dayanaklar 98
II- İdarî Dayanakları 99
B- MUKAYESELİ HUKUKTA HUKUKİ DAYANAKLARI 100
C- AVRUPA BİRLİĞİ MÜKTESEBATINDA
HUKUKİ DAYANAKLARI 104
I- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne Göre 104
II- Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'ne (Şartı) Göre 105
III- Avrupa Birliği Bakanlar Komitesinin
Tavsiye Kararları'na Göre 105
1.Genel Olarak 105
2.Adalete Başvuruyu Kolaylaştırıcı
Tedbirler Hakkındaki R (81) 2 Sayılı Tavsiye Kararı 106
3- Adaletin İşleyişini Geliştirici Hukuk Yargılama
Usûlü İlkeleri Hakkındaki R (84) 5 Sayılı
Tavsiye Kararı 107
4- Mahkemelerdeki İş Yükünü Önleyici-Azaltıcı
Tedbirlere İlişkin (86) 12 sayılı Tavsiye Kararı 110
IV- Satürn Projesi'ne Göre 112
§ 5 USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN
DİĞER USÛL İLKELERİ İLE İLİŞKİSİ 113
A- TEKSİF İLKESİYLE İLİŞKİSİ 113
B- ALENİYET İLKESİYLE İLİŞKİSİ 115
C- YARGILAMANIN SEVK VE İDARESİYLE İLİŞKİSİ İP
D- HUKUKİ DİNLENİLME İLKESİYLE İLİŞKİSİ 118
E- DÜRÜST DAVRANMA VE DOĞRUYU SÖYLEME
YÜKÜMLÜLÜĞÜYLE İLİŞKİSİ 121
F- TASARRUF İLKESİYLE İLİŞKİSİ 123
G- HÂKİMİN DAVAYI AYDINLATMA
YÜKÜMÜYLE İLİŞKİSİ 125
H- TARAFLARCA GETİRİLME İLKESİYLE İLİŞKİSİ 126
İ- RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİYLE İLİŞKİSİ 128
J- DOĞRUDANLIK İLKESİYLE İLİŞKİSİ 129
K- ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİYLE İLİŞKİSİ 130
İKİNCİ BÖLÜM
USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN UNSURLARI
§ 6 YARGILAMANIN MAKUL GİDERLE YAPILMASI 133
A- GENEL OLARAK 133
B- YARGILAMA GİDERLERİNİN TANIMI ve
TERMİNOLOJİ SORUNU 134
C- YARGILAMA GİDERLERİNİN NİTELİK ve
NİCELİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ 137
D- MAKÛL GİDERLE YARGILAMA
YAPILMASININ ÖNEMİ 140
E- YARGILAMA GİDERLERİNİN İSTENMESİNE
İLİŞKİN GÖRÜŞLER ve DAYANDIĞI SEBEPLER 140
I-Genel Olarak 140
II- Görüşler ve Dayandığı Sebepler 142
1- Yargılama Giderlerinin Alınması Gerektiğine
İlişkin Görüşler 142
2- Yargılama Giderlerinin Alınmamasına İlişkin Görüş 148
F- YARGILAMA GİDERLERİNİN
YÜKSEK OLMASININ SEBEPLERİNDE
ÇEŞİTLİ İHTİMALLER 149
H- YARGILAMA GİDERLERİNİN
MAKÛL SAYILMASININ ÖLÇÜTLERİ 150
I- Mahkeme Bakımından Ölçütler 150
II- Devlet Bakımından Ölçütler 152
III- Taraflar Bakımından Ölçütler 156
İ- MAKÛL MİKTARDA İSTENEN GİDERLERİN KAPSAMI 158
I- Dava Açılmadan Önce Yapılan Giderler 158
II- Dava Açıldıktan Sonra Yapılan Giderler 158
J- YARGILAMA GİDERLERİ AÇISINDAN
USÛL EKONOMİSİNE HİZMET EDEN GÜVENCELER 159
1- Avans Yatırılması 159
II- Teminat Yatırılması 160
III- Giderlerin Ödenmesine Mahkûmiyet 160
1.Tarafların Mahkûm Edilmesi 160
2.Vekilin ve Hâkimin Mahkûm Edilmesi 161
3.Üçüncü Kişilerin Mahkûm Edilmesi 161
IV-Adli Yardım 162
1-Genel Olarak 162
2- Adli Yardımdan Yararlanmanın Şartlan 165
a- Ödeme Gücünden Yoksunluk 165
b- Talebin Açıkça Dayanaktan Yoksun Olmaması 166
V- Adli Yardım Bürolarının Hizmetlerinden Faydalanma 166
VI- İstisna ve Muafiyetler 167
VII- Hukuki Himaye Sigortası 169
VIII- Yargılama Giderlerinden Sorumsuzluk Sözleşmesi 171
IX- Yargılama Harç ve Giderlerinden Sorumluluk İçin
Hâkime Takdir Yetkisinin Tanınması 172
§ 7 YARGILAMANIN MAKÛL SÜREDE TAMAMLANMASI 173
A- GENEL OLARAK 173
B- "MAKÛL SÜRE" VE "MAKÛL SÜREDE YARGILAMA
YAPMA, KAVRAMLARI 174
C- YARGILAMANIN MAKUL SÜREDE YAPILMASININ
ÖNEMİ VE AMACI 176
D- MAKÛL SÜRENİN BAŞLANGIÇ VE BİTİŞ ANI 178
E- MAKÛL SÜRENİN KAPSAMI 181
F- MAKÛL SÜRENİN MİKTARI 182
G- MAKÛL SÜREDE YARGILAMA YAPILMADIĞININ
ÖZEL ÖLÇÜTLERİ 184 '
1-İhlâl Algısı 184 ;
II- Makûl Sürenin İhlâli Nedeniyle !
