Avrupa Birliği Hukuku Dersleri

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Üçüncü Basıya Önsöz 5
İkinci Basıya Önsöz 7
Önsöz 9
Kısaltmalar 19
Giriş 23
Birinci Bölüm
AVRUPA KITASINDA AVRUPA BİRLİĞİ DIŞINDAKİ
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
I. GÜVENLİK VE SAVUNMA AMAÇLI ÖRGÜTLER 25
A. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization-NATO) 25
B. Batı Avrupa Birliği – BAB (Western European Union- WEU) 26
C. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı –AGIT
(Organization for Security and Co-Operation in Europe- OSCE) 28
II. İNSAN HAKLARINI KORUMA AMAÇLI ÖRGÜT: AVRUPA KONSEYİ (COUNCIL OF EUROPE/CONSEIL DE L’EUROPE) 29
III. EKONOMİK AMAÇLI ÖRGÜTLER 32
A. Avrupa Serbest Ticaret Birliği (European Free Trade Association-EFTA) 32
B. Avrupa Ekonomik Alanı-AEA (European Economic Area-EEA) 32
C. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
(Organisation for Economic Co-Operation and Development-OECD) 35
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ VASITASIYLA BÜTÜNLEŞME
I. AVRUPA TOPLULUKLARINDAN AVRUPA BİRLİĞİ’NE GEÇİŞ 37
A. Avrupa Toplulukların Ortaya Çıkması 37
1. Paris Antlaşması: AKÇT 38
2. Avrupa Savunma Topluluğu (AST) ve Avrupa Siyasi Topluluğu Kurma Yolundaki Başarısız Girişimler 39
3. Roma Antlaşması: AET ve AAET 39
B. Avrupa Birliği’nin Kurulması 41
1. Birlik Yönünde Arayışlar 41
2. Avrupa Tek Senedi: AB’ye Doğru İlk Adım 43
3. Maastricht Antlaşması: AB’nin Kurulması 46
C. Yeni Genişleme Sürecine Hazırlık: Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 48
1. Amsterdam Antlaşması 49
2. Nice Antlaşması 53
D. Avrupa Birliği’nin Reformu: Lizbon Antlaşması 55
II. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENİŞLEMESİ 59
A. AB’ye Üyelik Koşuları 59
B. 6 Üyeli Topluluklardan 28 üyeli Birliğe Geçiş 60
1. İlk Genişleme: 6 Üyeden 9’a Yükselme 61
2. İkinci Genişleme: 9 Üyeden 10’a Yükselme 62
3. Üçüncü Genişleme: 10 Üyeden 12’ye Yükselme 62
4. Dördüncü Genişleme: 12 Üyeden 15’e Yükselme 62
5. Beşinci Genişleme: 15 Üyeden 27’ye Yükselme 63
6. Altıncı Genişleme: 27 Üyeden 28’e Yükselme 64
III. AVRUPA BİRLİĞİ’DEN ÇEKİLME (AYRILMA) 65
A. Avrupa Birliği Hukukunda Üyelikten Çekilme (Ayrılma) Hakkı 65
B. Avrupa Birliği Hukukunda Çekilme Hakkının İşletilmesi: Brexit 68
IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DAYANDIĞI DEĞERLERİN KORUNMASI 72
A. Değerlerin Ciddi ve Sürekli Biçimde İhlal Edilmesi Durumunda 72
B. Değerlerin Ciddi Biçimde İhlaline Yönelik Açık Bir Risk Bulunduğunda 73
C. Hukuk Devleti İlkesinin Korunmasına Yönelik Yeni Bir Mekanizma 74
V. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖZGÜLLÜĞÜ 75
A. Avrupa Birliği’ni Meydana Getiren Unsurlar 75
1. Avrupa Birliği’nin Temel Bileşeni (Unsuru): Devlet 75
2. Avrupa Birliği’nin İkinci Önemli Bileşeni (Unsuru): İnsan 77
a. Kişiler 77
b. Halklar 78
B. Avrupa Birliği’nin Hukuki Niteliği 79
1. Devlet Niteliği 80
2. Ulus-Üstü Örgüt Niteliği 81
VI. AVRUPA BİRLİĞİNİN YETKİLERİ 82
A. Yetkilerin Avrupa Birliği’ne Devrinde İzlenen İlkeler 83
1. Sınırlı Yetki İlkesi 83
2. Zımni Yetkiler 83
3. Tamamlayıcı (İkincil) Yetkiler 84
4. Birlik Yetkilerinin Sınıflandırılması 84
a. Münhasır Yetkiler 85
b. Paylaşılan Yetkiler 85
