Avrupa Birliği Hukuku Dersleri

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Dördüncü Basıya Önsöz 5
Üçüncü Basıya Önsöz 7
İkinci Basıya Önsöz 9
Önsöz 11
Kısaltmalar 21
Giriş 25
Birinci Bölüm
AVRUPA KITASINDA AVRUPA BİRLİĞİ DIŞINDAKİ
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
I. GÜVENLİK VE SAVUNMA AMAÇLI ÖRGÜTLER 27
A. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization–NATO) 27
B. Batı Avrupa Birliği – BAB (Western European Union– WEU) 28
C. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı –AGIT (Organization for Security and Co–Operation in Europe– OSCE) 29
II. İNSAN HAKLARINI KORUMA AMAÇLI ÖRGÜT: AVRUPA KONSEYİ (COUNCIL OF EUROPE/CONSEIL DE L’EUROPE) 31
III. EKONOMİK AMAÇLI ÖRGÜTLER 34
A. Avrupa Serbest Ticaret Birliği (European Free Trade Association–EFTA) 34
B. Avrupa Ekonomik Alanı–AEA (European Economic Area–EEA) 34
C. Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü (Organisation for Economic Co–Operation and Development–OECD) 37
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ VASITASIYLA BÜTÜNLEŞME
I. AVRUPA TOPLULUKLARINDAN AVRUPA BİRLİĞİ’NE GEÇİŞ 39
A. Avrupa Toplulukların Ortaya Çıkması 39
1. Paris Antlaşması: Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun (AKÇT)Kurulması 40
2. Avrupa Savunma Topluluğu (AST) ve Avrupa Siyasi Topluluğu Kurma Yolundaki Başarısız Girişimler 41
3. Roma Antlaşması: Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’nun (AAET/EURATOM) 41
B. Avrupa Birliği’nin Kurulması 43
1. Birlik Yönünde Arayışlar 43
2. Avrupa Tek Senedi: Avrupa Birliği’ne Doğru İlk Adım 45
3. Maastricht Antlaşması: Avrupa Birliği’nin Kurulması 48
C. Yeni Genişleme Sürecine Hazırlık: Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 50
1. Amsterdam Antlaşması 51
2. Nice Antlaşması 55
D. Avrupa Birliği’nin Reformu: Lizbon Antlaşması 57
II. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENİŞLEMESİ 61
A. Avrupa Birliği’ne Üyelik Koşuları 61
B. 6 Üyeli Topluluklardan 28 üyeli Birliğe Geçiş 62
1. İlk Genişleme: 6 Üyeden 9’a Yükselme 63
2. İkinci Genişleme: 9 Üyeden 10’a Yükselme 64
3. Üçüncü Genişleme: 10 Üyeden 12’ye Yükselme 64
4. Dördüncü Genişleme: 12 Üyeden 15’e Yükselme 64
5. Beşinci Genişleme: 15 Üyeden 27’ye Yükselme 65
6. Altıncı Genişleme: 27 Üyeden 28’e Yükselme 66
III. AVRUPA BİRLİĞİ’DEN ÇEKİLME (AYRILMA) 68
A. Avrupa Birliği Hukukunda Üyelikten Çekilme (Ayrılma) Hakkı 68
B. Avrupa Birliği Hukukunda Çekilme Hakkının İşletilmesi: Brexit 71
IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DAYANDIĞI DEĞERLERİN KORUNMASI 77
A. Değerlerin Ciddi ve Sürekli Biçimde İhlal Edilmesi Durumunda 77
B. Değerlerin Ciddi Biçimde İhlaline Yönelik Açık Bir Risk Bulunduğunda 78
C. Hukuk Devleti İlkesinin Korunmasına Yönelik Yeni Bir Mekanizma 79
V. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖZGÜLLÜĞÜ 80
A. Avrupa Birliği’ni Meydana Getiren Unsurlar 80
1. Avrupa Birliği’nin Temel Bileşeni (Unsuru): Devlet 80
2. Avrupa Birliği’nin İkinci Önemli Bileşeni (Unsuru): İnsan 81
a. Kişiler 82
b. Halklar 83
B. Avrupa Birliği’nin Hukuki Niteliği 84
1. Devlet Niteliği 84
2. Ulus–Üstü Örgüt Niteliği 86
VI. AVRUPA BİRLİĞİNİN YETKİLERİ 87
A. Yetkilerin Avrupa Birliği’ne Devrinde İzlenen İlkeler 87
1. Sınırlı Yetki İlkesi 87
2. Zımni Yetkiler 88
3. Tamamlayıcı (İkincil) Yetkiler 88
