Medenî Usûl Hukuku Açısından Babalık Davası

Dr. Hikmet BİLGİN

 

 

İÇİNDEKİLER

TAKDİM vii

ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR ix

KISALTMALAR CETVELİ xxiii

GİRİŞ 1

 1 BABALIK DAVASI HAKKINDA TEMEL BİLGİLER 5

A Davanın Tanımı, Sebebi ve Konusu  5

B Mahkemeden İstenen Hukukî Himayeye Göre Davanın Türü  10

C Soybağının Reddi ve Nüfus Kaydının Düzeltilmesi İle

Mukayesesi  15

D Türk Pozitif Hukukundaki Durumu ve Tarihsel Gelişimi  25

E   Bazı Yabancı Hukuk Düzenlerindeki Görünümü  33

I   İsviçre Hukuku 33

II  Alman Hukuku 40

III Fransız Hukuku 51

IV Avusturya Hukuku 55

V KKTC Hukuku 59

VI İslam Hukuku  66

BİRİNCİ BÖLÜM

BABALIK DAVASININ USUL HUKUKU AÇISINDAN

ÖZELLİKLERİ

2 TARAFLAR VE DAVAYA MÜDAHALE 73

A Taraflar            73

I              Davacılar 73

1 Ana ve Çocuk  73

a Davacı Sıfatı (Aktif Husumet) 73

b Ana 83

aa Taraf Ehliyeti  83

bb Dava Ehliyeti ve Davada Temsil  85

xiv İçindekiler

c             Çocuk 91

aa Taraf Ehliyeti  91

bb Dava Ehliyeti ve Davada Temsil  95

d             Heterolog Yapay Döllenme Ürünü Olan Çocuğun

Durumu 105

2 Ananın ve Çocuğun Mirasçıları  110

3 Biyolojik Babanın Dava Hakkı 113

II Davalılar 116

1 Biyolojik Baba Olduğu İddia Edilen Kişi 116

a Davalı Sıfatı (Pasif Husumet) 116

b Dava Ehliyeti ve Davada Temsil 121

2 Biyolojik Baba Olduğu İddia Edilen Kişinin Mirasçıları 124

III Dava Arkadaşlığı 126

IV Cumhuriyet Savcısının Davadaki Konumu 132

1  Genel Olarak 132

2 Babalık Davası Bakımından 136

3 Genel Değerlendirme  140

B  Davaya Müdahale  142

I    Genel Olarak  142

II Babalık Davasında İhbarın ve Fer’î Müdahalenin Arz Ettiği

Özellikler 142

III Hukuk Muhakemesinde Davanın Resen İhbarı İle İlgili

Değerlendirmeler 150

3 GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 153

A   Görevli Mahkeme  153

B    Yetkili Mahkeme 158

I     İç Hukukun Yetki Kuralı  158

II Milletlerarası Yetki Kuralı 161

 4 DAVAAÇMA SÜRESİ 163

A Genel Olarak 163

B Niteliği ve Etkisi  164

C Doğumdan Önce Dava Açma Süresi  167

D Dğumdan Sonra Dava Açma Süresi  168

 E Ek Süre Tanınması  174

5 YARGILAMA USULÜ 178

A Aile Mahkemelerinde Uygulanan Yargılama Usulü  178

I Genel Olarak 178

II  Aile Mahkemelerinde Sulhe Teşvik Ödevi  181

1    Genel Olarak 181

2 Sulhe Teşvik Ödevinin Niteliği ve İşlevi  182

B Babalık Davasında Uygulanan Yargılama Usulünün Özellikleri 187

I Genel Olarak 187

II Değerlendirmeler 189

6 YARGILAMAYA EGEMEN OLAN İLKELER 193

A Genel Olarak 193

B Tasarruf İlkesi  197

I    Genel Olarak  197

II Babalık Davası Açısından Değerlendirme  201

C   Resen Araştırma İlkesi 203 

I     Genel Olarak  204

II Taraflarca Getirilme İlkesi İle Mukayesesi  209

III Hâkimin Taraflarla İşbirliği ve Teksif İlkesi İle İlişkisi 217

IV Babalık Davası Açısından Değerlendirilmesi  222

V Resen Araştırma İlkesinin Babalık Davası Bağlamında

Doğurduğu Sonuçlar  227

