Medeni Usul Hukukunda Dava Ehliyeti

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 17
GİRİŞ 19
BİRİNCİ BÖLÜM
DAVA EHLİYETİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
I. DAVA EHLİYETİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN ÖNEMİ 23
A. Dava Ehliyetinin Kabul Edilmesinin Sebebi 23
1. Değişik Türde Adalet Anlayışları ile Dava Ehliyetinin İlişkisi 23
2. Paternalizm ve Dava Ehliyetinin İlişkisi 25
B. Dava Ehliyeti ve Adil Yargılanma Hakkı 27
1. Genel Olarak 27
2. Dava Ehliyeti ve Hukuki Dinlenilme Hakkının İlişkisi 34
C. Dava Ehliyetine İlişkin Düzenlemelerin Amaçları 37
1. Tarafların Korunması 38
2. Gerçeğin Bulunmasına Aracılık Etme 39
3. Yargılamanın Basit, Çabuk ve Ucuz Şekilde Sonuçlanmasına Yardımcı Olma 40
4. Hukuki Barışın Korunması 41
II. DAVA EHLİYETİ KAVRAMI 41
A. Tanım 41
B. Terminoloji 45
III. DAVA EHLİYETİNİN MEDENİ HUKUK İLE İLİŞKİSİ 48
A. Genel Olarak Fiil Ehliyeti 48
B. Şartları 50
1. Ergin Olmak 50
2. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak 52
3. Kısıtlı Olmamak 53
C. Fiil Ehliyetinin Medeni Usûl Hukukundaki Bir Görünümü Olarak Dava Ehliyeti 53
IV. DAVA EHLİYETİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ YERİ 56
A. Dava Ehliyetinin Tarihsel Gelişimi 56
1. Roma Hukukundaki Gelişimi 56
2. Türk–İslam Hukukundaki Gelişimi 61
B. Karşılaştırmalı Hukuktaki Yeri 64
1. Alman Hukukunda 64
2. İsviçre Hukukunda 76
3. Avusturya Hukukunda 82
4. İngiliz Hukukunda 85
V. DAVA EHLİYETİNİN DİĞER USÛLİ KAVRAMLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI 86
A. Taraf Ehliyeti 86
B. Dava Takip Yetkisi 91
C. Dava Açma ve Davayı Takip Etme Ehliyeti 94
D. Davada Sıfat 96
VI. DAVA EHLİYETİNİN ÖZELLİK GÖSTERDİĞİ BAZI DURUMLAR 98
A. Çekişmesiz Yargıda 98
B. Geçici Hukuki Koruma Tedbirlerinde 103
C. Davaya Müdahalede 104
1. Fer’i Müdahalede 104
2. Asli Müdahalede 107
D. Tahkim Yargılamasında 109
E. İcra ve İflas Hukukunda 112
F. Arabuluculukta 114
VII. DİĞER YARGI KOLLARINDA DAVA EHLİYETİ 116
A. İdari Yargılama Hukukunda Dava Ehliyeti 116
B. Vergi Yargılamasında Dava Ehliyeti 123
C. Ceza Yargılamasında Ceza Ehliyeti ve Şikâyet Etme Hakkı Bulunanlar 125
D. Anayasa Mahkemesine Başvuru Ehliyeti 128
E. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yapma Ehliyeti 133
İKİNCİ BÖLÜM
GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN DAVA EHLİYETİ VE
DAVADA KANUNİ TEMSİLİ
I. GERÇEK KİŞİLERİN DAVA EHLİYETİ 139
A. Tam Ehliyetli Kişilerin Dava Ehliyeti 139
B. Tam Ehliyetsizlerin Dava Ehliyeti 148
1. Genel Olarak 148
2. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklarda Temsil Sorunu 152
a. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Hakların Sınıflandırılması 152
aa. Mutlak Olarak Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar 155
ab. Nisbi Olarak Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar 157
b. Tam Ehliyetsizlerin Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklara Sahip Olma Bakımından Boşluk Bulunup Bulunmadığı Sorunu 158
c. Tam Ehliyetsizlerin Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklarının Kullanımına İlişkin Yargılamada Kanuni Temsilci Aracılığı ile Yargılamaya Katılmaları Sorunu 159