4. Birlik Yetkilerinin Sınıflandırılması 89
a. Münhasır Yetkiler 89
b. Paylaşılan Yetkiler 90
c. Üye Devletlerin Eylemlerini Desteklemek, Koordine Etmek veya Tamamlamak Üzere Kullanılan Yetkiler 91
B. Yetkilerin Uygulanmasında İzlenen İlker 91
1. Katmanlı Yetki İlkesi 92
a. Katmanlı Yetki İlkesinin Kapsamı ve İşlevi 92
b. Katmanlı Yetki İlkesinin Denetimi 93
aa. A Priori Denetim (Önceden Yapılan Önleyici Denetim) 93
bb. A Posteriori Denetim (Sonradan Yapılan Düzeltici Denetim) 95
2. Orantılılık İlkesi 96
3. Birlik Yetkilerin Uygulanmasında Esneklik İlkesi: Yakın İşbirliği 97
a. Yakın İşbirliğinin Koşulları 97
b. Yakın İşbirliği Prosedürü ve İşleyişi 98
Üçüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI
I. AVRUPA KONSEYİ (THE EUROPEAN COUNCIL/LE CONSEIL EUROPÉEN) 105
A. Yapısı 106
B. Yetkileri 107
II. AB KONSEYİ / KONSEY (THE COUNCIL/ LE CONSEIL) 109
A. Yapısı 110
B. Yetkileri 111
C. Oylama Yöntemler 113
1. Oybirliği 113
2. Basit Çoğunluk 114
3. Nitelikli Çoğunluk 115
III. AVRUPA PARLAMENTOSU 117
A. Yapısı 118
B. İşleyişi 120
C. Yetkileri 122
1. Bütçe Alanındaki Yetkileri 123
2. Denetim Yetkileri 125
3. Karar Alma (Yasama) Sürecindeki Yetkileri 127
a. Özel Yasama Prosedürü 128
aa. Görüş verme 128
bb. Muvafakat/Onay (Uygun Görüş Belirtme) 129
b. Olağan Yasama Prosedürü 129
aa. Birinci Görüşme (okuma) 130
bb. İkinci Görüşme (okuma) 130
cc. Üçüncü Görüşme (okuma) 131
IV. AVRUPA KOMİSYONU 133
A. Yapısı 133
B. Statüsü 138
C. İşleyişi 139
D. Yetkileri 140
1. Yasama Alanındaki Yetkileri 140
a. Girişimde Bulunma 140
b. Yasama İşlemi Tesis Etme 140
2. Yürütme ve Yönetim Alanındaki Yetkileri 141
a. Antlaşmaların Bekçisi 141
b. Dış Temsil 142
V. ADALET DİVANI 143
A. Yapısı 144
B. Yargılama Prosedürü 145
C. Yetkileri 146
1. Danışma 146
2. Uyuşmazlık 146
3. Önkarar 146
VI. SAYIŞTAY (DENETİM KURUMU) 147
A. Yapısı 147
B. Yetkileri 147
Dördüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ
I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 153
A. Birincil Mevzuat 155
B. Hukukun Genel İlkeleri 157
C. Uluslararası Antlaşmalar 160
D. İkincil Mevzuat 163
1. İkincil Hukuk Tasarrufları 164
a. Tüzük 165
b. Yönerge (Direktif) 165
c. Karar 167
d. Tavsiye ve Görüş 167
e. Sınıflandırılamayan Hukuki Tasarruflar 167
2. İkincil Hukuk Tasarrufları Arasındaki Hiyerarşi 168
a. Yasama Tasarrufları 168
b. Delege Edilmiş Tasarruflar (Yetkilendirme Sonucu Kabul Edilen Önlemler– actes délégués) 169
c. Uygulama Tasarrufları (Yürütme Önlemleri– actes d’exécution) 170
3. İkincil Hukuk Tasarruflarının Hukuki Rejimi 171
a. Hukuki Tasarrufların Seçimi 171
b. Hukuki Tasarrufların Gerekçesi 172
c. Hukuki Tasarrufun Yayınlanması ve Yürürlüğe Girmesi 172
d. Hukuki Tasarrufların Zaman Bakımından Kapsamı (Uygulanması) 173
II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 173
A. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanabilirliği 174
1. Doğrudan Uygulanabilirlik 174
2. Doğrudan Etki 176
a. Doğrudan Etki İlkesinin Temeli 177
b. Doğrudan Etki Özelliğine Sahip Değişik AB Hukuku Kaynakları 180
aa. Kurucu Antlaşmalar 180
bb. İkincil Mevzuat 182
cc. Uluslararası Antlaşmalar 186
B. Avrupa Birliği Hukukunun Üstünlüğü (Önceliği) 189
1. Üstünlük Prensibi ve Temeli 189
2. Üstünlük Prensibinin Uygulama Alanı 191
3. İç Hukuk Açısından Sonuçları 192
