Avrupa Birliği Hukuku Dersleri

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Beşinci Basıya Önsöz 5
Dördüncü Basıya Önsöz 7
Üçüncü Basıya Önsöz 9
İkinci Basıya Önsöz 11
Önsöz 13
Kısaltmalar 23
Giriş 27
Birinci Bölüm
AVRUPA KITASINDA AVRUPA BİRLİĞİ DIŞINDAKİ
ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
I. GÜVENLİK VE SAVUNMA AMAÇLI ÖRGÜTLER 29
A. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization–NATO) 29
B. Batı Avrupa Birliği – BAB (Western European Union– WEU) 30
C. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı –AGIT (Organization for Security and Co–Operation in Europe– OSCE) 31
II. İNSAN HAKLARINI KORUMA AMAÇLI ÖRGÜT: AVRUPA KONSEYİ (COUNCIL OF EUROPE/CONSEIL DE L’EUROPE) 33
III. EKONOMİK AMAÇLI ÖRGÜTLER 36
A. Avrupa Serbest Ticaret Birliği (European Free Trade Association–EFTA) 36
B. Avrupa Ekonomik Alanı–AEA (European Economic Area–EEA) 36
C. Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü (Organisation for Economic Co–Operation and Development–OECD) 39
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ VASITASIYLA BÜTÜNLEŞME
I. AVRUPA TOPLULUKLARINDAN AVRUPA BİRLİĞİ’NE GEÇİŞ 41
A. Avrupa Toplulukların Ortaya Çıkması 41
1. Paris Antlaşması: Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun (AKÇT)Kurulması 42
2. Avrupa Savunma Topluluğu (AST) ve Avrupa Siyasi Topluluğu Kurma Yolundaki Başarısız Girişimler 43
3. Roma Antlaşması: Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’nun (AAET/EURATOM) 43
B. Avrupa Birliği’nin Kurulması 45
1. Birlik Yönünde Arayışlar 45
2. Avrupa Tek Senedi: Avrupa Birliği’ne Doğru İlk Adım 47
3. Maastricht Antlaşması: Avrupa Birliği’nin Kurulması 50
C. Yeni Genişleme Sürecine Hazırlık: Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 52
1. Amsterdam Antlaşması 53
2. Nice Antlaşması 57
D. Avrupa Birliği’nin Reformu: Lizbon Antlaşması 59
II. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENİŞLEMESİ 63
A. Avrupa Birliği’ne Üyelik Koşuları 63
B. 6 Üyeli Topluluklardan 28 üyeli Birliğe Geçiş 64
1. İlk Genişleme: 6 Üyeden 9’a Yükselme 65
2. İkinci Genişleme: 9 Üyeden 10’a Yükselme 66
3. Üçüncü Genişleme: 10 Üyeden 12’ye Yükselme 66
4. Dördüncü Genişleme: 12 Üyeden 15’e Yükselme 66
5. Beşinci Genişleme: 15 Üyeden 27’ye Yükselme 67
6. Altıncı Genişleme: 27 Üyeden 28’e Yükselme 68
III. AVRUPA BİRLİĞİ’NDEN ÇEKİLME (AYRILMA) 70
A. Avrupa Birliği Hukukunda Üyelikten Çekilme (Ayrılma) Hakkı 70
B. Avrupa Birliği Hukukunda Çekilme Hakkının İşletilmesi: Brexit 73
IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DAYANDIĞI DEĞERLERİN KORUNMASI 82
A. Değerlerin Ciddi ve Sürekli Biçimde İhlal Edilmesi Durumunda 82
B. Değerlerin Ciddi Biçimde İhlaline Yönelik Açık Bir Risk Bulunduğunda 83
C. Hukuk Devleti İlkesinin Korunmasına Yönelik Yeni Bir Mekanizma 84
V. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖZGÜLLÜĞÜ 85
A. Avrupa Birliği’ni Meydana Getiren Unsurlar 85
1. Avrupa Birliği’nin Temel Bileşeni (Unsuru): Devlet 85
2. Avrupa Birliği’nin İkinci Önemli Bileşeni (Unsuru): İnsan 86
a. Kişiler 86
b. Halklar 87
B. Avrupa Birliği’nin Hukuki Niteliği 88
1. Devlet Niteliği 89
2. Ulus–Üstü Örgüt Niteliği 91
VI. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN YETKİLERİ 92
A. Yetkilerin Avrupa Birliği’ne Devrinde İzlenen İlkeler 92
1. Sınırlı Yetki İlkesi 92
2. Zımni Yetkiler 93