Devletin Birden Çok Sayıda Mahkûmiyeti 185
III- Tarafın Sürat ile Hüküm Elde Etmesinde j
Özel Bir Menfaatinin Bulunması 186
H- MAKÛL SÜREDE YARGILAMADAKİ
HIZIN ALT VE ÜST SINIRLARI 187
İ- HMK'DAKİ SÜRELERİN ÇEŞİTLERİ ve
MAKÛL OLUP OLMADIKLARININ BELİRLENMESİ 188
I- HMK'da Süre Çeşitleri 188
II- Sürelerin Makûl Olup Olmadıklarının Belirlenmesi 190
§ 8 YARGILAMANIN KALİTE STANDARTLARINA UYGUN BİR HİZMETLE ve DÜZENLİ BİÇİMDE
YAPILMASI 193
A- YARGILAMANIN KALİTE STANDARTLARINA
UYGUN BİR HİZMETLE YAPILMASI 193
I-Genel Olarak 193
II- Kamu Hizmeti Kavramı 193
"Adalet Hizmeti Kavramı 194
"Yargılama Hizmeti Kavramı 195
1.Tanım 195
2.Kapsam 198
3.Yargılama Hizmetleri ve Rekabet Kavramı 201
IV-Kalite Kavramı 203
VI- Kalite Standartlarına Uygun Bir Yargı Hizmetinin
Kriterleri 204
1- Genel Olarak 204
2-Kriter Çeşitleri 205
a- Verimlilik Sağlaması 205
b- Hukuki Koruma Sağlama Özelliğine Sahip ve
Sonuca Ulaşmada Etkili Olması 206
c- Eşitlik İlkesine Uygun Olması 208
d- Yargılamayla Hedeflenen Sonuçlan Kolay ve
İnsan Onuruna Uygun Gerçekleştirmesi 209
e- Memnuniyet Verici Olması 210
f- Kusursuz ve Mükemmel Olması 210
VII- Yargılamanın Kaliteli Bir Hizmetle Yapılmasının Şartları 211
1.Hizmetin Sürekli Olması 211
2.Personel ve Diğer Ekipmanlar ile
İşyükü Arasında Bir Dengenin Olması 211
1.Yargı Hizmetinden Faydalanan Bireylerin
Bilgilendirilmesi ve Bilinçlendirilmesi 211
2.Yargılama Hizmetinin Makûl Miktar ve
Nitelikteki Kaynaklarla Yapılması 212
VIII- Yargı Politikaları Üretme ve Hizmet Kalitesini
İzleme Biriminin Kurulması 213
B- YARGILAMANIN DÜZENLİ BİÇİMDE YAPILMASI 214
I-Genel Olarak 214
II- Tanım ve Kapsam 215
"Davanın Düzenli Yürütülmesinde Hâkimin Yetkisi 216
"Yargılamanın Düzenli Biçimde Yapılmasının Koşulları 217
1.Yargılamanın Basit Şekilde Yapılması 217
2.Yargılamanın Sevk ve İdaresinde
Gerekli Dikkat Özenin Gösterilmesi 219
1.Hâkimin Dosyayı Yeterince İncelemiş Olması 220
2.Duruşma Düzeni ve Davanın Yürütülmesi ile
İlgili Tedbirlerin Alınması 220
a- Duruşma Düzenini İle İlgili Tedbirler 220
aa- Duruşma Düzenini Bozanlara Yaptırım
Uygulamak 220
bb-Diğer Tedbirler 222
b- Davanın Yürütülmesi İle İlgili Tedbirler 223
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN İHLÂLİ VE BU İHLÂLE KARŞI BAŞVURU YOLLARI
§ 9 USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN İHLÂLİ 225
A- GENEL OLARAK 225
B- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN
İHLÂL EDİLME ŞARTLARI 227
I- Usûl Ekonomisi İlkesindeki Unsurlardan Birisinin İhlâli 227
II- İhlâle Kamu Gücünün Sebep Olması 228
"Bir Zararın Doğmuş Olması 229
"Kusur Şartının Aranmaması 230
1.Genel Olarak 230
2.Devletin Sorumluluğunu Azaltan Durumlar 233
a- Davanın Karmaşık Olması 233
b- Başvurucunun veya Vekillerinin Tutum ve
Davranışları 235
V-İlliyet Bağı 239