ca. Ayırt Etme Gücü Olmayan Kimselerin Çıkarını Esas Alan Görüş 160
cb. Türk Medeni Kanunu’nun 16. Maddesi’nin II. Fıkrası’nın Yorumundan Hareket Eden Görüş 162
d. Yargılamada Kanuni Temsilci Aracılığı ile Kullanılabilecek Bazı Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Hakların Değerlendirilmesi 164
da. Yaş Düzeltme 164
db. Adın Korunması 165
dc. Adın Değiştirilmesi 167
dd. işisel Durum Sicilinin Düzeltilmesi 171
de. Kişilik Hakkına Saldırı Nedeniyle Koruyucu Nitelikte Dava Açma Hakkı 172
df. Soybağının Reddi Davası 175
dg. Tanımanın İptali 176
dh. Babalık Davası 177
dı. Boşanma Davası 178
dj. Evlenmenin Mutlak Butlanı 186
dk. Nişanın Bozulması Sebebiyle Manevi Tazminat 188
C. Sınırlı Ehliyetsizlerin Dava Ehliyeti 189
1. Genel Olarak 189
2. Sınırlı Ehliyetsizlerin Dava Ehliyetine Sahip Oldukları Haller 199
a. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklarla İlgili Davalarda 199
b. Bir Meslek veya Sanatın Gerektirdiği İşlemlerle İlgili Davalarda 205
c. Tasarruf Hakkı Kendilerine Bırakılan Mallarla İlgili Davalarda 207
d. Vesayet Hukukuna Özgü Haller 208
e. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller 210
D. Sınırlı Ehliyetlilerin Dava Ehliyeti 213
II. GERÇEK KİŞİLERİN DAVADA TEMSİLİ VE KANUNİ TEMSİLCİNİN YARGILAMADAKİ DURUMU 215
A. Veli 215
1. Genel Olarak 215
2. Veli Tarafından Dava Açılması 217
3. Veli Tarafından Temsil Edilmesi Gereken Ehliyetsiz Kişinin Dava Açması 225
4. Velisi Tarafından Temsil Edilen Ehliyetsiz Kişiye Dava Açılması 225
B. Vasi 227
1. Genel Olarak 227
2. Vasi Tarafından Dava Açılması 232
3. Vasi ile Temsil Edilen Ehliyetsiz Kişinin Dava Açması 234
4. Vasi Tarafından Temsil Edilen Ehliyetsiz Kişiye Dava Açılması 234
C. Kayyım 237
1. Genel Olarak 237
2. Temsil Kayyımlığı 237
3. Yönetim Kayyımlığı 243
D. Yasal Danışman 244
1. Oy Danışmanlığı 244
2. Yönetim Danışmanlığı 251
3. Karma Danışmanlık 252
E. Kanuni Temsilcinin Yargılamadaki Durumu 253
IV. TÜZEL KİŞİLERİN DAVA EHLİYETİ 256
A. Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Dava Ehliyeti 256
1. Derneklerin Dava Ehliyeti 256
2. Vakıfların Dava Ehliyeti 258
3. Ticaret Şirketlerinin Dava Ehliyeti 260
a. Kollektif Şirketin Dava Ehliyeti 260
b. Komandit Şirketin Dava Ehliyeti 263
c. Anonim Şirketin Dava Ehliyeti 264
d. Limited Şirketin Dava Ehliyeti 268
e. Kooperatiflerin Dava Ehliyeti 269
f. Ticaret Şirketlerine Kayyım Atanmasının Özel Olarak Değerlendirilmesi 270
4. Sendikaların Dava Ehliyeti 278
B. Kamu Tüzel Kişilerinin Dava Ehliyeti 280
V. KİŞİLİĞİ OLMAYANLARIN DAVA EHLİYETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 285
A. Cenin 285
B. Adi Şirket 288
C. Şubeler 291
D. Kat Malikleri Kurulu 293
E. Diğer Durumlar 293
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAVA EHLİYETİNİN İNCELENMESİ
I. İLK DERECE YARGILAMASINDA DAVA EHLİYETİNİN İNCELENMESİ 297
A. Dava Ehliyetinin Usûli İşlem Şartı Olması 297
1. Usûli İşlem Kavramı 297
2. Dava Ehliyetinin Usûli İşlem Şartı Olarak Değerlendirilmesi 301
B. Özellik Gösteren Bazı Usûli İşlemler Bakımından Dava Ehliyetinin İncelenmesi 303