3. Tamamlayıcı (İkincil) Yetkiler 93
4. Birlik Yetkilerinin Sınıflandırılması 94
a. Münhasır Yetkiler 94
b. Paylaşılan Yetkiler 95
c. Üye Devletlerin Eylemlerini Desteklemek, Koordine Etmek veya Tamamlamak Üzere Kullanılan Yetkiler 96
B. Yetkilerin Uygulanmasında İzlenen İlker 96
1. Katmanlı Yetki İlkesi 96
a. Katmanlı Yetki İlkesinin Kapsamı ve İşlevi 97
b. Katmanlı Yetki İlkesinin Denetimi 98
aa. A Priori Denetim (Önceden Yapılan Önleyici Denetim) 98
bb. A Posteriori Denetim (Sonradan Yapılan Düzeltici Denetim) 100
2. Orantılılık İlkesi 101
3. Birlik Yetkilerin Uygulanmasında Esneklik İlkesi: Yakın İşbirliği 102
a. Yakın İşbirliğinin Koşulları 102
b. Yakın İşbirliği Prosedürü ve İşleyişi 103
Üçüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI
I. AVRUPA KONSEYİ (THE EUROPEAN COUNCIL/LE CONSEIL EUROPÉEN) 109
A. Yapısı 110
B. Yetkileri 111
II. AB KONSEYİ / KONSEY (THE COUNCIL/ LE CONSEIL) 113
A. Yapısı 114
B. Yetkileri 115
C. Oylama Yöntemler 117
1. Oybirliği 117
2. Basit Çoğunluk 118
3. Nitelikli Çoğunluk 119
III. AVRUPA PARLAMENTOSU 122
A. Yapısı 123
B. İşleyişi 124
C. Yetkileri 126
1. Bütçe Alanındaki Yetkileri 127
2. Denetim Yetkileri 129
3. Karar Alma (Yasama) Sürecindeki Yetkileri 131
a. Özel Yasama Prosedürü 132
aa. Görüş Verme 132
bb. Muvafakat/Onay (Uygun Görüş Belirtme) 133
b. Olağan Yasama Prosedürü 133
aa. Birinci Görüşme (okuma) 134
bb. İkinci Görüşme (okuma) 134
cc. Üçüncü Görüşme (okuma) 135
IV. AVRUPA KOMİSYONU 137
A. Yapısı 137
B. Statüsü 141
C. İşleyişi 142
D. Yetkileri 143
1. Yasama Alanındaki Yetkileri 143
a. Girişimde Bulunma 143
b. Yasama İşlemi Tesis Etme 144
2. Yürütme ve Yönetim Alanındaki Yetkileri 145
a. Antlaşmaların Bekçisi 145
b. Dış Temsil 146
V. ADALET DİVANI 146
A. Yapısı 148
B. Yargılama Prosedürü 148
C. Yetkileri 149
1. Danışma 150
2. Uyuşmazlık 150
3. Önkarar 150
VI. SAYIŞTAY (DENETİM KURUMU) 150
A. Yapısı 151
B. Yetkileri 151
Dördüncü Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ
I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 159
A. Birincil Mevzuat 161
B. Hukukun Genel İlkeleri 163
C. Uluslararası Antlaşmalar 166
D. İkincil Mevzuat 169
1. İkincil Hukuk Tasarrufları 170
a. Tüzük 171
b. Yönerge (Direktif) 171
c. Karar 173
d. Tavsiye ve Görüş 173
e. Sınıflandırılamayan Hukuki Tasarruflar 173
2. İkincil Hukuk Tasarrufları Arasındaki Hiyerarşi 174
a. Yasama Tasarrufları 174
b. Delege Edilmiş Tasarruflar (Yetkilendirme Sonucu Kabul Edilen Önlemler– actes délégués) 175
c. Uygulama Tasarrufları (Yürütme Önlemleri– actes d’exécution) 176
3. İkincil Hukuk Tasarruflarının Hukuki Rejimi 177
a. Hukuki Tasarrufların Seçimi 177
b. Hukuki Tasarrufların Gerekçesi 178
c. Hukuki Tasarrufun Yayınlanması ve Yürürlüğe Girmesi 178
d. Hukuki Tasarrufların Zaman Bakımından Kapsamı (Uygulanması) 179
II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 179
A. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanabilirliği 180
1. Doğrudan Uygulanabilirlik 180
2. Doğrudan Etki 182
a. Doğrudan Etki İlkesinin Temeli 183
b. Doğrudan Etki Özelliğine Sahip Değişik AB Hukuku Kaynakları 186
aa. Kurucu Antlaşmalar 186
bb. İkincil Mevzuat 188
cc. Uluslararası Antlaşmalar 192
B. Avrupa Birliği Hukukunun Üstünlüğü (Önceliği) 196
1. Üstünlük Prensibi ve Temeli 196
2. Üstünlük Prensibinin Uygulama Alanı 198
3. İç Hukuk Açısından Sonuçları 199
