Mesleki Etik

Duygu Anıl KESKİN

İÇİNDEKİLER

Önsöz.III

KısaltmalarXI

I. BÖLÜM

AHLAK VE ETİĞİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ

1.1. Ahlak.3

1.1.1. Ahlakla İlgili Kavramlar3

1.1.2. Bireyin Ahlaki Gelişim Süreçleri5

1.2. Etik7

1.2.1. Etikle İlgili Kavramlar.9

1.2.1.1. Norm9

1.2.1.2. Değer.9

1.2.1.3. Kanun11

1.2.2. Etiği Oluşturan Unsurlar.11

1.2.3. Etiğin Temel Soruları12

1.2.4. Etik ve İkilem – Ahlaki Sapma.12

1.2.5. Görecelik / Relativizm14

1.2.5.1. Etik Görecelik14

1.2.5.2. Ahlaksal Görecelik15

1.2.6. Etik Düşünce Ve Karar Alma Modeli.16

1.2.6.1. Etik Karar Alma Modeli.17

1.2.6.1.1. Etik Duyarlılık.17

1.2.6.1.2. Ahlaki Yargı18

1.2.6.1.3. Ahlaki Motivasyon / Ahlaki Güdü.18

1.2.6.1.4. Ahlaki Karakter.18

1.2.6.1.4.1. Güvenilirlik19

1.2.6.1.4.2. Saygılı Olma.20

1.2.6.1.4.3. Sorumluluk20

1.2.6.1.4.4. Adil Olma.21VI

1.2.6.1.4.5. Şefkatli Olma.21

1.2.6.1.4.6. Vatandaşlık.21

1.2.6.2. Etik Karar Alma Sürecinin Aşamaları.21

1.2.7. Etik Ve İhbar (Whistleblowing).24

1.2.8. Etiğin Problemleri Ve Getirilen Felsefik Yaklaşımlar26

1.2.8.1. Etiğin Problemleri.26

1.2.8.1.1. Özgürlük Problemi.26

1.2.8.1.1.1. Determinizm: İnsanın Özgür

Olmadığını Savunanlar

(Gerekircilik)26

1.2.8.1.1.2. İndeterminizm: İnsanın Özgür

Olduğunu Savunanlar

(Gerekirci Olmayanlar)26

1.2.8.1.1.3. Oto-Determinizm.26

1.2.8.1.2. Evrensel Ahlak Yasasının Olup

Olmadığı Problemi.26

1.2.8.1.2.1. Evrensel Ahlak Yasasının

Varlığını Kabul Etmeyen

Görüşler27

1.2.8.1.2.1.1. Hedonizm

(Haz Ahlakı)27

1.2.8.1.2.1.2. Fayda Ahlakı.27

1.2.8.1.2.1.3. Egoizm

(Bencillik)27

1.2.8.1.2.1.4. Anarşizm.27

1.2.8.1.2.1.5. Nihilizm

(Hiçcilik)27

1.2.8.1.2.1.6. Egzistansiyalizm

(Varoluşçuluk).28

1.2.8.1.2.2. Evrensel Ahlak Yasasının

Varlığını Kabul Eden Görüşler28

1.2.8.1.2.2.1. Ahlak Yasasını

Öznel (Subjektif)

Temelde

Açıklayanlar28

1.2.8.1.2.2.2. Ahlak Yasasını

Nesnel (Objektif)