1. Yemin ve Dava Ehliyeti 303
2. İsticvap ve Dava Ehliyeti 313
3. Mahkeme İçi İkrar ve Dava Ehliyeti 315
4. Davayı Kabul ve Dava Ehliyeti 318
5. Davadan Feragat ve Dava Ehliyeti 320
6. Sulh ve Dava Ehliyeti 323
7. Usûl Sözleşmeleri ve Dava Ehliyeti 325
C. Bir Dava Şartı Olarak Dava Ehliyeti 328
1. Dava Şartı Kavramı 328
2. Dava Ehliyetinin Bir Dava Şartı Olarak Düzenlenmesi 332
3. Dava Ehliyetinin Dava Şartı Olarak Gösterdiği Özellikler 333
a. Yargılamanın Başlaması İçin Gerekli Bir Şart Olmaması 333
b. Dava Ehliyetine İlişkin Olarak Başvurulan Mahkemenin Karar Verecek Olması 336
c. Davalının Usûle İlişkin Yürütülen Yargılamada Dava Ehliyetine İlişkin Beyanda Bulunması 337
d. Re’sen Araştırma İlkesinin Geçerli Olması 338
4. Yargılama İçerisinde Dava Ehliyetinin İncelenme Zamanı 339
5. Dava Ehliyetinin Dava Şartlarının İçinde İncelenme Sırası 344
D. Dava Ehliyetinin Çifte Etkili Bir Vakıa Olması 346
E. Dava Ehliyeti Eksikliğinin Tespiti 353
1. Re’sen Araştırma İlkesinin Geçerli Olması 353
a. Genel Olarak Re’sen Araştırma İlkesi 353
b. Dava Şartlarının Tespitinde Uygulanacak Temel İlke 356
ba. Alman Hukukunda 356
bb. İsviçre Hukukunda 362
bc. Türk Hukukunda 363
bd. Görüşümüz 367
2. Dava Ehliyetinin Tespitinde İspat Yükü 369
a. Genel Olarak İspat Yükü Kavramı 369
b. Fiil Ehliyetinin Belirsizliği Durumunda İspat Yükü 372
ba. Ayırt Etme Gücünün Yokluğu Karinesi 372
bb. Ayırt Etme Gücünün Varlığı Karinesi 372
c. Dava Ehliyetinin Belirsizliği Durumunda İspat Yükü 373
ca. Alman Hukukunda 373
cb. İsviçre Hukukunda 376
cc. Türk Hukukunda 377
cd. Görüşümüz 378
3. Dava Ehliyetinin Varlığının ya da Yokluğunun Tespitinin Bekletici Sorun Yapılması 379
F. Dava Ehliyeti Eksikliğinin Giderilmesi 388
1. Dava Ehliyetinin Yargılama Esnasında Kaybı 388
2. Tarafın Dava Ehliyetini Sonradan Kazanması 391
3. Kanuni Temsilcinin Yargılamaya Dahil Olması 393
a. Kanuni Temsilci Atanması Sebebiyle Yargılamanın Ertelenmesi 393
b. Kanuni Temsilcinin İcazet Vermesi 396
4. Tarafın ya da Kanuni Temsilcinin Verdiği İcazette Dürüstlük Kuralı 403
G. İlk Derece Mahkemesinin Dava Ehliyeti Eksikliği Durumunda Vereceği Kararlar 405
1. Davanın Usûlden Reddi 405
2. Davanın Açılmamış Sayılması 407
H. Yargılama Giderleri 414
II. KANUN YOLLARINDA DAVA EHLİYETİNİN İNCELENMESİ 416
A. İstinaf ve Temyizde Dava Ehliyetinin İncelenmesi 416
1. Dava Ehliyeti Eksikliği Sebebiyle Verilen Karara Karşı Kanun Yoluna Başvurulabilecek Kararlar 416
2. İstinaf ve Temyiz Kanun Yoluna Başvuru Sebebi Olarak Dava Ehliyeti Eksikliği 418
a. İstinafta 418
b. Temyizde 419
3. Dava Ehliyetine Sahip Olmadığı İleri Sürülen Kişinin Kanun Yoluna Başvurabilecek Olması 422
4. Dava Ehliyeti Olmayan Kimselerin İstinaf Yoluna Başvurma ve Temyiz Yoluna Başvurma Hakkından Feragat Etmesi 423
5. Dava Ehliyetinin Ele Alınması 424
a. İstinafta 424
b. Temyizde 426
6. Dava Ehliyeti Eksikliğinin Tespiti ve Aleyhe Değiştirme Yasağı 428
a. Alman Hukukunda 428
b. İsviçre Hukukunda 431
c. Türk Hukukunda 432
7. İnceleme Sonucu Verilecek Karar 435
a. İstinafta 435
b. Temyizde 441
B. Yargılamanın İadesinde Dava Ehliyeti 447
Sonuç 461
Kaynakça 477