III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDAN DOĞAN HAKLARIN İÇ HUKUKTA KORUNMASI 201
A. Ulusal Hukukun Özerkliği (Kurumsal ve Usul Açısından) 202
B. Ulusal Hukuk Özerkliğinin Çerçevesi 203
C. Üye Devletlerin Tazminat Sorumluluğu 204
Beşinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA YARGISAL DENETİM
I. AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ YARGISAL DENETİMİ 208
A. Hukuki Denetim Davaları 208
1. İptal Davası 208
a. İptal Davasına Konu Edilebilen İşlemler 209
aa. Birlik Tasarrufları 209
bb. Bağlayıcı Tasarruflar 210
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 210
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 210
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 210
c. Davanın Açılma Süresi 213
d. İptal Sebepleri 214
aa. Yetkisizlik 215
bb. Esaslı Şekil Kurallarının İhlali 215
cc. Antlaşmaların İhlali veya Antlaşmaların Uygulanmasına İlişkin Bir Hukuk Kuralının İhlali 215
dd. Yetkinin Kötüye Kullanılması (Yetki Saptırması) 216
e. İptal Kararının Etkileri 216
2. Hareketsizlik (İhmal) Davası 217
a. Hareketsizliğin (İhmalin) Tanımı 217
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 218
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 218
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 218
c. Hareketsizlik Davası Prosedürü 219
aa. İdari Aşama 219
bb. Uyuşmazlık Aşaması 219
d. Hareketsizlik Davasının Etkileri 220
B. Tam Yargı Davaları 220
1. Birlik Müeyyidelerine Karşı Davalar 221
2. Zararın Tazmini Davası 221
a. Sözleşme (Akit) Dışı Sorumluluğa Dayalı Tazminat Davaları 221
aa. Sözleşme Dışı Sorumluluğa Dayalı Davaların Kabul Edilme Koşulları 222
bb. Sözleşme Dışı Sorumluluk Rejimi 222
b. Sözleşmeye (Akit) Dayanan Sorumluluktan Doğan Tazminat Davası 227
3. Personel Davaları 227
II. ÜYE DEVLETLERİN YARGISAL DENETİMİ: İHLAL DAVASI 228
A. İhlalin Niteliği 229
1. İhlalin Kapsamı 229
2. İhlal Edilen Yükümlüklerin Niteliği 229
3. İhlali Gerçekleştirenlerin Niteliği 230
4. İhlal Konusunda Gerekçeler 230
B. İhlalin Tespit Prosedürü 231
1. Prosedürün Başlatılması 231
a. Komisyon 231
b. Üye Devletler 232
2. Komisyon Tarafından Yürütülen İdari Aşama 232
3. Divan Önünde Yargısal Aşama 233
a. Divana Başvuru 233
b. Başvurunun Konusu 233
C. Kararın Etkileri 234
1. Kararın Uygulanması 234
2. Kararın Uygulanmamasının Yaptırımları 235
III. ULUSAL YARGI KARARLARININ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU AÇISINDAN DENETİMİ: ÖNKARAR PROSEDÜRÜ 237
A. Önkarar Başvurusunun Konusu 239
1. Antlaşmalar 239
2. İkincil Hukuk Tasarrufları 240
3. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar 240
4. Üye Devletler Arasında Yapılan Sözleşmeler (Convention) 241
B. Önkarar Başvurusunu Yapabilecek Mahkeme (Yargı Yeri) Kavramı 241
C. Önkarar Başvurusunu Yapma Konusunda Ulusal Mahkemelerin Durumu 242
1. Başvuruyu Yapma Özgürlüğü ve Zorunluluğu 243
a. Başvuruyu Yapmada Ulusal Yargıcın Takdir Yetkisi 243
b. Başvuruyu Yapmaya Zorunlu Ulusal Yargı Yerleri 243
2. Başvurunun Yerindeliği 245
3. Başvurunun Zamanı 246
4. Başvurunun İçeriği 246
D. Prosedür 247
E. Önkarar’ın Hukuki Sonuçları 247
1. Bağlayıcılık Açısından Etkisi 248
a. Yoruma İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 248
b. Geçerliliğe İlişkin Verilen Önkararın Etkisi 248
2. Geçmişe Etkisi 248
Kaynakça 251
Kavram Dizini 261