c. Üye Devletlerin Eylemlerini Desteklemek, Koordine Etmek veya Tamamlamak Üzere Kullanılan Yetkiler 86
B. Yetkilerin Uygulanmasında İzlenen İlker 87
1. Katmanlı Yetki İlkesi 87
a. Katmanlı Yetki İlkesinin Kapsamı ve İşlevi 88
b. Katmanlı Yetki İlkesinin Denetimi 89
aa. A Priori Denetim (Önceden Yapılan Önleyici Denetim) 89
bb. A Posteriori Denetim (Sonradan Yapılan Düzeltici Denetim) 91
2. Orantılılık İlkesi 91
3. Birlik Yetkilerin Uygulanmasında Esneklik İlkesi: Yakın İşbirliği 92
a. Yakın İşbirliğinin Koşulları 93
b. Yakın İşbirliği Prosedürü ve İşleyişi 93
Üçüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI
I. AVRUPA KONSEYİ (THE EUROPEAN COUNCIL/LE CONSEIL EUROPÉEN) 99
A. Yapısı 100
B. Yetkileri 101
II. AB KONSEYİ / KONSEY (THE COUNCIL/ LE CONSEIL) 103
A. Yapısı 104
B. Yetkileri 105
C. Oylama Yöntemler 107
1. Oybirliği 107
2. Basit Çoğunluk 108
3. Nitelikli Çoğunluk 109
III. AVRUPA PARLAMENTOSU 111
A. Yapısı 112
B. İşleyişi 114
C. Yetkileri 116
1. Bütçe Alanındaki Yetkileri 117
2. Denetim Yetkileri 118
3. Karar Alma (Yasama) Sürecindeki Yetkileri 121
a. Özel Yasama Prosedürü 121
aa. Görüş verme 121
bb. Muvafakat/Onay (Uygun Görüş Belirtme) 122
b. Olağan Yasama Prosedürü 123
aa. Birinci Görüşme (okuma) 124
bb. İkinci Görüşme (okuma) 124
cc. Üçüncü Görüşme (okuma) 125
IV. AVRUPA KOMİSYONU 126
A. Yapısı 127
B. Statüsü 131
C. İşleyişi 132
D. Yetkileri 133
1. Yasama Alanındaki Yetkileri 133
a. Girişimde Bulunma 133
b. Yasama İşlemi Tesis Etme 134
2. Yürütme ve Yönetim Alanındaki Yetkileri 135
a. Antlaşmaların Bekçisi 135
b. Dış Temsil 136
V. ADALET DİVANI 136
A. Yapısı 138
B. Yargılama Prosedürü 138
C. Yetkileri 139
1. Danışma 139
2. Uyuşmazlık 140
3. Önkarar 140
VI. SAYIŞTAY (DENETİM KURUMU) 140
A. Yapısı 141
B. Yetkileri 141
Dördüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ
I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 145
A. Birincil Mevzuat 147
B. Hukukun Genel İlkeleri 149
C. Uluslararası Antlaşmalar 152
D. İkincil Mevzuat 155
1. İkincil Hukuk Tasarrufları 156
a. Tüzük 157
b. Yönerge (Direktif) 157
c. Karar 159
d. Tavsiye ve Görüş 159
e. Sınıflandırılamayan Hukuki Tasarruflar 159
2. İkincil Hukuk Tasarrufları Arasındaki Hiyerarşi 160
a. Yasama Tasarrufları 160
b. Delege Edilmiş Tasarruflar 161
c. Uygulama Tasarrufları 161
3. İkincil Hukuk Tasarruflarının Hukuki Rejimi 162
a. Hukuki Tasarrufların Seçimi 162
b. Hukuki Tasarrufların Gerekçesi 162
c. Hukuki Tasarrufun Yayınlanması ve Yürürlüğe Girmesi 163
d. Hukuki Tasarrufların Zaman Bakımından Kapsamı (Uygulanması) 164
II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 164
A. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanabilirliği 165
1. Doğrudan Uygulanabilirlik 165
2. Doğrudan Etki 167
a. Doğrudan Etki İlkesinin Temeli 168
b. Doğrudan Etki Özelliğine Sahip Değişik AB Hukuku Kaynakları 171
aa. Kurucu Antlaşmalar 171
bb. İkincil Mevzuat 173
cc. Uluslararası Antlaşmalar 177
B. Avrupa Birliği Hukukunun Üstünlüğü (Önceliği) 180
1. Üstünlük Prensibi ve Temeli 180
2. Üstünlük Prensibinin Uygulama Alanı 182
3. İç Hukuk Açısından Sonuçları 183
III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDAN DOĞAN HAKLARIN İÇ HUKUKTA KORUNMASI 185
