^{Medeni Usul Hukukunda}Adli Yardım

Dr. Ayşe KILINÇ

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL BİLGİLER VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ADLÎ YARDIM

1. -KAVRAM, AMAÇ VE TARİHÎ GELİŞİM-7

I. -KAVRAM VE KURUMUN HUKUKÎ ANLAMI-7

A. -Kavram-7

B. -Terim Sorunu-12

II. -KURUMUN AMACI VE ÖNEMİ-16

III. -BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI-19

IV. -TARİHÎ GELİŞİM-21

A. -Genel Olarak-21

B. -Türk Hukukunda-28

1. -Genel Olarak-28

2. -Cumhuriyet Öncesi Dönem-29

3. -Cumhuriyet Sonrası Dönem-31

2. -KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ADLÎ YARDIM-33

I. -GENEL OLARAK-33

II. -KITA AVRUPASI HUKUKUNDA-35

A. -Alman Hukukunda Adlî Yardım-35

B. -Avusturya Hukukunda Adlî Yardım-54

C. -İsviçre Hukukunda Adlî Yardım-59

D. -Fransız Hukukunda Adlî Yardım-63

E. -Hollanda Hukukunda Adlî Yardım-65

F. -İsveç Hukukunda Adlî Yardım-67

G. -İtalyan Hukukunda Adlî Yardım-69

III. -ANGLO-AMERİKAN HUKUKUNDA ADLÎ YARDIM-70

A. -Amerikan Hukukunda Adlî Yardım-70

1. -Adlî Yardım Sisteminin İşleyişi-70

a. -Adlî Yardım Servisleri-71

b. -Pro Bono Hizmetleri-Ücretsiz Yardımlar-74

c. -Şarta Bağlı Avukatlık Ücreti Sözleşmeleri-76

2. -Adlî Yardıma Katkı Sağlayan Diğer Unsurlar-78

a. -Hukuk Fakülteleri-78

b. -Avukatla Temsil Edilmeyen Taraflar-79

3. -Yeni Yaklaşımlar-80

a. -Tıbbî ve Hukukî Ortaklıklar-81

b. -Adalete Erişim Kaynağı-81

4. -Yeni Gelişmeler-82

B. -İngiliz Hukukunda Adlî Yardım-85

1. -Adlî Yardım Sisteminin Kısa Bir Tarihçesi-85

2. -Adlî Yardım Sisteminin İşleyişi-87

3. -Adlî Yardıma Katkı Sağlayan Diğer Unsurlar-92

a. -CLAC'lar ve Networkler-92

b. -Gönüllü Hizmetler-93

c. -Şarta Bağlı Avukatlık Ücreti Sözleşmeleri ve Hukukî Koruma Sigortası-94

d. -Avukatla Temsil Edilmeyen Taraflar-95

e. -McKenzie Arkadaşlar-96

4. -Adlî Yardımla İlgili Gerçekleştirilen Güncel Reformlar-97

IV. -AB HUKUKUNDA ADLÎ YARDIM-98

A. -Genel Olarak AB Usûl Hukuku ve Yeknesaklaştırma Çalışmaları-98

B. -AB Usûl Hukukunda Adlî Yardımla İlgili Çalışmalar-99

V. -KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ ADLÎ YARDIM SİSTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ-107

A. -Genel Olarak-107

B. -Karşılaştırmalı Hukukta Yer Alan Adlî Yardım Modellerinin Sınıflandırılması-111

1. -Adlî Yardım Sağlayıcıları Bakımından Adlî Yardım Modelleri-111

a. -Salt (Katkısız) Kamu Destekli (Pure Public Provision) Adlî Yardım Modeli-112

b. -Tedarikçi (Arza Dayalı) (Supply-Side Subsidies) Adlî Yardım Modeli-112

c. -Talebe Bağlı/Talep Yönlü (Tied Demand-Side Dubsidies) Adlî Yardım Modeli veya Judicare Modeli-112

d. -Kamu ve Transfer Politikaları (Tax-and-Transfer Policies) Adlî Yardım Modeli-112

2. -Finansman Kaynakları Bakımından Adlî Yardım Modelleri-113

a. -Tam Gelişmiş Sosyal Sigorta (Full-Blown Social Insurance) Modeli-113

b. -Serbest Piyasa (Free Market) Modeli-113

c. -Hak Temelli Yaklaşım (Rights-Based Approach) Modeli-113

3. -Adlî Yardım Hizmetlerine Yapılan Katkı Bakımından Adlî Yardım Modelleri-114

a. -Müşterek Menfaat (Mutual Interest) Modeli-114

b. -Hizmet Satın Alan Tedarikçiler (Purchaser- Supplier) Modeli-114

c. -Katkı (Contribution) Modeli-115

d. -Ödünç (Loan) Modeli-115

C. -Karşılaştırmalı Hukukta Yer Alan Adlî Yardım Modellerinin Sınıflandırılmasına İlişkin Değerlendirme-115

D. -Adaletin Etkinliğine Dair Avrupa Komisyonu (CEPEJ)'nun 2010 Tarihli Avrupa Konseyine Üye Ülkelerin Yargısal Sistemlerindeki Adaletin Etkinliği ve Niteliği Hakkındaki Raporu-116