Temelde

Açıklayanlar29

VII

1.2.9. Modern Ahlak Felsefesi31

1.2.9.1. Deontoloji31

1.2.9.2. Teleoloji32

1.2.10. Mesleki Etik.33

II. BÖLÜM

YASAL DÜZENLEMELER ÇERÇEVESİNDE BAĞIMSIZ VE BAĞIMLI ÇALIŞAN MESLEK MENSUPLARI İÇİN ETİK İLKELER

2.1. Uluslararası Düzenlemeler39

2.1.1. Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği (AICPA)39

2.1.1.1. Etik İlkeler.40

2.1.1.2. Davranış Kuralları.40

2.1.2. Sarbanes – Oxley Yasası42

2.1.3. Uluslararası Muhasebe Mensupları Etik

Standartlar Kurulu (IESBA)44

2.1.4. Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA).46

2.1.4.1. Etik İlkeler46

2.1.4.2. Davranış Kuralları47

2.1.5. Uluslararası Yönetim Muhasebeciler(i) Enstitüsü (IMA).48

2.1.5.1. Etik İlkeler48

2.1.5.2. Davranış Kuralları48

2.2. Türkiye’de Meslek Mensupları İçin Etik İlkelere

Yönelik Düzenlemelerin Gelişimi.51

2.2.1. 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve

Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu51

2.2.2. Sermaye Piyasası Kanunu.57

2.2.3. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu.58

2.2.4. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu59

2.3. Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar61

2.3.1. Etik Kuralların Genel Uygulaması.62

2.3.1.1. Temel İlkeler62

2.3.1.1.1. Dürüstlük63

2.3.1.1.2. Tarafsızlık63VIII

2.3.1.1.3. Mesleki Yeterlilik ve Özen.64

2.3.1.1.4. Sır Saklama / Gizlilik64

2.3.1.1.5. Mesleğe Uygun Davranış.65

2.3.1.2. Tehditler.66

2.3.1.2.1. Kişisel Çıkar Tehdidi67

2.3.1.2.2. Kendi Kendini Denetleme / Yeniden

Değerlendirme Tehdidi .68

2.3.1.2.3. Taraf Tutma Tehdidi.68

2.3.1.2.4. Yakınlık Tehdidi.69

2.3.1.2.5. Gözdağı / Yıldırma Tehdidi.70

2.3.1.3. Önlemler71

2.3.1.3.1. Mevzuat veya Mesleki Uygulamalar

Tarafından Oluşturulan Önlemler.71

2.3.1.3.2. Çalışma Ortamındaki Önlemler.74

2.3.2. Bağımsız Çalışan Meslek Mensupları İçin Davranış Kuralları.77

2.3.2.1. Müşteri ve İş Kabulü.77

2.3.2.2. Çıkar Çatışmaları.80

2.3.2.3. İkinci Görüşler81

2.3.2.4. Ücretler ve Sağlanan Diğer Menfaatler82

2.3.2.5. Mesleki Hizmetlerin Pazarlanması83

2.3.2.6. Hediyeler ve Ağırlanma84

2.3.2.7. Emanet Olarak Tutulan Müşteri Varlıkları84

2.3.2.8. Tarafsızlık - Tüm Hizmetler85

2.3.2.9. Bağımsızlık86

2.3.2.9.1. Bağımsızlık Algısı ve Eylemi87

2.3.2.9.2. Bağımsızlığa Yönelik Özellikli Durumlar89

2.3.2.9.2.1. Finansal Çıkarlar.92

2.3.2.9.2.2. Krediler ve Garantiler.94

2.3.2.9.2.3. İş İlişkileri.94

2.3.2.9.2.4. Ailevi ve Kişisel İlişkiler.95

2.3.2.9.2.5. İstihdam96

2.3.2.9.2.6. Denetim Personeli ile Uzun

Süreli İlişki98

2.3.2.9.2.7. Denetim Müşterilerine Güvence

Dışı Hizmetlerin Sunulması.99IX

2.3.2.9.2.8. Yönetimin Sorumluluğu99

2.3.2.9.2.9. Muhasebe Kayıtlarının ve

Finansal Tabloların Hazırlanması99

2.3.2.9.2.10. Değerleme100

2.3.2.9.2.11. Vergi Hizmetleri.100

2.3.2.9.2.12. Vergi Uyuşmazlığı101

2.3.2.9.2.13. İç Denetim Hizmeti.102

2.3.2.9.2.14. Bilgi Teknolojisi Sistemleri

Denetimi105

2.3.2.9.2.15. Hukuki İhtilaf Destek Hizmetleri.106

2.3.2.9.2.16. Hukuki Hizmetler107

2.3.2.9.2.17. İşe Alma Hizmetleri.107

2.3.2.9.2.18. Kurumsal Finansman Hizmetleri.107

2.3.2.9.2.19. Ücretler.108

2.3.2.9.2.20. Ödüllendirme ve Değerlendirme

Politikaları109

2.3.2.9.2.21. Hediyeler ve Ağırlanma.110

2.3.2.9.2.22. Fiili Hukuki İhtilaflar ve Hukuki

İhtilaf Tehditleri.110

2.3.2.9.3. Bağımsızlık İlkesine Uyum Beyanı110

2.3.3. Bağımlı Çalışan Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar117

2.3.3.1. Potansiyel Çıkarlar.118

2.3.3.2. Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması.119

2.3.3.3. Yeterli Uzmanlıkla Hareket Etme.119

2.3.3.4. Finansal Çıkarlar120

2.3.3.5. Rüşvetler / Teklif Alma.121

2.3.4. Etik Çatışmanın Çözümlenmesi.121

III. BÖLÜM

ETİK DAVRANIŞLAR - VAKALAR ve TARTIŞMA SORULARI

3.1. VAKA 1: Misyon Sağlık Hizmetleri A.Ş.125

3.2. VAKA 2: Enron: Bağımsızlık.129

3.3. VAKA 3: Cynthia Cooper ve WorldCom.132

3.4. VAKA 4: WorldCom: Mesleki Sorumluluk138X

3.5. VAKA 5: İstanbul San. ve Tic. A.Ş. 142

3.6. VAKA 6: Joe Duval, Screen Technology144

3.7. VAKA 7: Giles ve Regas148

3.8. VAKA 8: Suzette Washington, Bertoloni151

KAYNAKÇA154