1 İddianın ve Savunmanın Genişletilmesi ve Değiştirilmesi

Yasağı ile İstisnalarının Uygulanmaması 227

a  Genel Olarak 227

b Babalık Davası Bakımından  230

2   İkinci Tanık Listesi Verme Yasağının Geçersiz Olması 232

3  İkrarın ve Delil Sözleşmesinin Hâkimi Bağlamaması 234

4 Tarafların İsticvap Edilememesi 237

5 Yemin Teklif Edilememesi 240

6 Yargılama Giderlerinin Devlet Hazinesinden Karşılanması241

D Hâkimin Delilleri Serbestçe Değerlendirmesi İlkesi 245

E Aleniyet İlkesi  247

I Genel Olarak 247

 I Aleniyet İlkesinin Sınırlandırılması  252

1 Genel Olarak  252

2 Aleniyetin Sınırlandırılmasına İlişkin Hukukî

Dayanaklar 253

3             Özel Olarak Çocuğun ve Aile Sırlarının Korunması

Aacıyla Aleniyetin Sınırlandırılması  256

III Babalık Davası Açısından Aleniyet İlkesi  259

1 Yabancı Hukuk Düzenlerindeki Durum 259

2 Türk Hukuku Bakımından Değerlendirme 263

F Doğrudanlık İlkesi  265

I Genel Olarak 265

II Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Duruşma İcrası  269

III Babalık Davası Açısından Değerlendirme 272

G Sözlülük İlkesi  276

I Genel Olarak 276

II Yargılamadaki Diğer İlkelerle İlişkisi  277

 III Bazı Yabancı Hukuk Düzenlerindeki Yeri  281

1 Alman Hukuku  281

2 Avusturya Hukuku 284

3 İsviçre Hukuku 285

IV Türk Hukukundaki Yeri ve Uygulanışı  287

1 Genel Olarak  287

2 Sözlülük İlkesi ve Sözlü Yargılama Hakkında Düşünceler28 

V Babalık Davası Bakımından Değerlendirme 292

İKİNCİ BÖLÜM

BABALIK DAVASINDA İSPAT VE DELİLLER

 7 BABALIK DAVASINDA İSPAT KURALLARI 295

A Babalık Karinesi  295

I Genel Olarak 295

II Babalık Karinesinin Hukukî Niteliği, Unsurları ve

Sonuçları  296

 

III Karinelerin Çakışması 299

B Babalık Davasında İspat Yükü  300

I Genel Olarak  300

II Davacı Bakımından (Babalık Karinesine Dayanan İspat)  302

III Davalı Bakımından (Babalık Karinesinin Çürütülmesi) 305

1 Genel Olarak  305

2 Davalının Babalığının İmkânsız Olması (İmkânsızlık

Defi) 308

3 Üçüncü Bir Kişinin Babalığının Daha Kuvvetli Bir

Olasılık Olması  309

4 Ananın Evli Olması 313

IV Çürütülen Babalık Karinesinin Yeniden Canlandırılması  314

C            Babalığın (Karineye Dayanmaksızın) Doğrudan Doğruya İspatı 316

8 BABALIK DAVASINDA DELİLLER 317

A Genel Olarak 317

B            Bilirkişi İncelemesi 320

I              Genel Olarak  320

II Tıbbî Bilirkişi İncelemesinde Öne Çıkan Hususlar 323

III Soybağının Tespitine Yönelik İncelemeyi Yapacak Olan

Bilirkişiler  326

1 Genel Olarak Resmî Bilirkişilik 326

2 Adli Tıp Kurumu 329

3 Adli Tıp Kurumu Dışındaki Diğer Resmî Bilirkişiler 332

IV Soybağının Tespitine Yönelik Bilirkişi İncelemesinde

Uygulanan Tıbbî Yöntemler 334

1             Genel Olarak 334

2 Kan Grupları Muayenesi ve HLA Yöntemi  336

3             Benzerlik Muayenesi (Antropobiyolojik Kalıtımsal

İnceleme) Yöntemi 341

a             Vücut Ölçüleri Orantılarına Göre (Antropobiyometrik)