İKİNCİ BÖLÜM

ADLÎ YARDIMIN ANAYASAL TEMELLERİ VE MEDENÎ USÛL HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELERLE İLİŞKİSİ

3. -ADLÎ YARDIMIN ANAYASAL TEMEL HAK VE İLKELERLE İLİŞKİSİ-123

I. -İNSAN HAKLARI, İNSAN ONURU VE ADLÎ YARDIM-123

II. -ADİL YARGILANMA HAKKI, HAK ARAMA HÜRRİYETİ VE ADLÎ YARDIM-126

A. -Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı-126

B. -Hak Arama Hürriyeti ve Adlî Yardım-129

III. -EŞİTLİK İLKESİ VE ADLÎ YARDIM-136

IV. -HUKUK DEVLETİ VE ADLÎ YARDIM-141

V. -SOSYAL DEVLET VE ADLÎ YARDIM-144

VI. -HUKUKÎ KORUNMA TALEBİ, ETKİN HUKUKÎ KORUNMA VE ADLÎ YARDIM-148

VII. -ADALETE ERİŞİM HAKKI VE ADLÎ YARDIM-151

VIII. HUKUKÎ DİNLENİLME HAKKI VE ADLÎ YARDIM-154

4. -ADLÎ YARDIMIN MEDENÎ USÛL HUKUKUNUN AMACI VE MEDENÎ USÛL HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELERLE İLİŞKİSİ-159

I. -ADLÎ YARDIMIN MEDENÎ USÛL HUKUKUNUN AMACI İLE İLİŞKİSİ-159

II. -TASARRUF İLKESİ VE ADLÎ YARDIM-160

III. -TARAFLARCA HAZIRLAMA İLKESİ VE ADLÎ YARDIM-164

IV. -TEKSİF İLKESİ VE ADLÎ YARDIM-167

V. -DÜRÜSTLÜK KURALI, DOĞRUYU SÖYLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE ADLÎ YARDIM-168

VI. -USÛL EKONOMİSİ İLKESİ VE ADLÎ YARDIM-172

VII. -YARGILAMADA KULLANILAN DİL VE ADLÎ YARDIM-173

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNDA ADLÎ YARDIM

5. -GENEL OLARAK-179

6. -HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNDA ADLÎ YARDIMIN DÜZENLENİŞİ-181

I. -ADLÎ YARDIMIN UYGULANMA ALANI-181

II. -ADLÎ YARDIMDAN YARARLANABİLEN KİMSELER-193

III. -ADLÎ YARDIMDAN YARARLANMA ŞARTLARI-197

A. -Ekonomik Anlamda Yetersizlik Şartı (Yoksulluk Şartı)-198

B. -Haklılık Şartı-202

C. -Yabancılar İçin Karşılıklılık Şartı-206

IV. -ADLÎ YARDIM USÛLÜ-211

A. -Görev ve Yetki-211

B. -Adlî Yardımın Hukukî Niteliği-214

C. -Adlî Yardım Talebi ve İnceleme Usûlü-217

1. -Adlî Yardım Talebinin Yapılış Şekli ve Zamanı-217

2. -Adlî Yardım Talebinin Sonuçları-221

3. -Adlî Yardım Talebinin İspatlanması-224

a. -Ekonomik Anlamda Yetersizlik Şartının İspatlanması-224

b. -Haklılık Şartının İspatlanması-230

c. -Yabancılar İçin Aranan Karşılıklılık Şartının İspatlanması-233

V. -ADLÎ YARDIM TALEBİNDE YARGILAMA USÛLÜ-237

VI. -ADLÎ YARDIM KARARININ ÖZELLİKLERİ, KAPSAMI VE ETKİLERİ-242

A. -Adlî Yardım Kararının Özellikleri-242

B. -Adlî Yardım Kararının Kapsamı-247

1. -Yapılacak Tüm Yargılama ve Takip Giderlerinden Geçici Olarak Muafiyet-248

2. -Yargılama ve Takip Giderleri İçin Teminat Göstermekten Muafiyet-250

3. -Dava ve İcra Takibi Sırasında Yapılması Gereken Tüm Giderlerin Devlet Tarafından Avans Olarak Ödenmesi-256

4. -Davanın Avukat ile Takibi Gerekiyorsa, Ücreti Sonradan Ödenmek Üzere Bir Avukat Temini-259

C. -Adlî Yardım Kararının Etkileri-263

VII. -ADLÎ YARDIMIN SONA ERMESİ-273

A. -Adlî Yardımı Sona Erdiren Nedenler-273

1. -Adlî Yardımdan Yararlanan (Gerçek) Kişinin Ölmesi veya Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi-273

2. -Adlî Yardımdan Yararlanan Kimsenin Dava Dışı Kalması-274

3. -Adlî Yardım Kararının Kaldırılması (Geri Alınması)-276

4. -Asıl Dava veya Takip ya da Talebin Sonuçlanması-277

B. -Adlî Yardım Kararı ile Ertelenen Yargılama ve Takip Giderlerinin Tahsili-278

1. -Adlî Yardımdan Yararlanan Tarafın Asıl Dava veya Takip ya da Talep Sonunda Haklı Çıkması-279