A. Ulusal Hukukun Özerkliği (Kurumsal ve Usul Açısından) 186
B. Ulusal Hukuk Özerkliğinin Çerçevesi 187
C. Üye Devletlerin Tazminat Sorumluluğu 188
Beşinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA YARGISAL DENETİM
I. AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ YARGISAL DENETİMİ 192
A. Hukuki Denetim Davaları 192
1. İptal Davası 192
a. İptal Davasına Konu Edilebilen İşlemler 193
aa. Birlik Tasarrufları 193
bb. Bağlayıcı Tasarruflar 194
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 194
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 194
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 194
c. Davanın Açılma Süresi 197
d. İptal Sebepleri 198
aa. Yetkisizlik 199
bb. Esaslı Şekil Kurallarının İhlali 199
cc. Antlaşmaların İhlali veya Antlaşmaların Uygulanmasına İlişkin Bir Hukuk Kuralının İhlali 199
dd. Yetkinin Kötüye Kullanılması (Yetki Saptırması) 200
e. İptal Kararının Etkileri 200
2. Hareketsizlik (İhmal) Davası 201
a. Hareketsizliğin (İhmalin) Tanımı 201
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 202
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 202
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 202
c. Hareketsizlik Davası Prosedürü 203
aa. İdari Aşama 203
bb. Uyuşmazlık Aşaması 203
d. Hareketsizlik Davasının Etkileri 204
B. Tam Yargı Davaları 204
1. Birlik Müeyyidelerine Karşı Davalar 205
2. Zararın Tazmini Davası 205
a. Sözleşme (Akit) Dışı Sorumluluğa Dayalı Tazminat Davaları 205
aa. Sözleşme Dışı Sorumluluğa Dayalı Davaların Kabul Edilme Koşulları 206
bb. Sözleşme Dışı Sorumluluk Rejimi 206
b. Sözleşmeye (Akit) Dayanan Sorumluluktan Doğan Tazminat Davası 211
3. Personel Davaları 211
II. ÜYE DEVLETLERİN YARGISAL DENETİMİ: İHLAL DAVASI 212
A. İhlalin Niteliği 213
1. İhlalin Kapsamı 213
2. İhlal Edilen Yükümlüklerin Niteliği 213
3. İhlali Gerçekleştirenlerin Niteliği 214
4. İhlal Konusunda Gerekçeler 214
B. İhlalin Tespiti Prosedürü 215
1. Prosedürün Başlatılması 215
a. Komisyon 215
b. Üye Devletler 216
2. Komisyon Tarafından Yürütülen İdari Aşama 216
3. Divan Önünde Yargısal Aşama 217
a. Divana Başvuru 217
b. Başvurunun Konusu 217
C. Kararın Etkileri 218
1. Kararın Uygulanması 218
2. Kararın Uygulanmamasının Yaptırımları 219
III. ULUSAL YARGI KARARLARININ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU AÇISINDAN DENETİMİ: ÖNKARAR PROSEDÜRÜ 221
A. Önkarar Başvurusunun Konusu 223
1. Antlaşmalar 223
2. İkincil Hukuk Tasarrufları 224
3. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar 224
4. Üye Devletler Arasında Yapılan Sözleşmeler (Convention) 225
B. Önkarar Başvurusunu Yapabilecek Mahkeme (Yargı Yeri) Kavramı 225
C. Önkarar Başvurusunu Yapma Konusunda Ulusal Mahkemelerin Durumu 226
1. Başvuruyu Yapma Özgürlüğü ve Zorunluluğu 227
a. Başvuruyu Yapmada Ulusal Yargıcın Takdir Yetkisi 227
b. Başvuruyu Yapmaya Zorunlu Ulusal Yargı Yerleri 227
2. Başvurunun Yerindeliği 229
3. Başvurunun Zamanı 230
4. Başvurunun İçeriği 230
D. Prosedür 231
E. Önkarar’ın Hukuki Sonuçları 231
1. Bağlayıcılık Açısından Etkisi 232
a. Yoruma İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 232
b. Geçerliliğe İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 232
2. Geçmişe Etkisi 232
Kaynakça 235
Kavram Dizini 245