III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDAN DOĞAN HAKLARIN İÇ HUKUKTA KORUNMASI 194
A. Ulusal Hukukun Özerkliği (Kurumsal ve Usul Açısından) 195
B. Ulusal Hukuk Özerkliğinin Çerçevesi 196
C. Üye Devletlerin Tazminat Sorumluluğu 197
Beşinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA YARGISAL DENETİM
I. AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ YARGISAL DENETİMİ 202
A. Hukuki Denetim Davaları 202
1. İptal Davası 202
a. İptal Davasına Konu Edilebilen İşlemler 203
aa. Birlik Tasarrufları 203
bb. Bağlayıcı Tasarruflar 204
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 204
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 204
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 204
c. Davanın Açılma Süresi 207
d. İptal Sebepleri 208
aa. Yetkisizlik 209
bb. Esaslı Şekil Kurallarının İhlali 209
cc. Antlaşmaların İhlali veya Antlaşmaların Uygulanmasına İlişkin Bir Hukuk Kuralının İhlali 209
dd. Yetkinin Kötüye Kullanılması (Yetki Saptırması) 210
e. İptal Kararının Etkileri 210
2. Hareketsizlik (İhmal) Davası 211
a. Hareketsizliğin (İhmalin) Tanımı 211
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 212
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 212
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 212
c. Hareketsizlik Davası Prosedürü 213
aa. İdari Aşama 213
bb. Uyuşmazlık Aşaması 213
d. Hareketsizlik Davasının Etkileri 214
B. Tam Yargı Davaları 214
1. Birlik Müeyyidelerine Karşı Davalar 215
2. Zararın Tazmini Davası 215
a. Sözleşme (Akit) Dışı Sorumluluğa Dayalı Tazminat Davaları 215
aa. Sözleşme Dışı Sorumluluğa Dayalı Davaların Kabul Edilme Koşulları 216
bb. Sözleşme Dışı Sorumluluk Rejimi 216
b. Sözleşmeye (Akit) Dayanan Sorumluluktan Doğan Tazminat Davası 221
3. Personel Davaları 221
II. ÜYE DEVLETLERİN YARGISAL DENETİMİ: İHLAL DAVASI 222
A. İhlalin Niteliği 223
1. İhlalin Kapsamı 223
2. İhlal Edilen Yükümlüklerin Niteliği 223
3. İhlali Gerçekleştirenlerin Niteliği 224
4. İhlal Konusunda Gerekçeler 224
B. İhlalin Tespiti Prosedürü 225
1. Prosedürün Başlatılması 225
a. Komisyon 225
b. Üye Devletler 226
2. Komisyon Tarafından Yürütülen İdari Aşama 226
3. Divan Önünde Yargısal Aşama 227
a. Divana Başvuru 227
b. Başvurunun Konusu 227
C. Kararın Etkileri 228
1. Kararın Uygulanması 228
2. Kararın Uygulanmamasının Yaptırımları 229
III. ULUSAL YARGI KARARLARININ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU AÇISINDAN DENETİMİ: ÖNKARAR PROSEDÜRÜ 231
A. Önkarar Başvurusunun Konusu 233
1. Antlaşmalar 233
2. İkincil Hukuk Tasarrufları 234
3. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar 234
4. Üye Devletler Arasında Yapılan Sözleşmeler (Convention) 235
B. Önkarar Başvurusunu Yapabilecek Mahkeme (Yargı Yeri) Kavramı 235
C. Önkarar Başvurusunu Yapma Konusunda Ulusal Mahkemelerin Durumu 236
1. Başvuruyu Yapma Özgürlüğü ve Zorunluluğu 236
a. Başvuruyu Yapmada Ulusal Yargıcın Takdir Yetkisi 237
b. Başvuruyu Yapmaya Zorunlu Ulusal Yargı Yerleri 237
2. Başvurunun Yerindeliği 239
3. Başvurunun Zamanı 240
4. Başvurunun İçeriği 240
D. Prosedür 241
E. Önkarar’ın Hukuki Sonuçları 241
1. Bağlayıcılık Açısından Etkisi 241
a. Yoruma İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 242
b. Geçerliliğe İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 242
2. Geçmişe Etkisi 242
Kaynakça 245
Kavram Dizini 253