2. -Adlî Yardımdan Yararlanan Tarafın Asıl Dava veya Takip ya da Talep Sonunda Haksız Çıkması-280

3. -Tarafların Sulh Olması Suretiyle Asıl Dava veya Takibin Sonuçlanması-285

C. -Adlî Yardım Kararı ile Atanan Avukatın Ücretinin Ödenmesi-286

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ADLÎ YARDIM BAKIMINDAN ÖZEL DÜZENLEMELER

7. -AVUKATLIK HUKUKUNDA ADLÎ YARDIM-291

I. -GENEL OLARAK-291

II. -AVUKATLIK HUKUKUNDAKİ ADLÎ YARDIM DÜZENLEMELERİ BAKIMINDAN AVUKATIN ÖNEMİ-293

III. -ADLÎ YARDIM BÜROLARI-299

A. -Adlî Yardım Bürolarının Kuruluşu, Görevleri ve İşleyişi-299

B. -Adlî Yardım Talebi ve Yapılış Şekli (Adlî Yardım Usûlü)-301

C. -Adlî Yardım Bürolarının Finansmanı-312

IV. -AVUKATLIK HUKUKUNDA ADLÎ YARDIMA İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR-314

V. -AVUKATLIK HUKUKUNDAKİ ADLÎ YARDIM SİSTEMİNİN CEZA YARGILAMASINDA UYGULANMASI-316

8. - İCRA VE İFLÂS HUKUKUNDA ADLÎ YARDIM-319

9. -MEDENÎ USÛL HUKUKUNDA ADLÎ YARDIMA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN İDARÎ YARGIDA UYGULANMASI-324

10. -MEDENÎ USÛL HUKUKUNDA ADLÎ YARDIMA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN CEZA YARGILAMASINDAKİ ADLÎ YARDIMIN DÜZENLENİŞİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI-329

11. -TÜRKİYE'NİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE ADLÎ YARDIM-339

12. -ÖZEL KANUN HÜKÜMLERİ GEREĞİ ADLÎ YARDIMDAN YARARLANABİLME-345

BEŞİNCİ BÖLÜM

ADLÎ YARDIM İLE İLGİLİ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

13. -ADLÎ YARDIMIN HUKUKÎ DÜZENLEMESİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ-349

I. -GENEL OLARAK-349

II. -ADLÎ YARDIMIN FARKLI KANUNLARDA DÜZENLENMESİ-350

III. -YARGILAMA ÖNCESİ HUKUKÎ DANIŞMA YARDIMININ DÜZENLENMEMESİ-352

IV. -ADLÎ YARDIMDAN YARARLANABİLEN KİMSELERİN SINIRLI OLMASI-355

V. -ADLÎ YARDIMDAN YARARLANABİLME ŞARTLARINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR-356

A. -Ekonomik Anlamda Yetersizlik Şartının Düzenlenmesinden Kaynaklanan Sorunlar-356

B. -Haklılık Şartının Düzenlenmesinden Kaynaklanan Sorunlar-359

VI. -ADLÎ YARDIMDAN YARARLANAN KİMSENİN KENDİ AVUKATINI SEÇEMEMESİ-361

VII. -ADLÎ YARDIMA İLİŞKİN HUKUKÎ DÜZENLEMELERDE ESAS ALINMASI GEREKENLER-363

14. ADLÎ YARDIM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ-365

I. -ADLÎ YARDIM SİSTEMİNİN TANITIMININ YETERSİZ OLMASI-365

II. -ADLÎ YARDIMA GEÇ KARAR VERİLMESİ-366

III. -ADLÎ YARDIM TALEBİNE İLİŞKİN KARARLARA KARŞI KANUN YOLUNA BAŞVURULAMAMASI-368

IV. -ADLÎ YARDIM HİZMETLERİ KAPSAMINDA SUNULAN AVUKATLIK YARDIMI İLE İLGİLİ SORUNLAR-369

15. ADALETE ERİŞİMİ SAĞLAMADA ADLÎ YARDIMA ALTERNATİF KURUMLAR VE HUKUKUMUZA UYGULANABİLİRLİĞİ-372

I. -HUKUKÎ DANIŞMA MERKEZLERİ VE PRO BONO HİZMETLERİ-372

II. -ŞARTA BAĞLI AVUKATLIK ÜCRETİ SÖZLEŞMELERİ-374

III. -HUKUKÎ KORUMA SİGORTASI-377

IV. -HUKUK KLİNİKLERİ-380

A. -Simülasyon Yöntemi (Simulation)-381

B. -Fakülte Dışı (Externalship) Hukuk Kliniği-381

C. -Probleme Dayalı Öğretim Yöntemi (Problem Based Learning)-382

D. -Herkes İçin Hukuk Kliniği (Street Law)-383

E. -Hukuk Fakültelerine Bağlı Canlı Müvekkil Hukuk Kliniği (In-House Live Client Clinics)-384

SONUÇ-389

KAYNAKÇA-399