VI- Kişiye Ait Güncel Hukuki Yararın Varlığı 240
C- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN İHLÂLİNİN
ORTAK SEBEPLERİ ve ALINACAK TEDBİRLER 240
I- Ülkenin Yönetim Biçimi İle İlgili İhlâl Sebepleri ve
Alınacak Tedbirler 240
1.Sebepler 240
2.Alınacak Tedbirler 242
II- Yargı Teşkilatı ve İşleyişinden Kaynaklanan
İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 245
1.Sebepler 245
2.Alınacak Tedbirler 248
III- Mahkemelerin Yardım Aldıkları İdarî Mercilerle İlgili
İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 253
1.Sebepler 253
2.Alınacak Tedbirler 255
III- Yargılama Hizmetine Katılan Kişilerle İlgili
İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 256
1.Sebepler 256
2.Alınacak Tedbirler 257
IV- Eğitim ve Bilgi Edinme ile İlgili İhlâl
Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 264
1.Sebepler 264
2.Alınacak Tedbirler 265
V- Tebligat Hizmetleri ile İlgili İhlâl Sebepleri ve
Alınacak Tedbirler 271
1.Sebepler 271
2.Alınacak Tedbirler 272
VI- Adliyelerin Fiziki Yapısı ve Teknik Donanımı İle
İlgili İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 273
1.Sebepler 273
2.Tedbirler 274
VII- İç Mevzuattan Kaynaklanan İhlâl Sebepleri ve
Alınacak Tedbirler 276
1.Sebepler 276
2.Alınanak Tedbirler 278
VIII- Yargılama Prosedürü ile İlgili İhlâl Sebepleri ve
Alınacak Tedbirler 281
1.Sebepler 281
2.Alınacak Tedbirler 282
IX- Kapasite Üstü İş Yükünden Kaynaklanan
İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 282
1.Sebepler 284
2.Alınacak Tedbirler 286
IX- Toplumsal, Ekonomik ve Coğrafi Yapıdan
Kaynaklanan İhlâl Sebepleri ve Alınacak Tedbirler 293
1.Sebepler 293
2.Alınacak Tedbirler 295
E- USÛL EKONOMİSİ İLKESİNİN İHLÂLİNİN
HÜKÜM VE SONUÇLARI 298
I- Yargıya Karşı Güvensizliğin Oluşması ve
İhkâk-ı Hakkın Artması 298
II- Delillerin Zamanla ispat Vasfını Kaybetmesi ve
Değersizleşmesi 298
III- Yorum ve İçtihatların Değişmesi Nedeniyle
Hak Kaybının Yaşanması 299
IV- İç Hukuk Sisteminde Etkin Bir Başvuru
İmkânının Bulunmadığına Karine Oluşturması 299
V- Ülke Ekonomisinin Mali Yükünün Artması 301
VI- Ülkenin Uluslararası İtibar Kaybına Uğraması 303
§ 10 İHLÂLE KARŞI BAŞVURU YOLLARI 304
A- GENEL OLARAK 304
B- BAŞVURU YOLLARININ ÇEŞİTLERİ 307
I- Mukayeseli Hukukta Başvuru Yollan 307
1.Alman Hukukunda 307
2.Avusturya Hukukunda 309
3.İspanya ve Polonya Hukukunda 311
II- Türk Hukukunda Başvuru Yollan 312
1.Tazminat Davası 312
2.Şikâyet 313
a- İcra Mahkemesine Şikâyet 313
b-HSYK'ya Şikâyet 315
3-Kanun Yollan 316
a- Temyiz ve İstinaf 316
b-Yargılamanın Yenilenmesi 317
4- Anayasa Mahkemesi'ne İtiraz Başvurusu 320
5- Bireysel Başvuru 320
a- Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru 320
b- AİHM'e Bireysel Başvuru 327
6- İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na Başvuru 330
SONUÇ 335
KAYNAKÇA 339