Yöntem 341

b Yüz ve Vücut Benzerliklerine Göre Yöntem

(Similarite) 343

4 Genetik İncelemeler ve Özellikle DNAAnalizi Yöntemi 345

a Gen ve DNA Hakkında Genel Olarak 345

b Gen Analizinin Türleri 347

c DNAAnalizinin Bilimsel Esası  349

d DNAAnalizinin Yapılış Aşamaları 351

e             DNAAnalizinin İspat Ölçüsü ve Analiz Sonucundaki

Hata Payının Doğurduğu Sonuçlar 359

f Yargılama Dışında Gizlice Elde Edilen DNAAnalizi

Raporu  364

g             DNAAnalizi Yapan Laboratuvarların Tâbi Olduğu

Asgari Standartlar ve Akreditasyon Hakkında

Düşünceler 368

h             Adlî DNAAnalizinin Mevzuattaki Düzenlenme

Biçimi  371

aa Yabancı Hukuk Düzenlerindeki Durum 371

bb Türk Hukukundaki Durum  376

V            Soybağının Tespitine Yönelik Tıbbi Bilirkişi Raporunun

Delil Niteliği ve Bağlayıcılığı  380

C            Diğer Delil Türlerinin Durumu 388

I              Tanık Beyanı  388

II Belge  389

III Kesin Hüküm 390

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BABALIK DAVASINDA TAHKİKAT USULÜ VE HÜKÜM

9 TAHKİKAT KAPSAMINDA SOYBAĞININ TESPİTİNE

YÖNELİK İNCELEME KARARI 395

A Hukuk Muhakemesinde İnsan Vücudu Üzerinde Yapılan

Genetik İncelemeler 395

I              Genel Olarak  395

II Hukuk Muhakemesi Açısından Ortaya Çıkan Düzenleme

Boşluğu  396

III Temel Hak ve Özgürlükler Bakımından Anayasa’ya

Uygunluğu 402

1             Temel Hakların Sınırlandırılmasına İlişkin Çatışa 

Menfaatler Yönünden 402 

2 Susma Hakkı ve Kendi Aleyhine Delil Gösterme

Yasağı Yönünden 409

IV Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Meseleye Bakışı 415

V            İncelemenin Konusu ve Niteliği 419

VI İncelemenin Zorla Yapılabilmesinin Şartları 425

1             Soybağının Tespiti Konulu Derdest Davada Esasa

Girilmiş Olması  425

2 Biyolojik Babalığa İlişkin Makul ve Haklı Şüphe

Bulunması 426

3             İncelemenin, Soybağının Aydınlatılabilmesi İçin

Gerekli ve Zorunlu Olması  428

4 İncelemenin, Bilimsel Esaslara Uygun, Elverişli ve

Orantılı Olması  431

5             İncelemenin, Kişinin Sağlığı Yönünden Sakıncasız ve

Katlanılabilir Olması  434

6 Genetik Verilerin Korunması İçin Gerekli Tedbirlerin

Alınması 438

a Genel Olarak  438

b Babalık Davası Bakımından  441

7 İncelemenin Muhatabına Önceden Bildirim Yapılması  446

VII           Haklı Sebeplerle İncelemeden Kaçınma Talebi 448

1 Haklı Sebebin Değerlendirilmesi 448

2 Kaçınma Talebinin Usulü 450

B            Soybağının Tespiti İçin İnceleme Kararına Katlanma

Zorunluluğu  452

I              Genel Olarak Keşfe Katlanma Zorunluluğu  452

II            Soybağı Tespiti İçin İncelemeye Katlanma Zorunluluğunun

Kapsamı  455

1             Kişi Bakımından  455

2 Konu ve Şekil Bakımından  459

 

III Katlanma Zorunluluğunun İhlâli Hâlinde Ortaya Çıkan

Sonuçlar  460

1 1086 sayılı (mülga) HUMK Döneminde 460

2 6100 Sayılı HMK Döneminde  463

3 TMK m284/1, b2 İle İlgili Değerlendirmeler  466

a Genel Olarak  466

b             TMK m284/1, b2 Çerçevesinde Keşfe Katlanma

Zorunluluğunun Niteliği, Yaptırımı ve Doğabilecek

Sorunlar  467

4 HMK m292 İle İlgili Değerlendirmeler 473

a TMK m284/1, b2 İle Mukayesesi ve Farklılaşan

Yönleri 473

b HMK m292 Hükmüne Yönelik Eleştiriler 476

5 HMK m292 İle TMK m284 Arasındaki İlişki 484

a Genel Değerlendirme  484

b Görüşümüz 48

10 YARGILAMA HARÇ VE GİDERLERİ İLE ADLÎ YARDIM 491

A Yargılama Harç ve Giderleri 491

I Genel Olarak 491

II            Yargılama Giderlerinden Sorumluluk  493

1             Türk Hukukundaki Durum  493

2 Yabancı Hukuk Düzenlerindeki Durum 494

3 Babalık Davası Bakımından Değerlendirme 497

B Adlî Yardım 498

I Genel Olarak 498

II Koşulları 500

III Babalık Davası Bakımından Değerlendirme  502

11 DAVANIN SONA ERMESİ VE HÜKÜM 504

A Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 504

I Davadan Feragat 504

II Davayı Kabul  506

III Sulh  509

B            Hükmün Verilmesi  512

I              Genel Olarak  512

II Hükmün Tefhimi  513

III Babalık Davasındaki Hükmün Usulî Özellikleri  515

1 Davanın Kabulüne Karar Verilmesi Hâlinde 515 

a Genel Olarak  515

b Babalık Hükmünün Hukukî Niteliği, İnşai Etkisi ve

İcrası  516

c Babalık Hükmünün Maddî Anlamda Kesin Hüküm

Etkisi 522

2 Davanın Esastan Reddine Karar Verilmesi Hâlinde 526

12 KANUN YOLLARI 527

A Olağan Kanun Yolları  527

I Genel Olarak 527

II            İstinaf  529

1             Genel Olarak 529

2 İstinaf Başvurusu 530

3 İstinaf İncelemesi  535

4 İstinaf İncelemesi Sonunda Verilebilecek Kararlar 543

III Temyiz 547

B            Olağanüstü Kanun Yolları 553

I              Yargılamanın İadesi 553

1             Genel Olarak 553

2 Babalık Davası Bakımından Yargılamanın İadesi

Sebepleri  556

3 Yargılamanın İadesi Sebebi Olarak DNAAnalizine

İlişkin Tartışmalar  559

a Genel Olarak  559

b Yargıtay’ın Görüşü ve AİHM İçtihadı  564

c Değerlendirmeler  568

II Kanun Yararına Temyiz 571

SONUÇ  573

KAYNAKÇA  587